BEHANDEL VROEGTYDIG OM DIARREE-VREKTES TE VERHOED
VREKTES weens kriptosporidiose by kalwers en lammers het die afgelope paar jaar duisende rande se skade vir Suid-Afrikaanse veeboere veroorsaak.
Dr. Liezel Wasserman, ’n veearts van die Clocolan-dierekliniek, het raad gegee oor die behandeling van dié siekte.
Kriptosporidiose word veroorsaak deur ’n protosoa van die genus Cryptosporidium en is by ’n groot verskeidenheid diere, visse, reptiele en mense gewoonlik ’n onopsigtelike infeksie. Cryptosporidium-spesies is kleiner as koksidia en voltooi hul lewensiklus in die dermkanaal se epiteelselle. By jong diere word die lewensiklus in drie tot vier dae voltooi. Dit is ook korter as dié van koksidia.
Kliniese gevalle kan ook voorkom nadat die organisme letsels in die dermkanaal veroorsaak, met gevolglike diarree. Vrektesyfers is hoog, veral by pasgebore diere en diere waarvan die immuunstelsel onderdruk is.
BEHANDELING TEEN DIE TOESTAND
Wasserman sê die beste raad teen kriptosporidiose is om te verseker dat kuddediere se immuunstelsel sterk genoeg is om weerstand teen Cryptosporidium te bied. “Diere moet gereeld mineraalen vitamienaanvullings kry. In gevalle waar hulle dan wel siek word, is dit ook makliker om hulle te behandel en vrektes is veel minder.”
Sy sê kriptosporidiose vertoon met diarree by lammers en kalfies van ongeveer een tot drie weke oud. Geel, soms grys diarree is die bekendste simptoom. Veral lammers drink baie water.
“As boere die simptome opmerk, is dit gewoonlik Cryptosporidium en Escherichia coli. Siek lammers en kalfies moet dadelik saam met hul ma’s afgesonder of in kwarantyn geplaas word aangesien die siekte hoogs aansteeklik is.”
Om die weerstandigheid van diere in ’n kudde te verhoog, beveel Wasserman aan dat dragtige ooie voor lamtyd en dragtige koeie voor kalftyd twee maal met ’n outogene E. coli-entstof geënt word nadat nadoodse monsters van diere op elke plaas deur ’n veearts geneem is.
“Daar word dan vir elke kudde ’n entstof vir die spesifieke plaas gemaak. Lammers en kalfies moet binne 12 uur ná geboorte ’n aanvulling, soos Byboost Rota, gegee word, onder meer om die immuunfunksie ’n hupstoot te gee.
“Daarna moet daar met ’n antikoksidiosemiddel gedoseer word. Vitamiene en minerale is belangrik om jong diere te versterk, en daarom moet al die lammers en kalwers vitamien E en seleen binnespiers toegedien word. Waak egter teen oordoseer omdat seleen-vergiftiging groot skade kan berokken,” sê sy.
Ontsmetting is ook belangrik waar met diere gewerk word.
“Cryptosporidium is vatbaar vir 10%-formalien of 5%-ammonia. Spuite, naalde, doseertoerusting, emmers, klere en skoene moet alles ontsmet word,” sê Wasserman.
“Diarree kan vinnig tot ontwatering lei en daarom moet die dehidrasie reggestel word deur elektroliete in water, melk of poeiermelk te meng en vir die kalf of lam te gee. Die kalf of lam moet sowat 10% van sy liggaamsgewig per dag inneem vir onderhoud.”
Die gebruik van antibiotika om die siekte te behandel mag slegs met die samewerking van die veearts geskied en ’n antibiogram moet gedoen word om die regte antibiotika vir die toestand te identifiseer.
“Sekere antibiotika werk beter op sekere plase en ander nie. Daarom kan daar nie net goedsmoeds antibiotika voorgeskryf word om die siekte te behandel nie,” sê Wasserman.