Lusernboer sonder grond: 26-jarige gee werk aan75!
Sonder geld en grond moes mnr. Cornel Landman van Oudtshoorn eers van sy skoolseundroom vergeet om ’n skaapvoerkraal te besit. Vandag boer hy met lusern, bedryf ’n volskaalse lusernonderneming, melkery, vervoervertakking — én verskaf werk aan 75 mense. En hy kon wel sy skaapvoerkraaldroom bewaarheid.
Om die eienaar te wees van ’n onderneming wat feitlik by die hele lusernwaardeketting betrokke is, deur waardetoevoeging vermorsing vermy en boonop vir 75 mense werk gee, is iets wat min 26jariges op hul kerfstok het.
Mnr. Cornel Landman, eienaar van Karoo Lusern op Oudtshoorn, het van jongs af gedroom om sy eie skaapvoerkraal te besit. Karoo Lusern se bedrywighede draai om lusern, “en dis hoe die hele ding begin het”, sê hy.
Ná matriek in 2009 moes hy uitspring en werk omdat sy familie nie grond of geld vir studie gehad het nie. Hy het as plaasbestuurder by ’n boer van Willowmore ingeval.
Sy salaris was nie waffers nie, maar hy het baie verantwoordelikhede gehad en sodoende veel geleer. Toe die plaas in 2012 verkoop is, het hy sy werk verloor. Hy het na Oudtshoorn teruggekeer en in Januarie 2013 ’n stukkie luserngrond by ’n gevestigde boer van die omgewing te huur gekry. In Februarie van daardie jaar het hy sy eerste lusern gesny en ’n vrag verkoop. “Ek het toe gesien daar is meer daaraan as net lusern lewer, en grond bygehuur.”
SKEP MARK VIR LUSERN
Daardie jaar was daar ’n oorvloed lusern in die Oudtshoornomgewing omdat voëlgriep die volstruisbedryf onder groot druk geplaas het. Die boere het egter steeds ’n inkomste nodig gehad.
Cornel het sy tweede en derdegraadse lusern laat toets en dié waarvan die proteïeninhoud hoog genoeg was tot lusernmeel verwerk. Hy het die lusernmeel aan veevoermaatskappye verkoop en sy eie mark geskep. “Aan die begin het ek 12 ton lusern per dag gemaal, deesdae maal ons 70 ton lusern per dag.”
Die vraag was mettertyd te groot om uit sy eie lusernproduksie daarin te voorsien, en hy het begin om lusern in te koop en lande bygehuur.
“Omdat my kliëntebasis in die NoordKaap so gegroei het, en dit op Oudtshoorn begin droog raak, het ek daar begin lusern koop en regstreeks aan kliënte gelewer. Baie mense sal sê ek is net ’n handelaar, maar ek
moes dit doen om my kliënte te bedien.”
Nog ’n slim skuif was om ’n grootblok(“big pack”) baalmasjien te koop om eerder groot vierkantige bale wat sowat 750 kg weeg, as ronde bale te maak. “As jy lusern vervoer, mag jy nie drie lae op ’n vragmotor met ’n sleepwa laai nie. Met ronde bale kan jy net 16 ton laai, maar met groot, vierkantige bale kan jy 30-32 ton laai. Die vervoerkoste is dus die helfte en melkboere verkies in elk geval die vierkantige bale.”
Om die baaltoerusting te koop, het Cornel finansiering by Eerste Nasionale Bank op Oudtshoorn gekry. Sy rekenmeester is mnr. Riaan van Zyl van Malmesbury.
Sy instink oor groot, vierkantige bale was reg en hy kon sy bure oortuig om ook hul lusern te baal. Toe hy later buite Oudtshoorn, van Klaarstroom tot Ladismith, ook baal, het hy besef dit raak tyd om ’n vragmotor te koop.
Teen dié tyd het hy ook begin om in die somer lusern te koop en op te berg om dit in die winter te verkoop.
“Ek kan gewoonlik die winter ingaan met sowat 5 500-6 000 ton voorraad.”
