GESONDHEID:
Hou jou lewer gesond vir ’n lang lewe!
hartkwale is een van die grootste oorsake van sterftes in Suid-Afrika en kry daarom baie aandag, maar die lewer is een van die organe waaroor mense nie noodwendig twee keer dink of worry nie – totdat dit te laat is.
En die grootste oorsaak van lewerkwale? Té veel alkohol. Jy dink daai drankie elke dag kan geen skade doen nie of dis orraait om dit elke naweek te oordoen, maar dit kan die einde van ’n gesonde lewer beteken.
Volgens die mediese webtuiste Health24.com, is een van die grootste oorsake van lewersiekte oormatige alkohol-inname omdat die lewer sowat 95% van die alko- hol wat jy inneem, moet filter en uit die liggaam moet help verwyder.
En omdat die lewer ’n belangrike rol in verskeie liggaamsfunksies speel en jy nie daarsonder kan leef nie, is dit belangrik om gesond te leef en te eet om te verhoed dat jy lewersiekte ontwikkel wat tot ernstige gesondheidsprobleme en selfs die dood kan lei.
Dís wat Jeff April (62) van Wellington in die Boland oorgekom het. Jeff het aanvanklik sy simptome dat iets verkeerd is met sy lewer, heeltemal geïgnoreer. Hy sê hy het die laaste paar maande ’n swak eetlus ontwikkel, erge maagpyn, swelling en naarheid begin ervaar, maar dit was eers toe hy bloed begin braak het, dat hy besef het iets groots is fout.
“Ek het al die jare kwaai geparty en het altyd lewerpille byderhand gehou – in my kar, sak, sommer oral. Ek was bewus daarvan dat my geparty (en oormatige alkohol-inname) my lewer skade kon aandoen en dis hoekom ek voorsorg getref het. Toe ek bloed opbring en die dokters ’n sonar doen, het hulle bevind my lewer het ’n knou weg, maar dis gelukkig nie baie erg aangetas nie.
“Hoewel hulle nie die presiese oorsaak van my lewersiekte kon vasstel nie, glo ek vas die (lewer)pille wat ek al die jare gesluk het voordat ek gedrink het, het beslis gehelp.
“Ek moet nou daagliks sowat vyf pille, wat vitamiene en lewerpille insluit, neem. Die dokter het ook vir my gesê om die bottel heeltemal toe te draai en sommer weg te gooi,” sê Jeff.
verskillende oorsake
Volgens dr. Monique Marais van Goodwood in Kaapstad, is lewersiekte meer algemeen onder volwassenes omdat baie van die onderliggende mediese kondisies al lank aankom, soos iemand wat hul diabetes (suikersiekte) swak bestuur en weens ander leefstylfaktore.
“By kinders is lewersiekte gewoonlik teenwoordig met skaars genetiese siektes, maar studies oor lewersiektes toon dat dit onder mans en vroue wissel.”
Marais sê die lewer help met verskeie belangrike liggaamsfunksies, soos onder meer proteïen produksie, om suiker metabolisme te reguleer, bloedklonte te help voorkom en dit dien as ’n filter vir die bloed voordat dit na die res van die liggaam vervoer word. Dit help dus om van die toksiese stowwe in die liggaam ontslae te raak.
Sy sê daar is verskeie oorsake vir lewersiekte.
“Sekere medikasie( soos paracetemoloordosis ), alkohol, infeksie( soos bv. hepatitis A, B en C), nie-alkoholiese vette soos in vetsug wanneer iemand insulien-weerstandig is (diabeet), immuunverwante oorsake en genetiese siektes soos yster-oorname wat ook bekend staan as hemochromatosis wat die lewer kan aantas ,” verduidelik sy verder.
Sy lys die volgende simptome wat moontlik op lewersiekte kan dui:
Moegheid Naarheid en braking Pyn Geelsug (jaundice) Gewigsverlies Kneusplekke Swelling van die abdominale area weens vloeistof wat opbou Swelling van die bene “Baie van die simptome is egter niespesifiek (aan lewersiekte) nie. Maar as jy enige van dié simptome ervaar en rede het om bekommerd te wees oor jou lewer, gaan sien so gou moontlik ’n dokter,” waarsku Marais.
