Asigadane sigweme izingozi ngamaholidi
KWAQUBUKA uhlevane kwasiphuzela unwele, kuyacaca ufufunyane lwami luphezulu nakhu kuhlengezela izinyembezi sekufanele sihlabe ama-hazard awukhamba lokuvalelisa kulo nyaka.
Namahlanje umhla ka-14 kuDisemba, usuku engingasoze ngalukhohlwa. Eminyakeni engu-23 eyadlula ngalo lusuku ngaphuma ekhaya ekuseni ngihamba nobaba ngabuya ngedwa yena esesele emakhazeni. Kwakuyilo lolu suku mhla ngisinda ngokulambisa ngesikhathi abafokazi ababephethe izulu lezandla bedubula bebulala ubaba phambi kwami. Nokho angiqondile ukuxoxa udaba lwami enkundleni eyakhelwe ukukhuluma ngezimoto kepha lapho ngiya khona kusekutheni ngiyazi ukuthi kunjani ukushonelwa yinhloko, umholi neqhawe lakho ikakhulukazi uma lizoshona lingagulanga lishonele phambi kwakho.
Ngikhumbula kahle ukubuya kwami ntambama ekhaya ngibuya sengiphelezelwa amaphoyisa lapho ngathi ngingena emagcekeni akithi umama wangihlangabeza egcekeni wangibuza ukuthi uphi ubaba. Ngathi ngizama ukuziqinisa ngimshalazela zavele zehla njengempophoma izinyembezi, umama emdala wafunda kwezakhe ukuthi selisishonele kwaqhuma isililo. Amaphoyisa ayengiphelezela ehluleka ukubika udaba.
Ngathi ngibalandisa ukuthi ababulali baqhamuke kanjani ukusuka nokuhlala kwase kusemva kwendaba ngoba isililo sasingavumi ukudlula. Namanje leso sithombe sisagqame ngathi kwenzeke izolo.
Kwadlula iminyaka emibili ngo-2007 kwaphinda kwagadla ngokuzuma futhi ukufa. Kulokhuke kwadlula nomfowethu omdala. Kungani ngixoxa le ndaba, yingoba abantu abaningi bahlale becabanga ukuthi thina babhali uma sikhuluma ngokufa sikhuluma ngento esiyibukela kude nathi kanti abazi ukuthi abanye bethu bakwazi ngamehlo ukufa. Bakwazi kahle ukuhamba komuntu wasekhaya ngokuzumisa ukuthi kuyisima kanjani.
Njengoba sibheke emaholidini kaKhisimuzi, sekuqalile ukuvala ngehlahla emizini eminingi ngenxa nje yezingozi zomgwaqo ezinye zazo ezidalwa abantu hhayi uKhisimuzi. Ngikhuluma nje ngesonto eledlule ngase-Applesbosch phakathi kweBhamshela neDalton kushone abantu abayisikhombisa engozini yomgwaqo kwasolakala uphuzo oludakayo. Laba bantu abazona nje izibalo banamagama nezibongo neqhaza abebelibamba emakhaya abo. NgaseMpangeni bangaphezu kuka-10 abantu abashone itekisi itholana phezulu nemoto encane maqede zagqamuka amalangabi. Nalapho futhi ngisakhuluma ngabantu abanamagama nezibongo abanamajoka okukhulisa izingane zabo.
Cabanga-ke ngesikhathi ulindele ukuthi ubaba wekhaya, umama, noma udadewenu okukanye ubhuti noma isithandwa sakho siyabuya kanti sesiphelele emgwaqweni saphenduka izibalo.
Ake kuthi ngaphambi kokuthi ushaye leso siphuzo esehla esiphundu ucabange ubuso babantu bakini abakuthandayo sebekhala ngoba sekungene isigijimi noma sekufike amaphoyisa azobika ukuthi sewushonele emgwaqweni.
Cabanga izingane zakho, cabanga intombi yakho ezosala dengwane. Mina ngiyakwazi ukufelwa umuntu ekade engaguli. Cabanga abantu abathembele kuwena ngoba uwe osebenzayo. Ake ucabange ukuthi ubuthe uzokwenzani nomndeni wakho ngoKhisimuzi. Thatha amehlo engqondo uwafake emakhazeni kahulumeni uzicabange ungesinye sezidumbu ezimanxebanxeba ezinqanyukelwe yizingalo noma amakhanda ucabange igazi eselomelele osekufanele abantu bakini baligeze.
Cabanga isidumbu sakho sikhamisile amazinyo evele ngaphandle ngoba usushe wangqongqa nemoto ngenxa yobudedengu bokushayela udakiwe noma ukupita ngokweqile. Ngiyazi ukuthi abanye bathi uyafa ngengozi yomgwaqo noma ungaphuzile kodwa-ke, okwamanje ngisakhuluma nawe ohlela ukuphuza ngamabomu usazoshayela.
Kuwena ohamba ngezinyawo ake ucabange usubudlonye maqede waqhuba imbuzi emgwaqweni maqede washayiswa yiloli elimasondo-sondo lakugaya waba yinhlama. Ake ucabangele amaphoyisa nabakini sekufanele benze ulibofuzo ngoba wena ungasabonakali ukuthi uwena lona ofele emgwaqweni.
Ningizwe kahle kuyaziwa ukuthi emgwaqweni uyafa noma ungekho ephutheni kodwa ngithi cabanga amanyala ozowabukisa abantu bakini ngenxa nje yokuhlulwa ukuzithiba.
Ngiyazi ukuthi ngesikhathi ngenza isingeniso labo abanezinhliziyo ezizwelayo bahlengezele izinyembezi uma ngibabeka esithombeni sokubuya ekhaya ngizobika ukuthi ubaba, inhloko yekhaya engangiphume nayo ekuseni iwumqemane, ayisekho.
Cabanga lezo zinyembezi-ke ezizofikela abakini ngenxa nje yokuthi unqene ukuziphatha. Asingenzeli amaphoyisa bashayeli masenzele impilo yethu. Amaphoyisa ungawadoja kodwa ukufa ngeke ukudoje.
Uma sekuwusuku lwakho malufike ulele ekhaya hhayi ngokuthi kukhona umuntu owephule imithetho yomgwaqo. Kulo Khisimusi thatha isinqumo sokuthi ngeke ubuthi mbibi.
Uma kunomcimbi hamba nomshayeli ongaphuzi, uma usuphuzile ungabe usayithinta imoto. Nathi masigadaneni bashayeli uma umngani wethu esephuzile singamvumeli ukuthi shayele. Hhayi-ke ngiyethemba sizwene. Sekwanele ukufa kwabantu ngamabomu ngakho-ke sesingawavala lana ama-hazard ethu akulo nyaka siqhubeke nokushayela ngokuhlonipha yonke imithetho yomgwaqo. Siyigcine sibonwa noma singabonwa size sihlangane sisawuphonsa umbalane nangonyaka ozayo kulo eliwela umfula ugcwele.
Uma ufuna siyiqhube ngena ekhasini lethu kuFacebook Igedlela lami with Sthembiso Shangase. Yimi owenu nali ikheli ngezansi hazardiso@gmail.com