Wildboerdery meer as net teling
Daar steek veel meer in wildboerdery as net die teel van skaars en gesogte wild. Dié groep wildboere van Pilanesberg Game Breeders dink vernuwend. Hulle wil ook hul wildkennis terugploeg en nou ’n eenvormige meetstelsel vir buffelhorings vestig om teelmat
Alles in wildboerdery gaan nie net oor wat vandag belangrik is nie, maar ook oor die toekoms van dié groeiende bedryf in Suider-Afrika. Dit verg breër betrokkenheid, vernuwende denke, ontwikkeling en volhoubaarheid, sê mnr. Marius Roothman van Swartruggens, voorsitter van die wildteelgroep Pilanesberg Game Breeders.
Die groep se lede is Roothman, Morningside Game Breeders (Philip Haasbroek, Koster), Cottondale Game Ranch (Frans Schutte jr. en sr., Gravelotte, en die bekende sakeman en politikus dr. Mathews Phosa), SA Stud Game Breeders (Alfrancois Henning, Rustenburg), Tebalja Safaris (Ferdi en Werner Oosthuizen, Rustenburg), Edenburg Wildboerdery (Jorrie Jordaan en Johan Bekker, Swartruggens) en Piet du Toit Wildbedryf (Piet du Toit, Rustenburg) wat ’n aanvullende rol met die verskaffing van teelmateriaal speel.
TELERS ÉN JAGTERS BEVOORDEEL
Marius en Philip verduidelik die ontstaan van die nuwe metingsmetode, wat telers én jagters sal bevoordeel en keer dat spogteelmateriaal verlore gaan.
Die twee stelsels waarmee wild se horings gemeet word, is Roland Ward (RW) en Safari Club International (SCI). Hul doel is dieselfde – om erkenning aan jagters te gee wat buffels en ander diere met uitsonderlike groot horings jag. Die stelsels het minimum standaarde en as ’n jagter ’n buffel skiet wat die standaarde oortref, word sy naam en die dier se besonderhede in die rekordboeke aangeteken.
Al is albei metodes aanvaarbaar, verskil die metode waarvolgens die horings gemeet word in ’n redelike mate. Die posisie wat ’n buffel op RW se ranglys behaal, is dalk nie so hoog as op SCI se ranglys nie, of andersom.
Daarom stel die Pilanesberggroep ’n eenvormige, gebalanseerde meetstelsel vir buffels, die Buffalo Cup Invitational-metode (BCi), voor om dit vir die teler en professionele jagter makliker te maak.
Deur die SCI én die RW in ag te neem as buffels vir teling geselekteer word, hoef die boer nie net op maksimale horingwydte te fokus nie, maar ook op die verbetering van die totale horinglengte van die buffelkudde. As ’n voornemende koper dus tussen verskillende teelbulle moet kies, sal hy sy keuse met groter sekerheid kan maak en seker maak watter bul sy kudde se tekorte sal verbeter.
“Die gekombineerde metode is ’n poging om die tekorte van die bestaande horingmetingsmetodes aan te vul en die sterk punte te verbeter,” verduidelik Philip. “Dit sal die buffelteler en buffelgenepoel na nuwe hoogtes voer, nie net in die telersgemeenskap nie, maar ook die jaggemeenskap.”
NUWE MEETMETODE
Die RW-meetstelsel bestaan uit die meet van die grootste buitewydte in ’n reguit lyn op die regte hoeke op die as van die skedel,
die grootste binnewydte op die verste punte tussen die kurwes van horings, die punt-totpuntafstand en breedte van die breër basis op sy breedste punt, parallel met die as van die skedel, maar slegs die buitewydte word vir rekorddoeleindes aangeteken.
Die SCI se stelsel bestaan uit die kombinasie van albei horings van punt-tot-punt verspreid oor die voorkop en die twee horingbasisse se breedte. Die meting begin by die een horingpunt, volg die grein van die horing rondom sy buitekurwe tot by sy laagste punt, dan volg dit die kortste afstand van die onderkant van die horing tot die voorste rand van die horingbasis, oorkant die grein van die horing, en dan word die proses met die punt-tot-puntmeting van die ander horing herhaal.
Die twee metodes word afsonderlik gedoen en dan word die eindtellings bymekaargetel: Die hele horinglengte van links na regs, plus albei horingbasisse se mates van voor tot agter volgens die SCI-metode, waarby die wydste moontlike deel van die horings volgens die RW-metode dan getel word om die BCi-telling te kry.
DIT LYK SO: SCI-horinglengte +Basis 1 +Basis 2 SCI-totaal + RW = BCi
Philip sê ’n jonger bul, wat byvoorbeeld ’n sagte horingbasis en goedgevormde horings met skerp punte het, sal ’n groter telling kry as ’n ouer bul waarvan die horingpunte al afgeslyt het.
