SPEEL KLAAR MET JANU- WORRY
Hou kop met jou swaarverdiende geld dié festive en begin 2024 op ’n goeie noot
Die feestyd is om die draai en soos die jaar einde se kant toe stap, begin mense al opgewonde raak oor alles wat die vakansie gaan inhou. Behalwe vir die Kersmaal is daar uitstappies, geskenke, nuwe klere, dalk ’n hele nuwe haarstyl – en dit als kos geld. Maar nie almal voel ewe jolig oor die feestelikhede wat voorlê nie. Die afgelope jaar het mense geldelik geknou en baie kon dit nie bekostig om te spaar vir Kersfees nie, terwyl ander werkloos sit. En die feestyd kom met baie uitgawes, se selfs sa al hét ét jy gespaa gespaar, ,o of a al wag ag daa daar ’n Kersbonus.
Joline Paulse (40) van Somerset-Wes buite Kaapstad sit met haar hande in die hare want sy weet nie hoe sy deur die feestyd gaan kom nie, sê sy. Sy het vir jare by ’n bekende groothandelaar gewerk en hoewel sy meestal oor die besige tyd gewerk het, het sy elke Desember bonus gekry.
Toe Covid-19 op sy ergste was, was sy een van die ongelukkiges wat haar werk verloor het.“Daai tyd het ek nie veel ge-worry omdat ek nie gewerk het nie, want ons was meer ge-worry oor die virus. Ek het ook ’n uitbetaling gekry waarop ek kon staatmaak. Ongelukkig het dít opgedroog, en nou het ek niks om daarvoor te wys nie.”
Joline was gelukkig om weer werk te kry aan die begin van dié jaar, maar dit is nie ’n permanente werk nie, wat beteken dat sy nie op ’n bonus kan reken nie.
“Ek het probeer om hier en daar ’n se sent t te spaa spaar, , maar aa daa daar het et e elke e keer ee iets voorgeval, dan moes ek net weer die geld gebruik. Kos en vervoer en als het ook nou so duur geword, al sny ek waar ek kan, het ek net nooit geld oor nie. Ek sal seker maar iewers ’n loan moet maak om deur die festive te kom,” sê sy moedeloos.
SÓ HOU JY KOP MET GELD Twee van die grootste foute wat mense maak, is oorbesteding in die feestyd en om nie ’n gedeelte van hul bonus te spaar nie, sê Aidan Freswick, ’n finansiële beplanner by Brenthurst Wealth in die Kaap.
“Hulle u e beplan bep a nie e deur deu die d e jaar jaa vir die de feestyd nie en baie maak staat op hul bonus om hul uitgawes vir die feestydperk te dek in plaas van om meer proaktief te wees en maandeliks te spaar,”verduidelik hy.
Diegene wat wel bonus kry, se gewoonte is om dit te spandeer so gou as wat hulle kan, in plaas van om ’n
AIDAN FRESWICK
gedeelte weg te sit en die nuwe jaar op ’n goeie voet te begin, voeg Aidan by.
Mense maak baie geldfoute oor die feestyd, sê Jean Archary, ’n finansiële welstand-coach wat aanlyn geldlesse aanbied. Die beste manier om deur die vakansie te kom, is om ’n begroting vir die Desembervakansie te hê, meen sy.
“Moenie klere en geskenke op krediet koop nie,”waarsku Jean,“maar as jy absoluut moet, kyk uit vir spesiale aanbiedinge, want goed wat jy op krediet koop, kos baie duurder oor die langtermyn.”
Jean beveel aan dat jy ’n gedeelte van jou bonus spaar vir noodgevalle of toekomstige doelwitte.“Dit kan 10% wees, of selfs as dit minder is, is dit belangrik om die gewoonte te bou om te spaar van elke sent wat jy inkry – of dit nou jou salaris of bonus is.”
Sy meen ook jy kan ’n gedeelte van jou bonus belê as aftreegeld aangesien die inkomste in ag geneem word wanneer jy jou belasting betaal.“Jou bydrae sal jou belastingaanspreeklikheid verminder en die bedrag verhoog wat jy ontvang wanneer jy jou volgende belastingopgawe inhandig. Onthou, belastingseisoen eindig elke jaar in Februarie, so om van jou Desemberbonus te spaar, sal jou help met jou aftrede en belastingaanspreeklikheid,”verduidelik sy.
