metrofail maak amok
Al is jy betyds vir die trein, wil dit nie sê die trein gaan betyds wees vir jou nie. Pendelaars sukkel elke dag en die base verstaan nie altyd nie . . .
‘Dear Metrorail passengers we apologise for any inconvenience . . .”
As die blikstem eers só begin, weet jy dis een van daai dae. Jou trein is laat of dit gaan nie eens uitkom nie. En dis as jy gelukkig is om ’n afkondiging te kry, anders staan en wag jy minute of ure op die stasie sonder om te weet wat aangaan en of jy ooit by jou bestemming gaan uitkom.
Dié ongerief is iets wat menige Kaapse treinpendelaars al geleer het om mee saam te leef, maar behalwe die bykomende stres kan die alewige onsekerheid ook sielkundige letsels laat.
Só sê Charl Davids, sielkundige van Kuilsrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad. Volgens Davids sien hy elke dag al hoe meer mense wat stresverwante siektes ervaar weens probleme om betyds en veilig by die werk te kom.“Jy kan dit openbare vervoer-sindroom noem, maar die feit bly staan ek sien weekliks mense wat met sielkundige probleme sukkel omdat hulle openbare vervoer gebruik,”sê Davids.
Hy sê die onbetroubaarheid van die openbare vervoerstelsel is die oorsaak. “Die treine bly laat en mense kom laat by die werk. Net die wete dat jy laat kan kom, veroorsaak geweldige spanning by pendelaars. Van my pasiënte sê hulle het al waarskuwings by hul werk gekry omdat hulle, ten spyte daarvan dat hulle vroeg opstaan, steeds laat kom. Ander voel weer nie veilig nie, want hulle moet reeds voor sonop uit die huis wees om betyds te kan wees. Onlangs was dit in die nuus toe ’n vrou van Bishop Lavis uit ’n trein gespring het omdat sy gevrees het sy gaan beroof word. Selfs ’n treinbestuurder is doodgeskiet terwyl hy aan diens was. Ander dinge wat spanning veroorsaak, is mans wat vroue onbetaamlik betas of teen hulle skuur. In ’n oorvol trein is dit bykans onmoontlik om te weet wie jou betas terwyl jy dalk sakke ook in jou hand het. Dit is vernederend vir ’n vrou om te weet iemand wat nie haar man is nie, betas haar,”sê Davids.
Tans behandel hy pasiënte weens angsaanvalle.“Een van my pasiënte raak sommer duiselig as sy net daaraan dink dat sy weer stasie toe moet gaan. Die kans is goed dat sy dalk flou kan word in die trein en dan kan dit tot verdere probleme lei. Haar hele lewe is een van vrees vandat sy soggens vroeg uit die huis gaan totdat sy vanaand tuis kom. ’n Ander pasiënt se werksdag eindig om 16:00, maar reeds om 14:00 begin sy vrees vir wanneer sy weer moet trein toe. Dit het ’n invloed op haar produktiwieit en daar bestaan ’n wesenlike vrees dat sy haar werk kan verloor of uit haar werk bedank. Dit kan weer tot finansiële probleme lei, wat verdere span-
ning kan veroorsaak. Dit is voorwaar ’n bose kringloop en een wat nie ’n maklike oplossing het nie,”sê Davids.
Volgens hom kan die angsaanvalle lei tot hoër mediese onkoste.“Die angsaanval kan homself aanvanklik manifesteer as hoofpyne of borspyne. Vir sommige kan dit voel asof hulle hartaanvalle kry. Dan gaan hulle elke keer dokters besoek, maar daar word nie by die wortel van die probleem uitgekom nie. Ek skryf briewe vir my pasiënte se werkgewers, maar vir hoe lank gaan die werkgewers geduld hê? Hulle kan later net besluit as die persoon nou al ’n sielkundige spreek, daardie persoon nie geskik is om te werk nie. Dit gebeur in baie gevalle.”
Probleme by die werk
Elrico van Schalkwyk van Kuilsrivier, wat vir die provinsiale regering werk, sê hy was al in die moeilikheid omdat hy laat kom en moes uiteindelik spesiale reëlings met sy hoofde tref sodat hy nie sy werk verloor nie.“Ek is reeds 05:40 op die stasie sodat ek betyds kan wees vir wanneer ek 07:00 moet inval. Met die treine wat nooit op tyd was en soms sonder waarskuwing gekanselleer is, was dit onmoontlik vir my om betyds by die werk te kom,”sê Elrico.
Volgens Elrico is die treine soms só vol dat mense hul lewens waag deur by die deure uit te hang.“Soms het ek geen ander keuse as om met my motor werk toe te ry nie, hoewel ek ’n maandelikse MetroPlus-kaartjie het. Dit bring bykomende uitgawes mee. Die hartseerste is dit blyk die probleem gaan nie binnekort opgelos word nie,”sê Elrico.
