Ceres se appelboere kweek gesogte wyndruiwe
Die Ceres-omgewing se kontinentale klimaat sorg vir besonderse druiwe wat wynmakers beïndruk, maar daar word algemeen aanvaar dat appel- en peerboorde nie sommer plek sal maak vir wingerd in dié streek nie.
In die bergagtige en hooggeleë Koue-Bokkeveld-omgewing is wyndruiwe soos die vaal stiefsuster van die hoërwaardeboorde appels, pere, nektariens en kersies. Die enkele blokke Chardonnay, Pinot noir en Sauvignon blanc wat wel daar groei, het egter die wynbedryf behoorlik aan die gons. Gemeet aan hul bloedsusters in ander wingerdbougebiede het dit ’n betowerende skoonheid.
“Party wingerdboukundiges, soos Stephan Joubert (groep-wingerdboukundige vir DGB-wyne), beskou die Koue-Bokkeveld as die beste wynstreek in die land. Hy vergelyk dit met Boergondië in Frankryk,” sê mnr. Charles Hopkins, keldermeester by De Grendel naby Kaapstad.
Die eerbewyse wat De Grendel se Op die Berg-wyne (’n Chardonnay en ’n Pinot Noir) die afgelope tyd ingepalm het, is ’n bewys daarvan. Charles koop die druiwe op die plaas Dennekruin in die Witzenbergvallei. Dit behoort aan mnr. Pieter Graaff van Witzenberg Properties, familie van sir De Villiers Graaff, eienaar van De Grendel. Die Pinot noir-druiwe word ook vir Rust en Vrede se Donkiesbaai-reeks en DGB se Boschendal-wyn aangewend.
Benewens die sowat 9,8 ha op Dennekruin is daar net enkele ander plase, soos Rietfontein, wat ook ’n paar hektaar wyndruiwe gevestig het om hul oestyd te verleng. Die totale oppervlakte onder wyndruiwe in die Witzenbergvallei is ’n skamele 15 ha.
Nog ’n Graaff-plaas, Alhambra, wat in die Bo-Swaarmoed-gebied lê, maar nie soveel water het soos Dennekruin nie, brei darem sy aanplantings uit. Mnr. Razvan Macici, hoofwynmaker by Distell, koop daar druiwe.
“Ek het my alie afgesukkel om dit as Wyn van Oorsprong Ceres-plato te laat registreer. In die wêreld van wyn is dit fantasties as jy
so ’n unieke benaming het, maar die wyne moet kan voldoen aan die verwagtinge en dit is beslis hier die geval,” sê Charles, wat erken hy het ’n “ongekende passie” vir onbekende, nuwe streke waar wingerd suksesvol verbou kan word. Hy was in die middel-1990’s een van die eerstes wat die wynmaakpotensiaal van Elim ontgin het.
Charles maak van die Op die berg Chardonnay en Op die berg Pinot Noir elk net 12 000 bottels.
“As ons dit versny met wyn van elders, sal ons nie meer die W.O. Ceres-plato kan gebruik nie, maar sal ons dit moet aandui as afkomstig van die Wes-Kaap,” sê hy.
Charles meen dis goed en wel om as ’n baanbreker beskou te word wat druiwe koop in ’n eiesoortige streek, maar die uniekheid en bemarking van die wyn moet bowenal aan die gehalte van die wyn gekoppel word.
“Dis regtigwaar besonderse druiwe en wyne. Dis asof die hooggeleë wingerd ’n ander dimensie aan die druiwe gee. Dit word laat ryp en die suurgehalte is lekker hoog.
“Die Pinot noir uit die 2013-oesjaar begin nou eers sy ware kleure wys. ’n Bekende eienskap van Pinot noir is parfuumagtigheid. Jy wil ’n ligte, delikate wyn hê wat in balans is, maar dit moet parfuumagtig wees en ons kry dit beslis hier. Die wyn het ’n hoë suurgehalte. Hoewel dit aanvanklik terughoudend is, begin dit later groot word.”
Die Chardonnay toon geure van ’n “ongelooflike ryp rooi-pomelo”.
“Ons oes die Chardonnay teen 23 °Balling en ’n suurvlak van 8,8 g. Dit gebeur baie min in Suid-Afrika dat Chardonnay deur appelmelksuurgisting en bottelering gaan sonder dat dit nodig is om die suurvlak aan te pas. Ons eindig met ’n suurvlak van rondom 6 g.”
Hoewel hy Sauvignon blanc-druiwe uit Durbanville verkies, sê Charles by Ceres bevat die kultivar baie tiole (’n geurkomponent).
“Ek dink hulle moet eerder nog Chardonnay en Pinot noir vestig. Dit is boonop kultivars waar ons baie groei in die mark sien.”
KLIMAAT EN GROND
Dis die klimaat en ligging bo seevlak wat die Ceres-plato so ideaal vir wyndruiwe maak.
“Ons is al amper 90% klaar gepars, dan begin hulle eers hier pluk. Dis natuurlik die kontinentale toestande, met die groot verskil tussen dag- en nagtemperature, wat so gunstig is,” sê Charles.
Volgens mnr. Kallie du Plessis, hoofbestuurder van Dennekruin, is die gemiddelde dagtemperatuur in die somer nie meer as 22 °C nie (daar is wel uitskieters waar die kwik 30 °C haal) en die nagtemperature daal tot 8 °C. In die winter is die gemiddelde maksimumtemperatuur sowat 12 °C en die gemiddelde nagtemperature ongeveer 5-6 °C. Wintertyd word die grond ook dikwels met ’n sneeukombers bedek.