Sy meen dat Jeff bloed opgebring het weens komplikasies met lewerskrompeling (cirrhosis).
“Hy het heel waarskynlik verstopte are in sy slukderm wat begin bloei het. Dit is ’n baie ernstige komplikasie van lewersiekte. En dit was waarskynlik ook vermoed omdat ’n sonar gedoen was.
“Die bloeding is beslis ’n ernstige waarskuwingsteken en dié kondisie kan tot die dood lei. Die siekte kan behandel word, maar cirrhosis is onomkeerbaar en spesialisbehandeling gaan nodig wees en dalk later ’n leweroorplanting.”
die bEHANDELING
Sy sê ook hoewel lewersiekte oorerflik is, is dit baie seldsaam. Maar in die geval waar aansteeklike hepatitis voorkom, is daar die risiko dat meer as een familielid dit kan kry.
“Afhangende van watter tipe lewersiekte dit is, is behandeling gewoonlik beskikbaar. Behandeling kan dus strek van antivirale terapie in aansteeklike hepatitis tot medikasie vir spesifieke lewersiektes.
“’n Leweroorplanting-operasie is slegs nodig in die geval waar daar lewerversaking is en daar geen ander opsies vir behandeling oorbly nie,”sê Marais.
Eileen John* (55) van Bloemfontein glo lewersiekte is sinoniem met die dood. Sowat ses jaar gelede is haar suster, Emily (toe 54), met lewerkanker gediagnoseer en sy moes toekyk hoe haar geliefde suster wegkwyn as gevolg van die siekte. Die dokters het haar net ses maande gegee om te leef.
“Dit was vir my die ergste ding ooit om my suster só te sien ly. Sy was mollig, maar het binne maande só maer geraak, jy kon letterlik haar ribbes deur haar toppie sien.
“Sy het eerste begin kla van naarheid en later van tyd het sy gou moeg geword en wou sy net slaap. Maar sy het beslis geweet wat fout was, want sy was self ’n verpleegster by die daghospitaal.
“Nadat sy aan verskeie toetse en goed onderwerp was, is die skokdiagnose gemaak en moes sy dadelik met chemo begin. Dit was loutere hel, want sy het gou haar hare, smaak en gevoel in haar hande en voete verloor en was later ook net bedlêend.
“Met die opvolgbesoek ná drie maande was sy net ’n skadu van haar ou self. Die kanker het toe versprei en sy is ’n maand later oorlede,” vertel Eileen hartseer.
Marais sê dit hang gewoonlik af in watter fase die kanker is wanneer dit gediagnoseer word by ’n pasiënt.
“Dalk kan daar nog geopereer word, maar ’n spesialis sal eers die omvang van die siektetoestand (en kanker) moet bepaal. Vooruitgang in die mediese bedryf het die diagnose en behandeling van kankers baie verbeter.
“Jy hoef dus nie altyd net die slegste te verwag nie. Daar is baie oorsake vir die simptome en dit is wys om mediese advies in te win as jy onseker is oor simptome of oor tekens twyfel.”
Marais sê lewersiekte kan voorkom word mits jy die volgende raad volg:
Vermy dwelms en medikasie wat skadelik vir jou lewer kan wees. Beperk alkohol-inname. Wees waaksaam vir oor-die-toonbank medikasie en sogenaamde natuurlike produkte.
Vetsug is ook ’n risikofaktor wat kan aanleiding gee tot lewersiekte. Handhaaf ’n gesonde gewig. Beheer jou suikervlakke (diabetes) goed. Moenie rook nie. Onthou hepatitis is aansteeklik tydens seks of as besmette naalde gedeel word.
“In kort, ’n gesonde leefstyl is noodsaaklik vir ’n gesonde lewer,”sê Marais. *Skuilnaam