GROTES UITGESKIET
Marius verduidelik dat jagters die grootste gros van die topbulle uitskiet as hulle volgens RW se meting jag. Jong bulle met wye horings kry dus nie die geleentheid om hul uitsonderlike teelmateriaal aan die nageslag oor te dra nie. “Sulke bulle is nodig om koeie te teel wat op hul beurt weer bulle met groot horings teel. Nou word al daardie bulle egter deur trofeejagters geskiet. Dit is tot nadeel van die buffelbedryf in sy geheel. Die BCi se kriteria sal ’n lokaas vir jagters wees om ook buffels te skiet wat nie wye horings het nie. Dus sal hulle langer bewaar word,” sê hy.
GHOLFTOERNOOI VIR TELERS
Die naam BCi kom van die jaarlikse buffelveiling en Buffalo Cup-gholftoernooi wat die Pilanesberggroep by Millvale in Noordwes aanbied. Op 3 Mei vanjaar sal mnr. Frans Schutte jr. ’n voorlegging oor die voorgestelde meetmetode doen. Die volgende oggend kom die BCi-buffelveiling aan die beurt, gevolg deur die groep se vierde groot veiling, aangebied deur Wildswinkel.
Van die beste buffelbulle in Suid-Afrika se nageslag kom onder die hamer, en die vroulike diere wat opgeveil word, is almal deur die beste bulle in die land gedek: Matetsi en Horison (Piet du Toit Wildbedryf), Pymat (Buffalo Creek), Shona (Morningside Game Breeders), Klein Rooi (Cottondale Game Ranch) en Morena (Quaggasfontein).
BOER IN HARTWATERGEBIED
Marius sê die lede van die telersgroep was almal lid van die Pilanesberg-wildstudiegroep. Hulle het in 2014 besluit om saam ’n
veiling te hou en só het Pilanesberg Game Breeders ontstaan.
Al die lede se boerderye is in die Bosveld en in hartwatergebied. Hul plase beslaan saam sowat 35 000 ha. Die wild het dus sterk weerstand teen hartwater, een van die grootste oorsake van vrektes, wat deur die bontbosluis oorgedra word. Die lede boer ook suksesvol met aangepaste Kalahariwild, soos springbokke, gemsbokke, bastergemsbokke en elande. Van die lede boer ook in Namibië met wild, soos Piet en Alfrancois.
Vanjaar het hulle drie keuringsprosesse gehad om diersoort vir diersoort te besluit wat opgeveil gaan word. Elke keer was die minimum vereistes strenger en net die heel beste bokke het na die volgende ronde deurgedring. Sodoende het almal ’n regverdige kans gehad om wild op die veiling te plaas.
JAGMARK BESTAAN REEDS VIR ONGEWONE KLEURVARIANTE
Philip sê dit is nodig om weg te beweeg van kommersiële wildveilings en net die beste teelmateriaal aan te bied. “Ons draai ook nie ons rug op kleurvariasies nie, maar poog steeds om net die beste wild met uitsonderlike, skaars kleure te koop aan te bied. Daar is nou ’n goeie jagmark vir hierdie bokke met ongewone kleure. Dus kry boere steeds goeie pryse vir sulke bokke wat nie noodwendig onder die beste teelmateriaal tel nie. Die bestes word dus aan ander telers verkoop en die ‘swakker’ kleurvariante word aan jagters verkoop.”
Op die komende veiling word ’n renosterbul ten bate van renosterbewaring verkoop en ’n bok kom ook elke jaar vir liefdadigheid onder die hamer. Die opbrengs word vir gemeenskapsprojekte aangewend.
‘GROOT KANONNE’ BELÊ IN BEDRYF
Hoe lyk die wildbedryf se toekoms noudat menige veiling vanjaar minder geld as vorige jare gerealiseer het? Marius sê dit was baie droog en die ekonomie is stram. Dit het wel in baie dele gereën, “maar dit het nie geld gereën nie”. Dit sal nog geruime tyd duur voor die reën se gunstige gevolge raakgesien sal word.
Philip sê baie boere moes spaargeld gebruik om voer te koop. Daarom het die wildbedryf – nes die veebedryf – tyd nodig om te herstel. Dit moet eers met die hele ekonomie beter gaan, “maar dan lê daar goeie tye voor”.
Dit is vir die wildbedryf volgens Marius baie gerusstellend dat adj.pres. Cyril Ramaphosa met al sy sakekennis geld in die wildbedryf belê. Sy toesprake voor sakelui is deurspek met ’n kalmte oor die ekonomie en die wildbedryf. Hy is ook ’n lid van Stud Game Breeders. “Dr. Matthews Phosa se betrokkenheid by die Pilanesberggroep is ewe gerusstellend. Dis twee groot kanonne wat nou deel is van die wildbedryf.”