Beskerm Reserwebank — kom wat wil!

As die onafhanklikheid van die Reserwebank aangetas word, sal dit Suid-Afrika se oorblywende internasionale kredietwaardigheid heeltemal vernietig, met rampspoedige ekonomiese gevolge.

Die ongevraagde en irrelevante aanbeveling van adv. Busisiwe Mkhwebane, Openbare Beskermer (OB), ten opsigte van die Reserwebank se mandaat het nie net skokgolwe van verbasing deur die sakesektor gestuur nie, maar sommer dadelik die rand laat verswak.

Die kommentaar en kritiek op die OB se verslag was skerp en verdoemend. Die Reserwebank het reeds aansoek gedoen om ’n hofuitspraak om die aanbeveling ongeldig te verklaar, onder meer omdat Mkhwebane totaal buite haar magte optree en die pot heeltemal mis sit.

Sy het nie net haar feite heeltemal verkeerd nie, haar aanbevelings hou ook nie verband met haar ondersoek na die bystand wat die Reserwebank sowat 30 jaar gelede aan sekere finansiële instellings verleen het om hulle saam te voeg in Absa (Amalgamated Banks of South Africa) nie. Die doel van dié reddingsboei was om die finansiële stelsel te stut nadat daar die risiko was dat van die betrokke instellings sou ondergaan.

Daar was al in die verlede verskeie ondersoeke deur uiters kundige mense oor dié ingryping, en die saak is afgehandel.

Dit is boonop nie vreemd dat reserwebanke bystand aan banke verleen nie. Tydens 2008’09 se Westerse bankkrisis het Amerika, die Europese Unie en Brittanje se reserwebanke op groot skaal hulp aan banke verleen om hulle staande te laat bly. Dit het onlangs weer in Italië gebeur, waar van die banke bankrot is.

MANDAAT

Dit is deel van reserwebanke se mandaat om te sorg dat daar finansiële stabiliteit in die bankengeldstelsel is. In die meeste ontwikkelde lande is die reserwebank se basiese mandaat om prysstabiliteit na te streef en om die waarde van ’n land se geldeenheid te beskerm. In SuidAfrika word selfs die inflasieteikenband met wetgewing vasgelê waarbinne die Reserwebank na prysstabiliteit moet streef.

Daarby speel reserwebanke natuurlik ook

’n oorsigrol oor die banke in ’n land en sorg dat hulle konserwatief bestuur word om te keer dat hulle bankrot gaan en die hele ekonomiese stelsel in gevaar stel.

Die werklike rede vir die OB se aanbeveling het waarskynlik meer te doen met die feit dat pres. Jacob Zuma en sy makkers al hul voorneme verklaar het om die bankstelsel binne hul beheer te kry. Vandaar die skielike ondersoek na gebeure van 2030 jaar gelede, asook die ondersoek na banke se beweerde knoeiery op die valutamarkte.

Dié saak is baie ernstig en SuidAfrikaners kan bitter bly wees dat daar skerp en vinnige reaksie teen die OB se “aanbevelings” was dat die Reserwebank se mandaat verander moet word om klem te lê op die maatskaplikekonomiese welvaart van die bevolking.

Internasionale kredietgraderingsagentskappe het skynbaar baie sterk gewaarsku dat SuidAfrika se internasionale kredietwaardigheid heeltemal tot niet sal wees as die onafhanklikheid van die SuidAfrikaanse Reserwebank verwater word, met nog baie slegter gevolge as tans. Die OB se optrede is een van die ergste aanslae nóg op ’n markgedrewe, moderne ekonomie. As die ANC met dié aanslag slaag, is die land werklik in groot moeilikheid.

Volgens die Wêreld Ekonomiese Forum het SuidAfrika nie net van die beste bankstelsels ter wêreld nie, maar ook van die beste korporatiewe oorsig en bestuur.

En net enkele dae ná die OB se verslag het die Laffertygroep in sy Global Bank Quality Benchmarking Study for 2017 tot die gevolgtrekking gekom dat SuidAfrika dié beste bankstelsel en banke ter wêreld het, gemeet aan verskeie maatstawwe, soos die sterkte van hul balansstaat en konserwatiewe bestuur.

