Genetiese vordering danksy koeiwaardes
Dié Bonsmarastoetery het dramatiese genetiese vooruitgang gemaak danksy die beskikbaarheid van koeiwaardes, wat die meting van vordering makliker maak.
Die teeldoelwit is eenvoudig, naamlik om winsgewende vleisbeeste te teel. Dit was vir die Frans van den Berg-trust op Reivilo egter altyd moeilik om doelgerig daarvoor in sy Op-Die-Aarde-Bonsmarastoetery te selekteer. “Dit was omdat ons vir minstens ses eienskappe gelyktydig moes selekteer. Die genetiese vordering was ook moeilik meetbaar,” sê mnr. Frans van den Berg, stigter van die stoetery in 1972, wat deesdae baie van die verantwoordelikhede aan sy dogter, Helmien, oorlaat.
Koeiwaardes het die seleksie baie vergemaklik en hulle in staat gestel om vordering akkuraat te meet. Dit is dus vir hulle ’n maklike, nuttige seleksiehulpmiddel, want hulle gebruik net een syfer, naamlik koei-indekswaarde (KWI).
Frans verduidelik dat koeiwaarde deur vyf ekonomies belangrike eienskappe bepaal word, naamlik vrugbaarheid, kalfgroei, koeigewig, melk en geboortegemak. Dit word as deel van genetiese evaluasie deur SA Stamboek uitgewerk en dan as ’n KWI uitgedruk.
’n Stergradering word dan van die KWI afgelei om dit makliker te maak om te vertolk. Vyf sterre is die hoogste gradering en drie sterre dui op ’n gemiddelde dier.
MEET VORDERING
“Ons meet die vordering deur die stergradering as persentasie van die kudde te gebruik, byvoorbeeld hoeveel koeie vyf of vier sterre ontvang het,” verduidelik Frans.
“Die verskuiwing was die afgelope paar jaar baie duidelik met ons vordering tot ’n hoër persentasie vyfsterdiere en van driesterkoeie tot viersterkoeie.”
Die beeste is heeljaar op natuurlike weiveld, wat uit soetveld met oorwegend rooi-, vinger-, borseltjie- en terpentyngras, asook smaaklike gouebaardgras, bestaan.
Hulle gebruik slegs ’n fosfaatlek in die somer en ’n produksielek vir die koeie wat in die winter produseer.
DIE ELITEKOEI
Hul elitekoei, VV 04/0232, se KWI is 143, wat baie hoog is. “Ons is bedag daarop dat koeie met ’n ekstreme KWI hulself onder ekstensiewe toestande kan uitbrand. Daarom gaan ons seleksie vir koeiwaardes hand aan hand met seleksie vir langlewendheid,” sê hy. Hulle verkies dus ’n koei wat minstens 15 jaar oud word en minstens 13 goeie kalwers speen. Enige koei wat ’n ondergemiddelde kalf speen, word uitgeskot. Seleksie vir langlewendheid is belangrik, want dit lewer ’n bydrae tot die totale winsgewendheid van die kudde. Indien ’n koei tot op 15 jaar kan produseer, het die boerdery minder vervangingsverse nodig. Dit verg heelwat insetkoste om ’n vers groot te maak totdat sy as ’n eerstekalfkoei ’n finansiële bydrae by wyse van ’n speenkalf lewer. Daar is ook ’n genetiese voordeel. As minder koeie vervang word, is die seleksiedruk hoër. Dit stel ’n teler in staat om slegs verse te gebruik wat 3½ en méér sterre het.
STEEDS IN PUIK TOESTAND
VV 04/0232 is 13 jaar oud en is nou in die kritieke stadium waar sy moet bewys of sy die genetiese vermoë vir langlewendheid het. Sy het tans ’n goeie bulkalf en sal eersdaags weer dragtig wees met haar elfde kalf. Frans sê dit wys dat sy nog die pas kan volhou.
Probleme wat meestal veroorsaak dat koeie vroeër uitgeskot word, is hoofsaaklik tande, gewrigte, kloue en uier. Sy is egter nog in ’n puik toestand. Dit is veral opmerklik dat haar tande min slytasie het. Sy handhaaf ook haar kondisie goed.
“As ons ’n voorspelling kan waag, gaan sy nog drie goeie kalwers teel,” sê hy.
Frans en Helmien gaan egter van haar en haar bulkalf moet afskeid neem, want sy is geloot om op hul verminderingsveiling op 6 Julie onder die hamer te kom. Sy kan egter nog ’n groot bydrae in ’n ander stoetery lewer.