Daar is verskillende spaaropsies, afhangend van hoe groot jou bonus is, en jou doelwit, voeg Aidan by.
“Daar is nie een oplossing wat vir almal werk nie. Iets wat jy kan oororweeg vir korttermynbehoeftes is ’n money market – om geld in te hou en om seker te maak dit is maklik toeganklik – want hulle het kort kennisgewingsperiodes as jy toegang tot geld wil kry. Vir langtermynbehoeftes kan jy unit trusts oorweeg, want hulle kan geld laat groei oor ’n langer tydperk.”
KOS RAAK NET DUURDER Volgens die Pietermaritzburg Economic Justice & Dignity Group (PMBEJD) se kos-indeks is kos wat in Oktober met meer as 5% gestyg het, onder meer rys (5% vir 10kg), aartappels met (40%), eiers met (19%) en tamaties (11%).
Dít is net ’n druppel in die emmer, want ekonome voorspel dat kos nóg duurder kan raak. En met die huidige uitbreek van voëlgriep, sal hoender se pryse na verwagting die hoogte inskiet.
Mense sal dink winskopies of feestydveldtogte soos Black Friday kan help om goed goedkoper aan te koop, maar dit kan ’n slaggat wees en jou op die ou end net meer geld laat spandeer wat jy nie het nie.
“Vermy eerder hierdie mega hype events soos Black Friday,”waarsku Aidan.“Dis oukei om voordeel te trek uit ’n Black Friday special, maar wees waaksaam om ’n kredietkaart of oortrokke fasiliteit te gebruik om hierdie leefstylbehoeftes te befonds wat jy nie kan bekostig met jou normale salaris nie.
“Dit plaas net baie druk op die broodwinner en beperk kontantvloei oor die feestyd,” sê hy.
Sanna Strydom (49) van Oos-Londen spaar vir die afgelope paar jare met ’n groepgroep me mense by haar werk. Dit we werk goed, vertel sy, en h help om uitgawes te dek en broodn nodige aankope o oor die feestyd te d doen.“Ons was e eers ’n groep van 1 10, nou is ons m meer. Ek is ook by
SANNA STRYDOM
’n groep wat ’n verjaardag-ding doen,” deel sy.
Twee jaar gelede het sy egter ’n traumatiese ervaring gehad toe dit haar beurt was om die geld te hou. Sy moes ’n bedrag van die geld gaan trek en is daardie dag beroof en met ’n mes aangeval.“Dis nie meer in my hande nie. Ons sit die geld by Old Mutual in, dan kry jy ekstra geld by.”
Sanna meen laastens“mense moet ook nie lyf wegsteek nie en hul bydraes op tyd hou en selfs méér doen om ekstra by te sit, want die geld moet groei.”
AIDAN FRESWICK
Jean gee die volgende wenke om kostes te bespaar:
Weet watter geskenke jy moet koop en enige ekstra onkostes wat jy sal aangaan vir die feestyd.
Koop geskenke wat jou nie platsak gaan laat nie.
Vra vir diegene vir wie jy geskenke koop, wat op hul wenslysie is. Dit sal jou help om te besluit wat om te koop en binne perke van jou begroting te bly.
Maak tuisgemaakte geskenke soos koekies, konfyt of beskuit – dit hoef nie ’n plaas se geld te kos as jy daarvoor beplan nie, en dis persoonlik.
Verdien ekstra geld gedurende die vakansie deur goed te doen soos geskenke toedraai, ’n persoonlike shopper te wees, of om na iemand se huis of diere te kyk. Gebruik dan daardie geld nét vir die vakansie en spaar jou bonus.
Hou by jou begroting, want Januworry (Januarie-maand) maand) is net om die draai. Onthou, Desember se betaaldag aaldag is vroeër en jou salaris alaris moet tot laat in Januaanuarie hou.
Koop nuwe skoololuniforms, -boeke en skryfbehoeftes s in Desember al sodat jy die Janu- arie-stormloop kan vermy.
JEAN ARCHARY