Maak geld met skape op saaigrond
Suid-Afrika se tradisionele saaigebiede het reusepotensiaal vir winsgewende skaapboerdery, teen ’n veel kleiner kapitaalkoste per ooi-eenheid as elders in die land.
Weiding- en voedingshulpbronne op ’n tipiese plaas in die somersaaigebiede bied goeie geleenthede vir die inskakeling van skaapboerdery op min grond. Weidingbeplanning vir 500 mediumraamgrootte teelooi-eenhede bestaan uit ongeveer 60 ha soja- en mieliereste, 60 ha meerjarige aangeplante somerweiding en 15 ha weimielies. Die kapitaalbelegging in grond per teelooi is aansienlik laer as bv. Karoogronde waar, na gelang van die gebied, van 1 500 ha tot 3000 ha vir 500 ooie nodig is. Die beperking van diefstal en roofdierskade op ’n kleiner oppervlakte is ook baie goedkoper en makliker as op groot stukke grond.
OORWINTERING
In tipiese voervloeibeplanning bied oesreste vir vier maande tot ses maande win- terweiding van goeie gehalte teen ’n lae koste. Met die uitbreiding van sojaboonaanplantings is soja-oesresweiding reeds vanaf April beskikbaar. Na gelang van die beskikbare oppervlaktes kan skape vir ses weke tot agt weke op sojareste loop en dan na mieliereste gaan vir die volgende sowat vier maande. Volwasse skape benut sojareste baie goed omdat hul behoefte aan deurvloeiproteïene heelwat laer is as dié van lakterende ooie en lammers.
Soja-oesresweiding is ’n uitstekende prikkelvoer vir ooie. In prikkelvoedingsproewe is gevind dat sojabone lampersentasie met 14,3% verbeter het vergeleke met ’n kontrolegroep. Skape benut dié reste baie beter as mieliereste. Die drakragriglyn vir sojareste is 5 tot 7 kleinvee-eenhede (’n KVE is ’n skaap van 45-50 kg) vir ’n weitydperk van 80 dae tot 100 dae. Selfs die growwer plantmateriaal en stingels word goed benut.
Die onverwerkte sojabone bevat baie proteïene (ongeveer 36%), maar dit het sekere beperkings in die vorm van anti-voedingsfaktore, soos tripsien- en chemotripsien-inhibeerders en ’n laag verteerbare aminosuurprofiel. Dit veroorsaak dat lammerooie op sojareste dik en taai biesmelk het en min melk produseer. Gevolglik groei lammers swak.
Die verwerking van sojabone hef die anti-voedingsfaktore op en ontsluit die voedingspotensiaal, maar oesreste kan nie verwerk word nie. Daarom moet die regte lekaanvulling gegee word om die beperkings te oorkom.
Voermol Molovite (reg.nr. V7266, Wet 36 van 1947) bevat natuurlike, goeie proteïene (geen ureum nie) en is die standaardaanbeveling op sojareste. Vir lammerooie moet een sak Voermol Procon 33 (V12701) met drie sakke Molovite gemeng word om die deurvloeiproteïene te verhoog. Vir diere met ’n hoë voedingsbehoefte, soos ooie met tweelinge en speenlammers, gee die volgende mengsel: 500 kg Molovite, 300 kg Procon, 200 kg mieliemeel en 10 kg voerkalk.
Die drakragriglyn vir mielie-oesresweiding is 9 KVE tot 12 KVE/ha vir ’n weitydperk van 90-120 dae. Die beweiding van mieliereste moenie ten koste
van graanproduksie op lang termyn plaasvind nie. I. A. Koster (persoonlike mededeling) het in ’n langtermynstudie oor 17 jaar gevind dat die graanopbrengs met 280 kg per ha gedaal het (5,33 t/ha teenoor 5,61 t/ha) waar alle reste verwyder is vergeleke met proefpersele waar geen reste verwyder is nie.
By vroeër genoemde veelading word ongeveer 40% van die reste verwyder, met ander woorde meer as die helfte van die reste word op die land gelaat vir die instandhouding en opbou van organiese materiaal. Indien reste nie bewei word nie, verdwyn ongeveer 21% gedurende die winter weens wind en verwering.
Die energiewaarde van pas gestroopte lande is hoog, veral waar taamlik baie graan vermors is. Die hoeveelheid mielies op ’n pas gestroopte land wissel baie. Navorsing toon dat ’n skaap tot 800 g mielies binne ’n halfuur vreet. Skape wat nie op graanvoeding aangepas is nie, ontwikkel suurpens, met gevolglike verliese.
’n Verdere probleem met mieliereste is dat die proteïenwaarde meestal laag is, veral vir diere met ’n hoë voedingsbehoefte, soos lammerooie en speenlammers. Tekorte aan kalsium, magnesium, sink, koper en seleen (veral op rooi gronde) kom ook voor. Met bogenoemde in gedagte is Voermol Landelek (V15414) ontwikkel om voedingstekorte en -probleme op mieliereste en weimielies te beperk.
Lammers groei tot 260 g/dag in die eerste vier weke op pas gestroopte lande met heelwat graan, maar die groei plat af namate die graan uitgevreet raak. Na gelang van die gehalte en groeipotensiaal van skape kan tot 100 kg lewende gewig per ha mielieresweidinggeproduseerwordentot 14 kg skoonwol per ha by goeie dubbeldoel-skape.
