’n Sake-perspektief

In ’n onlangse aanbieding tydens die African Investment Indaba in Kaapstad het ek die sakeperspektief vir kommersiële boerdery in Afrika voorgehou. Ek het besluit feite sal die boodskap die beste oordra en gee dit gevolglik bloot weer in dié stuk: Res ipsa loquitur.

Die gehalte van primêre inligting bepaal die gehalte van sekondêre strategiese ontwikkeling. Dit geld ook landboustrategieë in Afrika. Ek grond my stelling op vier argumente.

Eerstens, Suid-Afrika se kommersiële landbou groei vinnig en is besig om tot die mees gevestigde en winsgewendste sektor op die vasteland te ontwikkel. Suid-Afrika is tans die Afrika-land met die grootste voedselsekerheid en daarbenewens die enigste netto uitvoerder van produkte op die vasteland. Die netto verdienste van die Suid-Afrikaanse landboubedryf beloop jaarliks ongeveer R80 miljard en sorg terselfdertyd vir sowat 8% van die land se formele werkgeleenthede.

Tweedens, Suid-Afrikaanse boere is tegnologiebedrewe. Volgens droogheidsindekse is ’n skrale 13,5% van Suid-Afrika se grond geskik vir doeltreffende landboubedrywighede, soos gewasverbouing. Slegs 3% is hoëpotensiaalgrond. Dit beteken Suid-Afrikaanse boere het nie veel om mee te werk wat potensiaal betref nie. Die grootste beperking is die tekort aan beskikbare water weens ongereelde of onbetroubare reënval. Sowat 60% van Suid-Afrika se waterbronne word vir landboudoeleindes gebruik, wat besproeiingswater aan 1,3 miljoen hektaar se gewasse voorsien. Ondanks klimaathindernisse span Suid-Afrikaanse boere wêreldklas-infrastruktuur in deur toegepaste tegnologie en presisieboerdery om nie net in die plaaslike vraag te voorsien nie, maar ook internasionaal.

Derdens, Suid-Afrika is verreweg die aantreklikste beleggingsmark in Afrika — wat die gevestigdheid van sy primêre produksie én sy sekondêre verwerkingsektor betref. Ons finansiële stelsels is van die beste ter wêreld, ons besit ons plase en ons skop stof in ons bure se oë wat alle aspekte van sektorgroei en winsgewendheid betref.

Vierdens, daar is doeltreffende kommersiële finansiering in SuidAfrika. Sekuriteit is die enigste manier om die landbou in Afrika te finansier. Grondeienaarskap is ’n baie beter manier om finansiering vir produksie en landbou-ontwikkeling te beding. Die landbousektor se insetkoste is sowat R130 miljard teenoor ’n nasionale boekwaarde van sowat R220 miljard. Die grondwaarde maak dié leningsomvang moontlik. Na aanleiding van besoeke aan en betrokkenheid by kommersiële én ontwikkelingsprojekte in die landbou op die vasteland, is my gevolgtrekkings eenvoudig. As ons veronderstel dat ons almal ekonomiese groei nastreef, werkgeleenthede wil skep en voorspoed en voedselsekerheid wil verseker, moet die volgende gedoen word: Skep ’n bevorderlike beleidsomgewing waar grondeienaarskap van primêre belang is. Ons kan nie die Groen Revolusie in Afrika op enige ander wyse finansier nie. Baie Afrika-lande probeer reeds dekades lank om kleinboere op te hef en skenkers het miljarde dollar in Afrika ingepomp, maar tog bly dié vasteland in armoede vasgevang. Kom ons wees slim: Grondbesit beteken nie veel sonder finansiering nie. Gebruik die Suid-Afrikaanse landbou as die spil vir groei in Afrika. Ons het die kommersiële boere, die tegnologie, die finansiële stelsels, die beleggers én die tersiêre vermoëns. Pas aan by klimaatsverandering. Benut die Suid-Afrikaanse landbou om onder meer nuwe kultivars te ontwikkel, nuwe boerderypraktyke in te span en slim oplossings vir water te bedink ten einde groot tegnologietreë te gee. Ontwikkel plaaslike, Afrika- en internasionale markstrukture om die vraag na Suid-Afrikaanse landbouprodukte te vergroot. Ontwikkelingsfinansiering vir nuwe boere moet opnuut onder die vergrootglas geplaas word. Dit is onmoontlik om nuwe kommersiële boerdery-ondernemings te vestig met tradisionele finansiering en bankmodelle. Nuwe, bevorderlike modelle moet so gou moontlik ontwikkel en toegepas word. Ons is deur die ergste. Vanjaar was gewis nie vir sissies nie. As ek terugkyk op ’n jaar vol rampe en stampe vir ons boerderygemeenskap, is ek trots om geassosieer te word met so ’n uitmuntende bedryf, bogemiddelde mense en ’n sin van verantwoording wat ’n mens selde sien.

In die Kersgety, waar baie van ons nog boer en plant en oorleef, dink ons aan ons Skepper wat ons bystaan en is ons dankbaar vir mekaar en vir die landbou. Ons bid vir wysheid en insig in die komende jaar.

Namens Agri SA wil ek aan elke mens wat regstreeks of onregstreeks by die landbou betrokke is, dankie sê vir alles wat julle tydens die droogte gedoen het om te help. Elke sent, elke gebed, elke vrag voer. Dankie!

Ons sien uit na 2017 — na goeie oeste, na vet diere en na samewerking en eenheid in die waardeketting en in die georganiseerde landbou. Vir die boere wat nog swaarkry en wag vir reën — ons bid vir julle. In die komende jaar het ons ’n fantastiese geleentheid om onsself beter en sterker te maak en vir die wêreld en Suid-Afrikaners te vertel wie ons is — om te deel en om onsself na hoogtes te neem wat ons nie vandag dink bestaan nie. Ons het deur dié moeilike jaar gekom, en nou kan ons die byle slyp vir die groot bome wat ons brandstapels só groot sal maak dat die wêreld dit sal sien. Dit is nou ons tyd!

— OMRI VAN ZYL

Omri van Zyl is die uitvoerende direkteur van Agri SA. Chris Burgess is tans met sabbatsverlof en sal weer in Maart sy rubriek hervat.