Maaksekerjyverstaan kapitaalwinsbelasting

Boedelbeplanning móét voor die opstel van ’n testament gedoen word. Só kan slaggate met belastings en vruggebruik vermy word.

Ek kyk vandeesweek na enkele gevalle waar kapitaalwinsbelasting niksvermoedende betrokkenes ’n lelike streep kan trek – ná jou dood en in die lewe. Kapitaalwinsbelasting is al sedert 2001 met ons, maar tog hou dit steeds vir baie mense slaggate in. Dit is ’n ingewikkelde stuk belastingwetgewing wat ’n paar onverwagte gevolge het as dit nie reg hanteer word nie.

Eerstens, kapitaalwinsbelasting is nie ’n afsonderlike belasting nie. Dit vorm deel van die Inkomstebelastingwet (Wet 58 van 1962). Hoewel dit nie ’n belasting op inkomste skep nie, skep dit wel ’n belasting op kapitaal. Kapitaal is nie volgens die wet deel van “inkomste” nie en kan dus nie as inkomste belas word nie. Die agtste skedule van die wet betrek dit egter en daarom word dit saam met inkomste belas.

Die wins op ’n kapitaalbate word by jou berekening vir inkomstebelasting gevoeg om dit teen jou marginale koers te belas. Die “wins” word bereken deur die basiskoste (koopprys plus toegelate verbeteringe) af te trek van die opbrengs (verkoopprys). Tans, sê die wet, moet jy 40% van hierdie wins (ná die toegelate vrystellings) by jou berekening vir inkomstebelasting voeg, wat gesamentlik na inkomstebelasting geneem word.

Dít dan net kortliks die situasie. Nou vir die strik waarin jy dalk kan beland.

VERRASSINGS

Die oormaak van ’n kapitaalbate tussen man en vrou noem ons ’n “oorrol” van die basiskoste. Met ander woorde daar is geen kapitaalwinsbelasting betaalbaar wanneer ’n man en vrou kapitaalbates aan mekaar bemaak of skenk nie (daar is ook geen geskenkebelasting tussen gades nie).

Byvoorbeeld: Die man besit ’n plaas ter waarde van R20 miljoen, wat hy van sy pa geërf het toe dit R5 miljoen werd was. Hy sterf en bemaak die plaas aan sy vrou. Daar is dus R15 miljoen “wins” en uiteraard is kapitaalwinsbelasting betaalbaar. Maar omdat dit aan ’n gade vererf, rol die kapitaalwinsbelasting oor na haar toe. Met haar dood, of as sy die plaas verkoop, word kapitaalwinsbelasting gehef op die verskil tussen die basiskoste en die markwaarde van die plaas toe sy dit van hand gesit het.

As die plaas, byvoorbeeld, in die tyd wat sy dit gehad het met ’n verdere R5 miljoen in waarde toegeneem het, sal sy moet instaan vir die kapitaalwinsbelasting op ’n wins van R20 miljoen (en nie die R15 miljoen toe haar man dood is nie). Dit is ’n yslike verpligting van kapitaalwinsbelasting vir haar en een wat kan beteken (as dit oorgaan weens haar dood) dat daar waarskynlik nie genoeg kontant in die boedel sal wees vir die belasting nie. Dít kan weer daartoe lei dat die plaas verkoop sal moet word om die belasting te betaal, pleks dat dit miskien vererf kan word.

BEPLAN BETYDS

Bogenoemde situasie is een van die redes waarom ek so gereeld skryf mense moet boedelbeplanning doen voordat hulle testamente opstel. Jy weet nie wat wag as ’n omvattende beplanning nie gedoen is nie. Inteendeel, jy weet nie eens wat jy bemaak nie, want jy kan nie eens (soos in die voorbeeld) altyd bemaak wat joune is en seker wees daar kan uitvoering gegee word aan jou wense nie.

Dieselfde probleem, of dalk erger, kan jou nageslag tref as jy byvoorbeeld die plaas aan ’n kind of ’n trust bemaak en vir jou vrou ’n vruggebruik hou tot by haar afsterwe.

Die bate se vruggebruikwaarde (in dié geval die plaas) word bereken oor die lewensverwagting van jou vrou en dan afgetrek van die markwaarde vir boedelbelasting. Die kapitaalwinsbelasting op die vruggebruik word eweneens afgetrek, met die gevolg dat die kind (of trust) die plaas erf met ’n baie laer basiskoste as waarvoor jy dit gekry het.

Sou jou kind of die trust later die plaas wil verkoop, of op watter manier ook al van die hand sit, is die wins soveel meer omdat die basiskoste soveel laer is.

Daar is geen kapitaalwinsbelasting betaalbaar wanneer ’n man en ’n vrou kapitaalbates aan mekaar bemaak of skenk nie.

www.talbert.co.za 021 461 2067; Nico van Gijsen is lid van Fisa en besturende direkteur van Finlac, ’n onafhanklike finansiëlerisiko-bestuursmaatskappy wat by die Raad op Finansiële Dienste gelisensieer is.