Snotsiekte: Skei draers en beeste
Om die dodelike snotsiekte te probeer bekamp, moet beeste en wildebeeste so ver as moontlik van mekaar gehou word. Alle beeste is vatbaar vir dié virus en tans is geen behandeling beskikbaar nie.
Tussen veeboere en wildboere is die kwessie van snotsiekte ’n witwarm onderwerp. Snotsiekte is feitlik sonder uitsondering ’n dodelike herpesvirussiekte by beeste van alle rasse. Goeie buurmanskap tussen wild- en beesboere kan daarom maklik skipbreuk ly as snotsiekte uitbreek.
Prof. Moritz van Vuuren, ’n viroloog aan die Universiteit van Pretoria se fakulteit veeartsenykunde, is een van die kenners op die paneel wat lesersvrae op
in die Vra vir Faffa-rubriek beantwoord. Hy vertel meer oor snotsiekte en hoe om voorkomend op te tree.
Snotsiekte veroorsaak groot finansiële verliese vir beesboere. Dit is ’n dodelike siekte by beeste waarvoor geen behandeling beskikbaar is nie.
Die virus versprei in die meeste gedokumenteede gevalle binne ’n radius van 300 m, maar enkele gevalle is opgeteken waar die siekte oor ’n afstand van ’n paar kilometer versprei het.
Om die risiko tot minder as 1% te verminder, is die aanbeveling om beeste en wildebeeste minstens een kilometer van mekaar af te hou. Alle wildebeeste dra die virus. Insekte is nie ’n vektor van dié siekte nie.
Die wildebeesafkomstige snotsiekte (WAS) word met blouwildebeeste (Connochaetes taurinus) en swartwildebeeste (C. gnou) verbind.
Skaapgeassosieerde snotsiekte (SGS) kom minder in Suider-Afrika voor as WAS.
Die inkubasieperiode (vanaf besmetting tot simptome) is drie tot sewe weke of soms langer. Die liggaamstemperatuur styg dan skielik tot ongeveer 41,6 °C.
Albei oë is ontsteek en het ’n slymetterige uitloopsel. Horingvliesontsteking (keratitis) veroorsaak dat die oë vaalgrys en ondeursigtig raak. Dit kan tot blindheid lei. Die oppervlakkige kliere (limfknope) kan vergroot. Die diere is soms liggevoelig en kan diarree ontwikkel. Velontsteking (dermatitis), wat soms afskilfer, ontstaan by die bykloutjies, tussen die kloue en by die basis van die horings. Dit kom hoofsaaklik voor by SGS.
Die dier ontwikkel soms senuweetekens wat wissel van wanbalans, ’n gedraai in sirkels, neervallery op die grond en die ontwikkeling van ’n koma. Diere vrek gewoonlik binne vier tot vyf dae ná die begin van siektetekens.
BESMETTING
Vandat wildboerdery sedert die 1970’s ’n ekonomiese bedryf in Suid-Afrika geword het, is daar ’n toename in die voorkoms van WAS. Alle vrylewende, volwasse wildebeeste moet as besmet beskou word. Sover bekend is geen wildebeestroppe vry van die snotsiektevirus nie.
Die wildebeeste skei die virus uit in erge strestoestande, soos blootstelling aan hoë omgewingstemperatuur, en tydens gevangenskap en jag. Wildebeeste self word nie siek of wys kliniese tekens van snotsiekte nie. Geen ander wildsoort kan die virus aan beeste oordra nie.
Blouwildebeeskalwers kan al in die baarmoeder besmet raak. Die kalwers kan ook kort ná geboorte deur ander besmette kalwers besmet raak ten spyte van teenliggame wat hulle van die koei af gekry het.
Blouwildebeeskalwers skei die snotsiektevirus tot op vier maande deur hul neus en oogsekresies (afskeidings) uit en die virus besmet dan beeste. Binne Suid-Afrika het twee spitstye in Januarie tot Mei en September tot November wanneer die voorkoms van WAS baie hoog is. Wildebeeste se kalftyd is van Desember tot Februarie en die besmette jong kalwers besmet beeste van Januarie tot Mei.
Wanneer die voorkoms van snotsiekte by beeste van September tot November ’n hoogtepunt bereik, is die wildebeeskalwers nege tot elf maande oud. Dan skei hulle nie meer die virus spontaan uit nie. Verhoogde gevalle van snotsiekte in dié tydperk word meer in die bosveldgebiede waargeneem. Dit word toegeskryf aan die jagtyd van Mei tot Augustus wanneer ouer wildebeeste die virus uitskei.
In Suid-Afrika is die voorkoms van SGS onder skape laer as WAS onder beeste en dit kom enige tyd van die jaar voor.
(WILDE)BEESTE
Beeste word gewoonlik sporadies besmet as daar noue kontak met wildebeeste is. Beeste is al besmet met WAS hoewel hulle meer as ’n paar honderd meter van wildebeeste af was en ’n heining hulle geskei het. Met die uitbreking van WAS van Januarie tot Mei benut die beeste en wildebeeste gewoonlik dieselfde weiding en water. Dan is hulle in noue kontak met mekaar.
Die presiese manier waarop beeste besmet raak, is nog nie duidelik nie, maar dit is waarskynlik deur die inaseming van die virus wat uitgeskei word in die neusslym van wildebeeste.
Besmetting met snotsiektevirus onderling tussen beeste kom nooit voor nie. Die uitsondering is wanneer dragtige koeie in die laat stadium van dragtigheid siek word en dan die virus aan die ongebore kalf oordra. Sulke kalwers wat gesond gebore word, vrek binne ses weke ná hul geboorte aan snotsiekte. up.ac.za. Moritz.VanVuuren@