Hazel Boyce van Atlantis sê weer sy kom gereeld saans baie laat by die huis weens vertragings met openbare vervoer. “Jy leef met konstante stres wanneer jy reis. En vir my as vrou is dit bykomende spanning, want mens voel nie veilig sodra dit donker word nie,”sê Hazel.
Julius Koopman, eienaar van B&J Civils, ’n siviele ingenieurmaatskappy in die Parow-nywerheidsgebied, sê hy is seker baie werkgewers voel blootgestel soos hy.“Ons probeer ons bes om die werkers die voordeel van die twyfel te gee as hulle laat is, maar dit raak later ’n geval van wat is waar en wat is nie. Sommige ouens kan dalk kanse vat en die‘treine was laat’- verskoning misbruik. Ek moes al baie ouens waarskuwings gee, nie omdat ek wou nie, maar die laatkommery het produksie begin belemmer wat kan lei tot produksieverlies,” sê Julius.
Vicky Kock van Full Range Employers Organisation, ’n organisasie wat met arbeidskwessies bemoeid is, sê daar moet ’n ooreenkoms tussen die werknemer en werkgewer wees oor hoe laatkommery hanteer word. Werknemers moet ook die reëls van hul maatskappy ken.“Sommige werkgewers is genadig en laat die werknemer toe om die ure wat hulle laat kom, in te werk waar ander weer nie so toegeeflik is nie. Dit hang ook baie keer af van die industrie waarin ’n persoon werk. Sommige ondernemings kan nie funksioneer wanneer al die personeel nie by die kantoor is nie,”sê Vicky.
Sy sê in die praktyk ontvang gereelde laatkommers gewoonlik eers ’n skriftelike waarskuwing wat vir drie maande geldig is. Sou die persoon weer oortree, kan nog ’n waarskuwing volg wat vir ses maande geldig is en daarna een wat vir nege maande geldig is. Sou die persoon in die waarskuwingstydperk weer oortree, kan ’n dissiplinêre verhoor volg, wat tot verdere optrede, waaronder afdanking, kan lei. “Uiteindelik bly dit die verantwoordelikheid van die werknemer om te sorg dat hy of sy betyds is by die werk. Dit is een van die grootste frustrasies onder werkgewers as hul werknemers nie betyds opdaag nie,” voeg Vicky by.
Tony Ehrenreich, leier van Cosatu in die Wes-Kaap, sê daar is nie politieke wil om die probleme met die treine op te los nie. “Die armes in die Wes-Kaap is in ’n groot penarie en niemand gee aandag aan hulle nie. Ek het nog nie gehoor van iemand wat al sy werk verloor het weens treine wat laat is nie, maar wel dat daar geld van pendelaars se salarisse afgetrek word. Dit is nou die werkers wat die minste verdien!” sê Tony.
Oplossings
Op korttermyn stel hy voor die MyCitibusse wat in die meer gegoede buurte van die Kaap ry, moet op die Kaapse Vlakte aangewend word.“Die mense in die gebiede waar die MyCiti loop, kan motors bekostig, maar hulle word steeds bevoordeel. Cosatu stel ook voor dat die treinkaartjiepryse met 50% gesny word, want as pendelaars laat kom, word daar van hul salaris afgetrek. Ek twyfel egter of dit gaan gebeur. Op die langtermyn moet daar gekyk word na alternatiewe tye vir skoolkinders of werkers,”sê Ehrenreich.
Riana Scott, woordvoerder van Metrorail in die Kaap, het by navraag verwys na ’n verklaring wat onlangs deur hulle uitgereik is. Luidens die verklaring het hul streeksbestuurder Richard Walker die staande komitee oor vervoer en openbare werke ingelig oor die verwoestende effek wat brandstigting en vandalisme op treine het.“Die verlies van 101 treinwaens ter waarde van R312 miljoen is die grootste bydraer daartoe dat die streek teen 60% van sy kapasiteit werk. Dit dra daartoe by dat stiptelikheid met 20% gedaal het en kansellasies die hoogte inskiet,”lui die verklaring.
Walker sê verder in die verklaring die streek benodig 84 treinstelle om die bestaande tydrooster te dek.“Die verminderde vloot word met minder waens as benodig, die sogenaamde kort trein, bedryf. Die spoed waarteen waens verlore gaan is vinniger as wat dit vervang word.”
Daar word glo 24 maande benodig om diensvlakke te verhoog.
Dit beteken dus dat die put van frustrasie vir Kaapse pendelaars in hierdie stadium eindeloos is. Vasbyt is dalk al wat gaan help . . .