Met dieselfde toewyding aan meting en rekordhouding soos in ander aspekte van sy besigheid, word elke vrag lusern getoets en die inligting presies aangeteken. Volgens Cornel het die Nasionale Luserntrust, met sy hoofkantoor op Oudtshoorn, in 2013 ’n masjien gekoop wat lusern kan gradeer. “Wat dit goed maak, is dat dit ’n masjien is wat die gradering doen, nie ’n mens nie.”
Met Landbouweekblad se besoek in Mei omvat Karoo Lusern buiten lusern ook die produksie van koring en gars, ’n lusernfabriek, ’n vervoervertakking, skaapvoerkraal, melkery en boonop help hy nuwe swart boere op hul plaas in die Baviaanskloof. Daar is steeds nie ’n hektaar grond op sy naam nie. Saam met die lusern wat hy en swart boere in die Baviaanskloof verbou, het hy 520 ha lusern onder sy bestuur. Hy is egter besig om een van die plase wat hy huur, te koop.
WAARDE TOEVOEG
By Karoo Lusern gaan min verlore. Oorskotlusern van die fabriek word gevoer aan die koeie in Karoo Lusern se melkery wat mnr. Charl van der Merwe in die Volmoedgebied van Oudtshoorn bestuur. “Ons melk nou 92 koeie. Dit gaan ongelooflik goed met die melkstal omdat die voerkoste taamlik laag is. Ek beoog nie om 1 000 koeie te melk nie. Solank ek waarde tot my afvallusern toevoeg, is ek tevrede.”
Nog ’n manier waarop hulle waarde toevoeg, is deur ’n voerkorrelaanleg wat nou opgerig word. “Ons het 3 500-4 500 lammers wat per maand deur ons krale gaan. Ons kon afvalvoer, soos oortollige lusernmeel, met byvoegings in ’n volledige rantsoen in korrelvorm verwerk.”
Hy glo aan beheer en noukeurige aantekeninge. Elke skaap wat by sy voerkraal aankom, kry ’n “skaap-ID”, ’n oorplaatjie wat aandui van watter boer die skaap gekoop is, die skaap se ouderdom en gewig, en watter inentings en doserings die skaap reeds gekry het. In dié stadium verkoop hy die skape aan GWK, wat moet kan verslag doen aan sy kliënte.
Cornel reken deesdae moet boere meer sakemense wees. “Ja, jy moet ’n groot liefde vir boerdery en die natuur hê, maar as jy
As jy nie ’n kop vir sake het nie, en nie bereid is om jou produkte aan eindverbruikers te bemark nie, gaan jy sukkel om voort te bestaan in moeilike omstandighede.
nie ’n kop vir sake het nie en nie bereid is om jou produkte aan die eindverbruiker te bemark nie, gaan jy sukkel om in moeilike toestande voort te bestaan.”
VOERKRAALLAMMERS
Hy geniet wat hy doen, en meen hy is baie geseënd. Maar hy het groot planne, soos om sy voerkraallammers self te bemark. “Die mark is groot genoeg daarvoor. As ek 100 mense kan werk gee en elke mens wat vir my werk, het ten minste vyf afhanklikes, gee ek 500 mense kos. Niks gee my meer bevrediging as om ander mense te help nie.”
Hy glo ’n mens moet hard werk en beskou sy bestuurders en werknemers as die onderneming se grootste bate. Hy het bestuurders by die lusernfabriek, melkstal, voerkraal en ’n vervoerkoördineerder, en sal baie dringend ’n finansiële bestuurder moet aanstel.
Hy koördineer alles en almal, werf nuwe kliënte en besigheid en hou bestaande kliënte tevrede. “Ek bel gereeld elke boer wat by my lusern koop. Ek staan nie kliënte af nie. As daar ’n probleem met lusern is, klim ek in my bakkie en ry na die boer toe.”
Cornel is bereid om met ander saam te werk waar daar voordele vir albei partye
is. Hy beskou dit ook as sy plig om bure en mense in nood te help.
In 2015 en verlede jaar, toe die res van Suid-Afrika swaargekry het, was die damme by Oudtshoorn vol en lusernoeste goed. Dit het hom en ander boere in die omgewing in staat gestel om met die samewerking van Radio Tygerberg boere in die Vrystaat, NoordKaap en Wes-Kaap met sowat 600 ton aan voerskenkings te help.
Nou is die bordjies verhang en is dit baie droog in die Klein-Karoo.