Genadedood: Wat sêdiesterwendes?
Baie mense het ’n eier te lê oor genadedood, maar wat sê diegene wat op sterwe lê? Twee terminaal siekes vertel ons van hul stryd en hoe hulle oor genadedood voel, maar sou jy kies om te sterf as jy kon?
Dit gons omtrent in Kuier- land ná ons artikel (3 Oktober 2018) oor ’n voorgestelde “doodswet” wat aan terminaal siekes die reg sal gee om self oor hul dood te besluit. Nou praat twee kankerpasiënte oor hul reis na die dood, en hoe hulle oor genadedood voel.
Waar hy in sy leunstoel regop sit, is dit moeilik om te glo dat Gavin Sauls* oor ’n paar maande ses voet ses gaan lê. (Vanwee die sensitiewe aard van die artikel, het die pasiënte verkies dat hul name nie genoem word nie.)
Dit is eenvoudig ’ n mediese feit. Hy het gevorderde prostaatkanker en die dokters het hom hoogstens vier maande gegee. Vyf, as hy gelukkig is.
“Vyf maande is te veel,” skerts die 72jarige Gavin by sy huis in Westdene, Johannesburg. “Selfs al bid ek elke dag, gaan ek steeds sterf. As dit nie vir my kinders was nie, het ek lankal iets mal gedoen . . . Ek verstaan nie waaroor die bohaai gaan nie. Almal van ons moet die een of ander tyd doodgaan.”
Hy verwys na die doodswet, wat tans in die parlement ter tafel is. Met dié wet sal terminaal siekes wettiglik voorskrifmedikasie by hul dokters kan kry wat uiteindelik tot hul dood sal lei. Dit word as bystanddood beskou. Genadedood, daarteenoor, geld in die geval waar ’ n dokter self die medikasie toedien as die pasiënt te swak is om dit self te doen.
Prof. Sean Davidson, ’ n Kaapse universiteitsprofessor, is onlangs op R20 000 borgtog vrygelaat. Hy moet weer in No-
vembervanjaarindiehofv erskynnadathynabew ering’nboesemvriend,diev erlamdedr.AnrichBur ger,reedsin2013gehelphetomdeurgenadedoodt esterf.
YolandavanD yk,diew eduweevandieoorlederugb yspeler,JohnvanD yk,hetonlangsaan Kuier gesêdiev oormaligeWPDisa-sent erhetookenkelew ekevoorsydoodvir’ ngenadedoodgevra.HyhetgevradatY olandasyonkoloogvra“omaant ebeweeg”–’ nversoekwattotJohnseontst eltenisdeurdiedokt ergeweieris.Hoewelditnievirhaarmak likwasomhier oormetdieonkoloogt epraatnie,hetsyt ogverstaan.“Ditwaseenvandiemeesp ynlikevraewath ymyooitgevrahet,maarekhetv erstaan.Vierjaarsep yn,lydingendepr essiewasgenoegvirhom.”
WAG VIR DIE DOOD
Gavin,’nafgetredeonder wyser,sienookniemeerdiepuntvandielew enie.H yisdriejaargeledemetk ankergediagnoseerenhetseder tienalsinsyv ermoëgedoenomdiesiekt etek lop.Nouwagh yelkedagvirdiedood ,terwylhyálswak kerenswakkerword.
Eersis’ n“onskuldige”vlek kieopsyblaasontdekendaarnahet’ nlangsiektereisbeginwathomstadigmaarsekerooksielkundiggek nakhet.Diek ankerhetintussennasylimfk nopeenlongeversprei.Daarisniksmeerwatdiedoktersvirhomk andoennie .
“Ekhetgeenlew ensgehalteoornie .Ekisinelkgevaldiemeest evandiet ydalleen,”sugG avin.“Ekhetgeent wyfeldateklank al’ndoktersougevrahetomm yvanmypynenly dingteverlosmet’ ninspuitingasditw ettigwasnie .DisinelkgevalwettiginlandesoosBelg iëenNederland.”
Gavinerkendath ydalkniegenadedoodsoust eunash yopmeerondersteuningvansygelief deskonstaatmaaknie.“Ditissekerandersasjouk indersenvriendeuithulpaduitgaanomjoulaastedaespesiaalt emaak .Maarekhett otdiebesefgekomdateksekerlikalleengaansterf.Alwateknouhet,is’ nuitgerektesiekteenalhoemeerp ynwatopmywag.”