“Jy sien dit op baie min plekke in Suid-Afrika!” sê Charles.
Die wingerde (op Richter 110-onderstokke) groei in Glen Rosa-grond, wat Charles sommer “sagte, geel skalie” noem.
“Die wingerde is 950 m bo seevlak. Een van die hoogste liggings waar geregistreerde wyn gelewer word, is 1 100 m bo seevlak. Rietfontein, waar onlangs Shiraz aangeplant is, lê ook 1 000 m bo seevlak.”
Die Ceres-boere oes gewoonlik Chardonnay in die laaste twee weke van Februarie en die res van die kultivars in die eerste helfte van Maart. Dis gemiddeld drie tot vier weke later as die res van die Bolandse oes. Kulti- vars, soos Merlot, wat selfs later ryp word, val in die appeloestyd en is dus nie ’n goeie keuse vir die vrugteboere nie.
“Ons het gedink dit maak sin omdat die arbeid beskikbaar is voor die begin van die appelpluktyd, maar ons moes die bietjie Merlot wat ons aangeplant het, uithaal omdat dit te diep in die appelpluktyd ryp geraak het,” sê Kallie.
Aangesien dit so ’n afgesonderde wynproduksiegebied is, het hulle nie las van die gewone siektes en plae nie. Dis ook onwaarskynlik dat daar ’n buitjie in oestyd sal uitsak en die druiwe is dus in die algemeen gesond. “Sowat 80% van wat ons spuit, is swael, ons gooi ’n bietjie slakpille en ons doen ’n grondbehandeling vir witluis. Ons spuit dus minimaal.”
BOGEMIDDELDE PRYSE
Kallie sê hul eerste Chardonnay is in 2007 geplant en Pinot noir en Sauvignon blanc het die jaar daarna gevolg. Hy sê die “appelkar was op sy rug” in die laat 1990’s en vroeë 2000’s en boere het alternatiewe gewasse begin soek om te plant. Distell het in daardie tyd ’n draai in die gebied gemaak om grond te identifiseer waar wingerd sou aard. Die maatskappy het selfs boere met finansiering bygestaan om die wingerd te vestig.
Wingerdaanplantings het sin gemaak omdat die oestyd in ’n gunstige produksietyd, kort voor die appelpluktyd, val. ’n Wingerdstok gebruik ook minder water as ’n appelboom.
“As jy dit met uie of appels vergelyk, is dit soos ’n Sondagoggend-piekniek om met wingerd te boer,” sê Charles laggend.
Aangesien daar heelwat arbeid op die
plaas beskikbaar is, draf werkers in die oestyd vinnig deur die wingerd. “Ons begin soggens om sesuur pluk en teen halftien kan die vragmotor met die druiwe Kaap toe ry. Ons pluk maklik 20 ton in ’n uur of drie. Soms is dit by Charles in die kelder nog voor hul eie druiwe daar is!” sê Kallie.
Die wynbedryf se ekonomiese werklikhede is welbekend. Daar word dikwels ’n beroep op wyn- en druiwekopers gedoen om beter pryse te betaal om te keer dat die totale wingerdstand krimp en om boere in die bedryf te hou.
Die gesogte Ceres-druiwe is duur (vervoer speel natuurlik ’n rol) en verdien wel ’n premie, sê Charles. ’n Deel van Alhambra se Sauvignon blanc word byvoorbeeld teen R12 000 per ton verkoop. “Die bedryfsgemiddelde vir Sauvignon blanc is sowat R4 900 per ton en vir Pinot noir sowat R6 200 per ton. Dit kos sowat R45 000 per hektaar per jaar om met wingerd te boer. Teen ’n opbrengs van 10 t/ha teen R10 000 per ton, is dit aantreklik vir ’n boer om wingerd te plant, maar die prentjie vir appels lyk nog beter.”
Kallie sê hul produksiekoste beloop sowat R100 000/ha vir appels, maar hulle oes gemiddeld 70 ton vrugte op ’n hektaar en verdien tussen R3 500 en R4 200 per ton daarvoor.
Charles benadruk die hele wynmaakoefening moet sin maak. “Teen sowat 11 t/ha kos dit ongeveer R22 om ’n bottel wyn te maak, maar weens die vervoerkoste en houtveroudering kos hierdie wyne ongeveer R38 per bottel. Dit beteken dit moet vir meer as R100 per bottel in die kleinhandel verkoop word. Dit help nie jy betaal R12 000 vir ’n ton druiwe en verkoop dit dan teen R38 per bottel nie.”
Sy Op die berg Chardonnay en Op die berg Pinot Noir kos onderskeidelik R130 en R150 per bottel.
SOMME MOET KLOP
Ten spyte van die gunstige klimaatstoestande, die uitstekende druiwe wat daar verbou word en die goeie pryse wat dit behaal, voorsien Charles en Kallie nie dat die wingerdbedryf op die Ceres-plato gaan uitbrei nie.
“Ons vrese hier is natuurlik ryp en hael, maar ons ding ook met die vrugte se pluktyd mee en ’n boer gaan twee keer dink voordat hy wingerd vestig op grond wat vir appels gebruik kan word,” sê Charles.