Dit is ’n besonderse pluimpie vir SuidAfrika se banke en die Reserwebank, wat toesig hou oor die banke.

Lesers moet ook onthou dat die goeie bankstelsel een van die basiese redes is (saam met die Reserwebank wat nie die wisselkoers beheer nie) waarom die rand een van die mees verhandelde geldeenhede ter wêreld is. Dit dra by tot rand se versterking tans. Ongelukkig kan internasionale valutahandelaars en spekulante met die druk van ’n knoppie binne sekondes miljarde rande uit die SuidAfrikaanse ekonomie neem. Dit maak die ekonomie besonder kwesbaar vir die ANC se manewales.

Die Reserwebank se mandaat om prysstabiliteit (inflasie) te handhaaf en die waarde van die geldeenheid (die rand se ruilwaarde) te beskerm, word bestuur deur wetgewing wat bepaal dat die inflasiekoers binne ’n band van 36% gehou moet word.

Dié mandaat is vir die landbou baie belangrik, want inflasie en veral insetinflasie is een van die grootste kwessies in die sektor. Daarby is ’n stabiele wisselkoers belangrik. In ander Afrikalande is dié faktore en grondeienaarskap die twee faktore wat kommersiële boerdery hoogs riskant maak.

Dit is bitter moeilik om kommersieel volhoubaar te boer as inflasie 2030% of hoër is en die wisselkoers erg verswak, om nie eens te praat van finansiering teen ’n rentekoers van 20% of hoër nie.

Daarom is die poging vanaf die Zumakamp om SuidAfrika se bestaande bankstelsel te ondermyn en af te takel, ’n groot risiko vir die landbou en die hele private sektor. Die populistiese teorie van die Zumakamp is dat die Reserwebank inflasie moet toelaat om tot 1020% te styg, maar dat hy rentekoerse steeds laag moet hou (onder 10%) sodat gewone mense meer krediet kan kry en só

meer welvaart kan skep.

Dit verg nie veel kennis om te verstaan dat talle internasionale ondersoeke bevind het dat die armes en diegene wat ’n vaste inkomste verdien, die swaarste kry nie, want hulle kan hulself baie moeilik teen skerp stygende lewenskoste beskerm. Dit geld natuurlik ook die sowat 18-19 miljoen mense wat op maatskaplike toelaes leef.

PRYSSTABILITEIT

GRAFIEK 1 toon die verloop van die inflasieen die rentekoers (een van die Reserwebank se instrumente om inflasie te bestuur). Die sikliese verloop daarvan sedert die bank se huidige maandaat ingestel is, kan duidelik gesien word.

GRAFIEK 2 toon die verloop van die Reserwebank se repokoers en die rand-dollarwisselkoers. ’n Mens kan in dié geval ook die sikliese aard van albei en die verband tussen hulle sien.

’n Lekeverduideliking kan as volg wees: Sodra die wisselkoers verswak (in die grafiek na die R12/$-vlak beweeg), lei dit tot inflasie (want ingevoerde goedere, brandstof en die meeste landbouprodukte word duurder). Geld kan ook uit Suid-Afrika vloei weens ’n skokgebeurtenis wat die land minder aanloklik vir beleggers maak. Die Reserwebank verhoog dan die repokoers, terwyl rentekoerse oorsee konstant bly. Dit laat kapitaal terugvloei en die rand verstewig. Die verstewigende rand laat die pryse van koring, mielies, uitvoervrugte, brandstof en ander produkte oor ’n wye vlak laer neig, en inflasie daal. Suid-Afrika is tans in so ’n fase van die siklus, ten spyte van die chaotiese politieke bestuur van die land.

Ten slotte, monetêre beleid en die Reserwebank se mandaat is beslis nie die OB se terrein nie. Mkhwebane se onlangse uitspraak is uiters gevaarlik. Daarom was daar vinnige en skerp kritiek en het die Reserwebank dadelik ’n hofaansoek ingedien om haar verslag ter syde te stel.

Indien dié tipe aanbevelings begin om deel van die hoofstroom-“beleidsdebat” van die ANC te word, moet die land bekommerd raak. As die voorstaanders daarvan die oorhand kry, gaan dit jou sakeplan op sy kop keer. Kom ons hoop dit gebeur nie.