WEIMIELIES
Die beweiding van mielies is ’n ou praktyk. Weimielies is eintlik ’n laekostevoerkraal waar stroop-, uitry-, opbergings-, maal-, meng- en voerkoste uitgeskakel word. Mielies, die beste energiebron om skape mee af te rond, word net so op die land gelaat en bewei. Beweiding kan reeds op die hardedeegstadium begin.
Drakrag word hoofsaaklik deur die graanopbrengs bepaal. Een KVE vreet ongeveer 1 kg mielies per dag. Die drakrag kan daarvolgens bepaal word. Met ’n graanopbrengs van byvoorbeeld 5 ton/ha is die drakrag ongeveer 55 skape/ha vir 90 dae.
Die grootste risiko van weimielies is suurpens. Daarom moet Voermol Landelek bygevoer word.
Goeie dubbeldoel-speenlammers (wol en vleis) met ’n aanvangsgewig van 2832 kg voeg die beste waarde tot weimielies toe. Met die heersende pryse kan ’n “mielieprys” van R3 400 tot R3 700/t gerealiseer word deur mielies in die vorm van lammers te bemark. Skeer lammers twee weke tot drie weke voor slag om die maksimum voordeel van wolproduksie te benut. ’n Speenlam verbruik nagenoeg 110 kg mielies in 80-90 dae. Lammers op weimielies word gewoonlik swaarder om die gewenste klas te bereik vergeleke met lammers in ’n voerkraal.
Ooie met lammers kan ook weimielies benut, maar voeg nie soveel waarde soos speenlammers toe nie. Lammers moet minstens drie weke oud wees voordat hulle op weimielies gaan om te verhoed dat hulle van die ooie geskei raak.
Lammerooie word vet op weimielies. In die praktyk kry tot 68% van hulle tweelinge in die volgende lamtyd. Ooie “betaal” dus eers met die volgende lammeroes vir die mielies wat hulle nou vreet.
AANGEPLANTE WEIDINGS
Byna enige meerjarige somerweiding kan op laerpotensiaal-mieliegronde groei, soos oulandsgras in die koeler oostelike gebiede en smutsvingergras in die warmer sentrale- en westelike gebiede. Droëlandlusern (’n peulplant) is ’n goeie wisselbougewas wat met groot sukses in ’n skaapstelsel ingeskakel kan word.
Droëlandlusern groei waar mielies groei. Navorsing in dié verband is gedoen op laerpotensiaalgronde met ’n pH (KCl) van 4,6, ’n fosfaatinhoud van 24 d.p.m. en ’n kaliuminhoud van 93 d.p.m. Die vestiging van lusern in rye (dieselfde rywydte as mielies) bied die geleentheid vir tussenrybewerking. Bewerking het seisoensproduksie (drakrag) met 30% verhoog.
Skape loop tussen die rye en trap min op plante, met minder vermorsing tot gevolg. In stelselproewe met lusern en mielies was die opbrengs in jaar 1 van mielies op lusern (ná 5 jaar onder lusern) 5,96 t/ ha teenoor 3,63 ton/ha in monokultuur. In jaar 2 was die opbrengs 6,6 ton/ha teenoor 4,06 t/ha in monokultuur. In die derde jaar was die wisselboueffek egter klein (5 t/ha vs 4,3 ton/ha). Afgesien van die peulplanteffek, is daar ongeveer 3035% hersirkulasie van voedingstowwe deur mis en urine.
Wisselbou het ook groot voordele vir skape. Met intensiewe beweiding op aangeplante weidings is daar ’n groot konsentrasie van diere op ’n klein oppervlakte, en die opbou van weerstandbiedende parasiete is ’n wesenlike probleem. Deur die grond te bewerk en mielies te plant, is daar vir twee of drie jaar geen skape in die somer op die grond nie.
Die voordeel van lusern is dat dit weiding van ’n hoë gehalte teen ’n lae koste is. Omdat dit ’n peulplant is, is geen stikstofbemesting nodig nie. Die voedingstatus van mieliegronde is gewoonlik goed genoeg vir lusern sodat geen bemesting nodig is nie.
Lusern het twee nadele. Die eerste een is ’n opblaasrisiko. Dit kan deur bestuur en die gebruik van ’n lek, soos Voermol Molovite Plus, verhoed word. Die ander nadeel is dat lusern blare verloor tydens droogtestremming. Die boer moet dus ook vir ’n grasweiding voorsiening maak.
Die drakragriglyn vir droëlandlusern is 11 KVE tot 17 KVE/ha vir sewe maande. In ’n mielie-lusernstelselproef is jong ooie op die ouderdom van 11 maande gedek, met ’n lampersentasie van 82-96,8%. Die lampersentasie van volwasse ooie was 120-146%, met ’n jaarlikse wolproduksie van 6,5 kg per ooi. Die rente verdien op kapitaal belê oor vyf jaar was gemiddeld 16,7% per jaar.
TOT 100 KG LEWENDE GEWIG PER HA MIELIERESWEIDING KAN GEPRODUSEER WORD EN TOT 14 KG SKOONWOL.