OUTOGENE ENTSTOWWE IS TWEESNYDENDE SWAARD
Wat is ’n outogene entstof en hoe word die gebruik daarvan gereguleer?
Veeboerdery in Suid-Afrika kan om baie redes moeilik wees, onder meer weens die groot verskeidenheid aansteeklike en oorgedraagde siekte-organismes wat in Afrika wemel.
Verskeie kommersiële entstowwe is in die gesondheidsmark vir diere beskikbaar wat sulke siektes help voorkom.
Dié entstowwe is geregistreer en word deur die Wet op Kunsmis, Veevoer, Landboumiddels en Veegeneesmiddels (Wet 36 van 1947) gereguleer. Voordat hierdie oor-die-toonbankmiddels in Suid-Afrika bemark mag word, ondergaan dit ingevolge die wet ’n streng proses van evaluasie ten opsigte van veiligheid, doeltreffendheid en gehalte.
Situasies waar ’n dieresiekte nie doeltreffend deur die beskikbare entstof bekamp word nie, ontstaan egter steeds en wel om dié redes: Die wydverspreide gebruik van kommersiële entstowwe veroorsaak seleksiedruk, wat die oorlewing van mutante of variante, wat verskil van die kommersiële entstofstamme, bevoordeel. Sommige siektes het veelvoudige serotipes wat nie deur die kommersiële entstowwe gedek is nie en daarom kan probleemspesifieke of kuddespesifieke entstowwe die probleem oplos. Kommersiële entstowwe is dikwels nie beskikbaar vir mindere siektes of vir mindere spesies, soos bokke, volstruise en siervoëls, nie. In sulke gevalle is probleemspesifieke en spesiaal vervaardigde entstowwe geskik. In die geval van ’n ernstige uitbreking van ’n toestand wat tot nog toe onbekend is en ernstige ekonomiese en/of soönotiese gevolge inhou, kan ’n outogene entstof as die spreekwoordelike redder te voorskyn kom omdat ’n outogene entstof uit nood vervaardig kan word wanneer die oorsakende agens geïsoleer en voorlopig getipeer is.
SPESIFIEKE ENTSTOWWE
Outogene entstowwe word daarom omskryf as spesifieke entstowwe bedoel vir noodgevalle en beperkte gebruik (tyd en/of plek). Dit word beskryf as veilige, nieverspreibare produkte, afgelei van spesifieke patogene organismes, wat alleenlik geïsoleer is van ’n spesifieke dier of voël, kudde of trop. Die maak en gebruik van outogene entstowwe word wêreldwyd deur beheerliggame erken.
Ingevolge Wet 36 van 1947 is geen voorsiening gemaak vir die registrasie van outogene entstowwe nie. ’n Konsepriglyn is deur die Suid-Afrikaanse Dieregesondheidsvereniging (SADGV) saamgestel en voorgelê aan die registrateur van die wet, maar dit is steeds daar onder hersiening. Die Wet op Medisyne en Verwante Stowwe (Wet 101 van 1965) maak voorsiening vir sulke entstowwe.
Ingevolge die wet mag veeartsenymedisyne (’n entstof word gereken as veeartsmedisyne) deur ’n veearts saamgestel word vir ’n pasient. ’n Pasiënt kan omskryf word as ’n enkele dier of as ’n kudde of trop diere op een plaas. Hierdie saamgestelde entstowwe mag nie in die kleinhandel verkoop word nie.
Die verkoop van ongeregistreerde entstowwe, wat buite die definisie van outogene entstowwe val, is onwettig.
Sodanige entstowwe is nie vir veiligheid, doeltreffendheid en gehalte ingevolge Wet 36 van 1947 getoets nie en hul gebruik kan in werklikheid lei tot die uitbreking van siektes.
Sekere siektes is beheerde dieresiektes ingevolge die Wet op Dieresiektes (Wet 35 van 1984) en het daarom potensieel ernstige soönotiese en ekonomiese gevolge.
VERANTWOORDELIKHEID
’n Verswarende faktor wat tot die verhoging in die kommersiële verkope van ongeregistreerde entstowwe kan bydra, is die lang wagtydperk van meer as drie jaar om veemiddels ingevolge Wet 36 van 1947 te registreer. Die wet probeer om die probleme wat die vertraging veroorsaak, op te los. Nog ’n bydraende oorsaak is die feit dat sekere entstofvervaardigers nie kan voorsien in die vraag na entstowwe nie en dat die invoer van soortgelyke entstowwe met seksie 21-permitte verhinder kan word.
Die behoefte aan outogene entstowwe in belang van dieregesondheid en welstand, openbare gesondheid, die uitvoermark en die ekonomiese ontwikkeling van Suid-Afrika sal altyd daar wees. Dit moet egter verantwoordelik gebruik word binne die grense van die voorgestelde outogene entstofriglyne en met inagneming van alle bestaande wetgewing.
’n Verdere frustrerende faktor is die neiging by verskeie beheerliggame om verantwoordelikheid te ontduik wanneer klagte ondersoek moet word en vervolging nie gedoen word nie.
Op kort termyn behoort Wet 36 van 1947 die voorgestelde riglyne oor outogene entstowwe te aanvaar en ingevolge Wet 35 van 1984 moet oortreders van die Dieresiektewet vervolg word. Alle belangegroepe in die dieregesondheidsbedryf moet saamwerk om die onwettige gebruik van saamgestelde middels te beperk.
Oplangtermynmoet’nwetwatgeskeduleerde veeartsenymedisyne én veemiddels, soos outogene entstowwe, reguleer, opgestel en verorden word. Dit sal lei tot ’n stroombelynde en doeltreffendedieresiektebeheerliggaammetdievermoë en mag om sulke sake te reguleer.
VERWYSINGS: Konsepriglyn vir outogene entstof saamgestel deur dr. Carine Pienaar vir SAAHA. Persoonlike kommunikasie met dr. Gerhard Verdoorn van die Griffon-gifinligtingsentrum.
Dr. Hayley Eagar is voorsitter van die medisynekomitee van die Suid-Afrikaanse Veterinêre Vereniging van Suid-Afrika.