Witvlieg: Min vlieg, groot skade
Witvlieg is ’n geharde plaag wat by vele nuttige gewasse die oes kan knou. Mnr. H.P. Terblanche, tegniese bestuurder van insekdoders by Philagro, skryf oor dié klein insek en die groot skade wat dit veroorsaak.
Witvlieg is in werklikheid verkeerd benoem. Soos ’n ystervark maar min yster en min vark is, só is ’n witvlieg wel wit, maar nie ’n vlieg nie. ’n Ander ooreenkoms is dat albei ewe skadelastig vir groenteboere is.
Anders as egte vlieë het die witvlieg vier dakpansgewysde vlerke, pleks van twee vlerke. Witvlieë is suigende insekte van die insekfamilie Aleyrodidae.
In Suid-Afrika is twee witvliegspesies: Die tabakwitvlieg (Bemisia tabaci) en die kweekhuiswitvlieg (Trialeurodes vaporariorum) met verskillende biotipes van ekonomiese belang.
Die onvolwasse stadia is nimfe wat onder hul gasheerblare suigend voed. Dit maak die witvlieg dus nader verwant aan die plantluis as aan die vlieg.
Witvlieg is wêreldwyd bekend as ’n hardnekkige plaag van gewasse, soos katoen, verskeie groentesoorte, sojabone, sierplante vir die huis en tuin, kruie en verskeie onkruidgashere.
By groentes is eiervrug, komkommers, tamaties en rissies onder meer voorkeurgashere. Witvlieë is polifagies suigende insekte, wat beteken dat hulle op ’n verskeidenheid van plante voed. Hulle migreer maklik van veldplante en onkruide na aangeplante gewasse – en andersom.
Dié gedrag verhoog die risiko van virusoordraging aansienlik.
Nes spinmyte is witvlieë gewoonlik reperkussieplae, wat geneig is tot uitbreking wanneer hul natuurlike vyande in die voorseisoen uitgewis word deur harde chemie, soos toedienings van piretroïed teen motrusperlarwes.
Wyfies lê hul eiers op steeltjies wat later uitbroei en as sessiele nimfe aan die onderkant van gasheerblare vestig. Saam met die suigaksie op plantsap wat plante knou, word heuningdou afgeskei met newe-effekte, soos swartskimmelgroei, daarop. Vrugvlek en virussiektes word ook op gasheerplante geïnduseer.
Die virusses vervaardig ’n soort proteïen wat gasheerplante kan steriliseer en misvorm, maar ook die plant se weerstand teen plae ondermyn. Virusse onderdruk plante se jasmoniese suurresponsie wat ’n soort teenplaagverdedigingsmeganisme is vir voedingafwering teen plae.
Witvlieguitbrekings floreer dan op die weerstandlose, siek gewas. Dit laat die virus al hoe vinniger versprei in ’n bose, epidemiese kringloop wat vektor én siekte onderling aanhelp.
VERBREEK LEWENSIKLUS
Witvlieg is een van die moeilikste plae vir groenteboere om in bedwang te kry omdat generasies oorvleuel en weerstand algemeen teen sekere chemiese behandeling gevestig is. Verbouingsen chemiese metodes kan in ’n geïntegreerde program gevolg word om die boosdoeners se lewensiklus te verbreek.
Verwyder en vernietig alle gewasreste ná oes. Wisselbou met nie-gasheergewasse en voldoende tydgapings tussen opvolgende gewasse kan bevolkings knou. Plant virusverdraagsame kultivars waar moontlik.
Chemiese bestryding moet geskoei word op etiketaanbevelings, asook behoorlike monitering en toediening volgens drumpelwaarde soos daargestel vir spesifieke gewasse.
Waar weerstand teen middels, soos peritroïede en organofosfate bekend is, moet alternatiewe chemie in voldosis, enkel of in mengsels, gebruik word. Gebruik verskillende IRAC-groepchemie afwisselend in ’n spuitprogram. Soms is volwasse witvlieë weerstandig, maar nimfe is steeds vatbaar. Gebruik ook nie-spesifieke produkte, soos olies en benatters, om die werking van geregistreerde middels aan te help.
Die beskerming van natuurlike vyande is van groot belang in ’n geïntegreerde plaagbeheerstrategie. Gebruik sagte middels, soos Nemesis 100 EC (piriproksifen) van Philagro, ’n insekjeughormoonmimiekmiddel (soos geregistreer vir die bestryding van witvlieg by tamaties). Sulke middels bestry spesifiek onvolwasse witvliegnimfe sonder om natuurlike witvliegvyande, soos parasitiese wespe, te benadeel.
JEUGHORMOON
By onvolwasse insekte is lae vlakke van jeughormoon die stimulus wat tot vervelling na ’n volgende, meer volwasse lewensiklusstadium lei.
Jeughormoonmimiekmiddels soos Nemesis 100 EC verhoog die vlakke van dié jeughormoon kunsmatig. Dit verhoed sodoende vervelling na ’n meer volwasse stadium. Die middels is net aktief teen onvolwasse witvlieg.
Jeughormoonmiddels is nie sistemies nie en daarom is ’n volle dekbespuiting nodig wat veral onder blare benat waar al die witvliegstadia voorkom.
Jeughormone is ’n doeltreffende, veilige en ekonomiese manier om witvlieg te bestry. Saam met die toedieningsminerale-olie word die nawerking verleng en dit dien ook as ’n antiweerstandsmeganisme. Moenie jeughormone meer as twee maal per seisoen toedien nie.
Die bestryding van witvlieg vereis ’n geïntegreerde program van vernuwende chemiese middels, soos Nemesis 100 EC, om die “witwolwe in skaapklere” in te perk. Nemesis 100 EC bevat piriproksifen (fenieleter). Skadelik. Reg.nr. L6378 (Wet 36 van 1947).