Nóg’nkankerpasiënt,Mary-AnnSolomons*(54)vanC aledonindieW es-Kaap,verteldatsyvr oeërvanjaardiebesluit geneemhetomv oluittelewe– alissyookinhaarlaast edae. Syhetaan vanklikchemoterapievirborsk ankerontvang, maardiegewashetintussent otinhaarlongeversprei.Ookvirhaarisdaargeenmediesebehandelingmeerwathaarlewek anrednie.
Mary-Annhetr eedsselfr eëlingsgetrefdatdieplaaslikehospic ehaarindiev olgendefasevanhaarlew eensiekt egemaklikenmetsominp ynmoontlikhou .“Diediagnosewasvirm y’ ngeweldigeskok .Mylewehetin’ noomblikverander.Almalhetaltydgesêekis’ njongouma.Nouisek54enwagvirdiedood ,”vertelsy.
Syis,volgenshaar, nogtansdiepositief stemenswatsyken.“K ankeris’ ndingwatinjoukopkomsit,maarekw eieromditt oetelaat. Ekhet’nvollewegehad. Ja, eksounogbaiejaresaammetm yk indersendriekleinkinderswouhê,maarditism yniebeskorenie.Ditwasinelkgevalnie’ nregnie.Ekmaakdiebest evan’ nslegtesaak.Eklew evoluittotekm ylaasteasemgaanuitblaas.”
REG OF VERKEERD?
VangenadedoodwilM ary-Annniksw eetnie.“InGodseoëism ylewebaiekosbaar.Godv erwagvanm yomdiegeskenkvandielew etewaardeer.EkberusookindieBybelsew etedateknievirdiedoodbanghoeft eweesnie.Omaktiefdiedoodt everhaas,is’ nsondeinm yoë.Eninm ylaastedaewileknienognuw esondesbykrynie.”
Mary-Annsêsyissomshar tseeroorhaarlot.Dithethaaronlangsw eergetrefnadateenvanhaark leinkindersgevrahet:“GaanOumadoodgaan?”Syhethaarbesteprobeeromaanhomt everduidelikdatalmaleendagsalst erf.“Ekhetgesê:‘Oumagaan’ nbietjievr oeërasanderoumasenoupasdood ,maarOumaisniebangnie.Enjyhoefookniebangt eweesnie.’”
Dr.ChrisJones ,teoloogenna vorserbydieUniversiteitStellenboschseeenheidvirmoreleleiersk ap,sêegt erdieont wikkelingvandiemediesew etenskapbring vandagmeedatalminderdingebuit ons“beskikkingsmag”val.
Hysê:“Onshetheelwatméérbeheeroordoodenlew easvr oeër.Lewehéthoë,maarniéabsolut ewaardenie. Beperkendewetgewinginhier dieverbandlaatsommiget erminaalsiekpasiënt einondraaglikepynenaktiew egenadedoodvoorstandershulpeloos.”
Suid-Afrikahet’ nprogressieweGrondwet,maarh ywondernogtans: “K andiehoeksteenvan’ nbeskaafdesamelewingwerklikberusopdiehandhawingvanw ettewatsinlosepynengev olglikehartseerhoëragas’ nlewetotselfbesk ikkingenwaardigheid?”
Hybenadrukookdatgelowigesnieskuldighoeft evoeloordieblot efeitdathullegenade -ofself sbystanddoodoor weegnie.“Vanuit’ ngeloofsoogpuntworddaarnormaalw egteengenadedoodgeredeneeromdatditsoubet ekendatonsGodpr obeerspeel. Voorstandersvanhierdiebeskouingr edeneerdatnetGodoordiet ydenw ysevanonsdoodkanbesluit.Daar omsouditv erkeerdweesomlew eteverkort, alisdiely dinghoeondraaglik.MaaronsmoetonthoudatChristeneverskillendebeskouingsoorGodhuldig.”
Jonesvoelniemandbehoor tverpligteweesomly dingenduitt edeurstaannie .“Elketerminaalsiekpasiëntbehoor tdieindividueleregtehêomselft ebesluitoordiewaar devanlew eendoodvirhomofhaar .Onsbehoor tniegemak likinonsleunstoeletesitenkoue ,teoretiesebesluiteteneemoordieangs ,traumaenpynwatandermenseophulst erfbedbeleefnie.Hierombehoor telkeensyofhaar‘oomblik’tek ank ies. Aktiewevormevangenadedoodisnievirm ydiebeëindigingvanlew enie, maardiev erkortingvanlydingendiest erwensproses.”
Selfs al bid ek elke dag, gaan ek steeds sterf. As dit nie vir my kinders was nie, het ek lankal iets mal gedoen. GAVIN SAULS*