WAT BEREIK SA MET OPERASIE PHAKISA?
Operasie Phakisa is ’n resultaatgedrewe inisiatief onder leiding van die Presidensie. Phakisa is ’n Sotho-woord wat “maak gou” beteken en het die spoedige bereiking van voorrangdoelwitte, soos uiteengesit in die Nasionale Ontwikkelingsplan, ten doel.
Die eerste stap was om sleutelbelanghebbendes uit die openbare, private, akademiese en burgerlike sektor byeen te bring om saam te werk. Een van die voorvereistes was dat Agri SA ál die provinsiale en 24 geaffilieerde bedryfsorganisasies en kundiges vyf weke lank heeltyds moes beskikbaar stel om inisiatiewe te ontwikkel.
Nou ja, het dit nie ’n konsternasie veroorsaak nie! Almal was reeds heeltyds aktief betrokke by onderhandelinge met staatsdepartemente, die reël van kongresse, besoeke aan landbouverenigings, droogtehulp, ensovoorts. So ook Agri SA se personeel.
Uiteindelik is ooreengekom dat Agri SA ’n span van drie kundiges sou beskikbaar stel wat heeltyds sou deelneem aan die Phakisaproses en klem lê op die werkstrome wat verantwoordelik is vir arbeid, grondhervorming en produsente-ondersteuning.
Verskillende bedryfsorganisasies, ander landbou-organisasies en verskeie landboumaatskappye het kundiges beskikbaar gestel.
Verskeie staatsdepartemente, gemeenskapsorganisasies, internasionale belangegroepe en vakbonde was ook teenwoordig. So ook die Land Bank, ontwikkelingsagentskappe, die Landbounavorsingsraad en die Nasionale Landboubemarkingsraad.
Altesaam 130 heeltydse deelnemers het 27 inisiatiewe oor ’n tydperk van vyf weke die lig laat sien. Dit was die resultaat van robuuste debatvoering, die stel van sterk standpunte, hewige argumentvoering, navorsing, die konseptualisering van idees, die omskakeling daarvan in projekplanne en die koppeling aan begrotings.
Die drie hoofgebiede was die uitbou van waardekettings, onder meer by lewende hawe, graan, groente en vrugte; arbeid en produsente-ondersteuning; en grondhervorming. Klem is ook gelê op landelike ontwikkeling, voedselverwerking, marktoegang, navorsing en die bestuur van natuurlike hulpbronne en risiko’s.
Die kern van die opdrag was om voedselsekerheid en werksgeleenthede vir alle Suid-Afrikaners te verseker. Wêreldklaskundiges het ook voorleggings gemaak om voorstelle krities te ontleed en deurlopend aan die voorafvasgestelde uitkomste te meet. Van die grootste haakplekke was om ekstreme eise en politieke retoriek met goeie navorsing en idees te troef. Só is wedersydse respek, vertroue en goeie verhoudings tussen belanghebbendes gevestig.
Van die projekte behels onder meer die integrasie van kleinskaalse graanboerderye in die graanwaardeketting deur Safex, gestruktureerde finansiële oplossings vir kleinboere, die vestiging van graaninligtingsentrums, die integrasie van klein groente- en vrugteboere in die bestaande waardeketting, die ontsluiting van nuwe uitvoermarkte en die vernuwing van bestaande waterskemas en die ontwikkeling van nuwes.
Om die derduisende klein veeboere na die volgende vlak te neem, is ’n kennis-en-vaardigheidsoordragprogram ontwikkel. Groot klem word ook gelê op die uitbreiding van bestaande waardekettings, ’n nasionale vee-identifikasie-en-naspeurbaarheidstelsel vir klein veeboere en ook ’n nasionale veeartsenykundestelsel. ’n Omvattende veldrehabilitasie-en-bestuurstelsel is ook ontwikkel.
Die ontwikkeling van ’n gesentraliseerde virtuele platform wat produsente in verbinding bring met diensverskaffers wat hulle toegang tot omvattende dienste bied, is van die opwindende voorstelle. Grondhervorming is in besonderhede bespreek. ’n Grondhervormingsdiensleweringsentrum op distriksvlak is gekonseptualiseer. DIt moet ’n omvattende diens lewer en korrupsie ten volle uitskakel.
BELOFTES MAAK SKULD
Van die kernbegrippe wat ál die Phakisa-projekte ten grondslag lê, is groei, integrasie, konsolidasie, alles-in-een-diens, ontsluiting, vernuwing, aansporing, nakoming, produktiwiteit, standaardisering, eienaarskap, ontwikkeling, transformasie, mededingendheid, gehalte, werkskepping, voedselsekerheid, vennootskappe, naspeurbaarheid, vertroue, respek en kommersialisering.
In die volgende weke sal Agri SA in meer besonderhede oor elke inisiatief berig. Intussen hou ons duim vas dat die Presidensie die leiding sal neem om uitvoering aan die inisiatiewe te gee.
Hier is ’n boonop nou ’n geleentheid vir die georganiseerde landbou en alle ander betrokkenes in die landbouwaardeketting om hande te vat en medeverantwoordelikheid te neem vir die suksesvolle toepassing van Operasie Phakisa in die landbousektor. Nóg die Regering nóg enige ander deelnemer aan Phakisa kan nou op hul woord teruggaan. Dit sal veral politici wat op politieke retoriek floreer en organisasies wat dink dat hul onbetrokkenheid en vingerwysing die landbou in die breë tot voordeel strek, twee keer laat dink oor waarmee hulle eintlik besig is. — CHRISTO VAN DER RHEEDE
Mnr. Christo van der Rheede is die adjunk- uitvoerende direkteur van Agri SA. Chris Burgess is tans met sabbatsverlof en sal binnekort sy rubriek hervat.