Te veel voedingstowwe in SA damme – studie
Siaanbakterie kom wydverspreid in die land se 50 grootste staande waterliggame voor. Daarom sê dr. Mark Matthews, wetenskaplike in aardwaarneming aan die Universiteit van Kaapstad, daar is rede om baie bekommerd te wees oor die watergehalte van groot waterliggame.
Siaanbakterie staan algemeen bekend as blougroenalge, maar Mark sê dit is eintlik ’n fotosintetiese bakterie en nie ’n alg nie. Dit word veroorsaak deur te veel voedingstowwe in water, wat enige soort stikstof en fosfaat behels.
Mark het vir sy doktorale studie satellietbeelde bestudeer wat van 2002 tot 2012 geneem is. Hy het die voorkoms van chlorofil, siaanbakterie en oppervlakskuim gemonitor.
Die studie, onder toesig van dr. Steward Bernard, wetenskaplike van die Wetenskapli- ke en Nywerheidsnavorsingsraad (WNNR), is deur dié raad gefinansier.
SLEGSTE DAMME
Die situasie in die Hartbeespoort-, Darlingen Spitskopdam is volgens Mark die ergste, met intermediêre tot uitgebreide bedekking.
Hy het gevind in 18 damme was daar 10% tot 30% bedekking met siaanbakterie. In hierdie damme was die bedekking algemeen en het dit gereeld voorgekom.
Dit sluit Suid-Afrika se twee grootste opgaardamme in: Die Gariep- en die Vaaldam.
Sy studie het bevestig dat die Hartbeespoortdam ’n sogenoemde hipertrofiese stelsel is – uitermate ryk aan voedingstowwe – wat gereelde en hardnekkige siaanbakteriële blomme en toestande van oppervlakskuim het.
Die hoogste vlakke van cholorofil is by die Mthatha-, Ncora-, Erfenis-, Krugersdrift-,
Ntshingwayo- en Allemanskraaldam gevind.
WAT BOERE KAN DOEN
Volgens Mark behoort onmiddellike stappe by die Hartbeespoort-, Darling- en Spitskopdam gedoen te word om die risiko van blootstelling aan oppervlakskuim te voorkom.
“Water met hoë vlakke van siaanbakterie is ’n ernstige gesondheidsrisiko en kan, indien dit in groot hoeveelhede ingeneem word, tot sterftes lei.”
Hy sê te hoë vlakke van voedingstowwe en siaanbakteriële blomme kom wyd in Suid- Afrikaanse waterliggame voor en so ook vergiftigings van huis- en wilde diere.
Volgens hom moet die probleem van watergehalte aandag kry deur die behandeling van water by rioolwerke te verbeter, en om die plekke te identifiseer waar voedingstowwe die water binnegaan en dan daar stappe te doen.
’n Moontlike oplossing is die bou van keerdamme en plantvleilande wat die voedingstowwe sal absorbeer.
Mark sê boere kan help voorsorg tref dat mens en dier wegbly van water met siaanbakterie. Diere moenie die water kan drink nie en mense moenie daarin swem nie.
Die voorkoming van siaanbakterie vereis ’n langtermynstrategie waardeur verseker moet word dat landboubemestingstowwe of diere-afvalwater nie deur wateraflope in riviere of damme beland nie. Dieselfde geld rioolwater.
Mark se maatskappy, CyanoLakes, moniteer en assesseer siaanbakterie en watergehalte in groot damme en gaan in die toekoms gratis waarskuwings en inligting oor watergehalte aan die publiek bied.
‘n Nuwe studie wys té veel voedingstowwe beland in Suid-Afrika se damme en mere, en die landbou en rioolwerk word as oorsake genoem.