Yinhlamba okushiwo yiDA kwabayivotela ukunaka abampofu
NGOKUSANGANA, iDemocratic Alliance ihlasela umlando wayo nemigomo yayo. Umphumela walokhu awuzukuba muhle entandweni yeningi yaseNingizimu Afrika futhi uzolimaza nayo iDA.
Muva nje iMail and Guardian ibike ukuthi umholi weqembu, uMnuz Mmusi Maimane, uthe iqembu lizoshintsha ukuze liqale ukunakekela abadla imbuya ngothi - okuyinhlamba enkulu kwabalivotele leli qembu noma abasebuholini balo.
UMaimane uqhubeke wathi iDA ishintshe imigomo yayo maqondana nokuqashwa kwabantu ngokobuhlanga. Manje inqubomgomo yeDA ithi “uma kukhona abantu ababili ababheke umsebenzi abangabezinhlanga ezahlukene futhi bewulungele umsebenzi, makukhethwe omnyama”. Uthe iDA ikholwa ukuthi abalimi abalimela ukudayisa kudingeka babele abasebenzi babo umhlaba.
Kusenjalo kwezwakala nelungu lePhalamende leDA, uMnuz Gordon Mackay nelicaphuna uMaimane mayelana nenqubomgomo asebeyeseka ekubeni zolo lokhu uMackay ubehambisana “nenqubekela phambili yase-Afrika ngaphandle kokunika abanye amathuba angcono.”
Imfeketho nje. Ukuthuthukisa isimo sezenhlalakahle okubonakale eNingizimu Afrika kusukela ngo-1994 kwenzeka ngenxa ye-ANC eyavumela abantu ukuthi bathenge izinto futhi bakhulise umnotho.
Nasesimweni sezepolitiki esinzima sokubuyiswa komhlaba, ucwaningo olusanda kushicilelwa i-AgriSA luthole ukuthi ukuhlanganiswa kwamalungelo omhlaba angeziwe nomnotho wezimakethe kwenze lukhulu ukubhekana nomlando ongenabulungiswa ngezomhlaba kunezinqubomgomo zokwabiwa kabusha komhlaba zikahulumeni.
Ukuba izindlela zokubuyisela inqubekela phambili ezathulwa emuva kowe-1994 bezigxilile, ngabe kuningi kakhulu okufeziwe; ukuphendulwa komnotho eNingizimu Afrika emuva kowezi-2007 kungathiwa kususelwa kakhulu ekuguqulweni kwezindlela zakudala zeqembu elibusayo.
Ucwaningo olwenziwe luveza ukuthi ukuholelwa kwenqubekela phambili yohlobo lwakudala - ukubaluleka kwamalungelo omhlaba, umnotho wezimakethe, ukukhuluma ngokukhululekile nokushaywa komthetho endaweni lapho abantu behlonishwa njengabantu abazimele nanjengamalungu amaqembu lugqama ngokusobala kuzo zonke izindawo lapho iNingizimu Afrika ibe nenqubekela phambili kusukela ngowe-1994, kube kuzo zonke izindawo lapho izwe lehluleke khona, wukulwa namalungelo omhlaba, ukudelela izimakethe nokuvala ithuba lokukhuluma ngenkululeko, kuvele ngokusobala.
Lokhu akuqondene nokuba izwi kaliphikiswa - kodwa esikubonayo manje kwiDA ukungavuleleki kwayo kodwa kunalokho ukugudluka okungenani emibonweni emithathu, kube owesine, ukukhuluma ngenkululeko, nakho kuyangabazeka ukuba iqembu lisakholelwa kukho.
Futhi akusiwo umbuzo omayelana nokuhambisana noma ukuthuthukisa - okuwunoxhaka iDA ewela kalula kuwo. Kumayelana nenqubomgomo yokuthuthukisa eyakhelwe emigomweni yenqubekela phambili (njengokuThuthukiswa kwezoMnotho kubantu ababaphucwe amathuba noma inqubomgomo ye-EED ngaphakathi kwe-IRR) izosebenza kakhulu kunaleyo eyakhiwe phezu kokuklama ngokobuhlanga noma ukungenelela embusweni kweqembu elibusayo.
Nabahamba phambili ezinhlelweni zokusiza umphakathi eziholwa uhulumeni imbala kumele bavume ukuthi lezo zinhlelo zibe khona ngoba izindlela zoguquko oluletha inqubekela phambili ze-ANC ezinomkhawulo zivumele umnotho ukuthi usebenze kangcono.
Kudalwe ukuthi, isibonelo, kuncishiswe amazinga ezikweletu ngohhafu emuva kowe-1994 ukuthi kube noxhaso lwezibonelelo zomphakathi ezivela kuhulumeni - hhayi ngokukhushulwa kwezindleko zikahulumeni njengesabelo seGDP. Futhi izakhamizi zaseNingizimu Afrika azilifuni ikusasa elincike kakhulu ekunakekelweni wuhulumeni nokungenela kwezomnotho.
Ucwaningo lwethu luveza ukuthi abazali abangenayo imali bakhetha izikole ezibanika igunya lokulawula izinga lemfundo etholwa izingane zabo.
Okwenziwa iDA ngokulimaza imvelaphi yamalungelo kuwumsangano kakhulu ngoba lokhu kuhlasela kugcizelela inkulumo engalungile yabagxeki abayisebenzisela ukuyigxeka; inqubekela phambili yakudala ayibasizi ngalutho abampofu futhi umsebenzi wayo ukugxilisa okungalungile okusemlandweni. Ekuqaleni kwalo nyaka, uMaimane watshela iPhalamende ukuthi “kungiphatha kabuhlungu’” ukuthi i-ANC ayiselona iqembu lika-Oliver Tambo - okuwumuzwa osekwa yinqwaba yabalandeli be-ANC. Kodwa umbuzo uthi ingabe kufanele na iDA izenze i-ANC yakudala? Usiko lwenqubekela phambili lube negxathu elibaluleke kakhulu ekulungisweni kwesimo sayo ikhona kwezepolitiki ngokwenza intandoyeningi ibe ntekenteke. Kepha, okuvame kakhulu manje, ukuthi kunzima ukushaya indiva ukuthi ubuholi beDA, kalula nje, sebuhambisana ne-ANC ekuboneni ukudumala okungokomlando emigomweni yayo yenqubekela phambili yakudala, abalandeli, nabaholi.
Kulula kakhulu ukudalula uhlaka lwenqubomgomo entsha kaMaimane njengengacatshangisiswanga ngokulinganisa i-ANC ukuthi iDA noma kanjani yethemba ukuthi iqeqebane elihambisana noMengameli Jacob Zuma lizowudla umhlanganiso emqhudelwaneni wokhetho lwe-ANC lobuholi lwasekupheleni konyaka.
Uma kungase kube uMnuz Cyril Ramaphosa onqoba kulo mqhudelwano, kuzoba nzima impela ukucacisa ukuthi kungani kukhethwe okungesikho okwangempela kube okwangempela kukhona. Uma kungenza umehluko, ngokwamazwi okunxenxa abavoti asanda kukhishwa, uRamaphosa ubonakala engalethi nqubekela phambili njengeDA futhi ezimweni eziningi - lapho, abalandeli beDA bezomuvotela kufanele.