Vra vir Faffa
Hoe kan bulle drie maande by ’n trop koeie loop en net een bul toets positief vir trigomonose? Die bul wat skoon getoets het en nie weer daarna by die koeie was nie, het wel ná twee maande positief getoets. Trigomonose is ’n geslagsiekte by beeste en word deur die protosoa Tritrichomonas foetus veroorsaak. Die organisme parasiteer die bees se geslagskanaal. In Suid-Afrika word trigomonose as ’n groot oorsaak van onvrugbaarheid in vleisbeeskuddes beskou en dit kom voor by vleis- en melkkuddes en by alle rasse. Waar boere kunsmatige inseminasie doen, word die oordrag van trigomonose gestaak.
BESMETTING
Die grootste bron van besmetting met trigomonose is bulle wat permanent besmet is. Die besmettingsyfers van bulle in kuddes waar getoets word, wissel gewoonlik van 1-40%.
Bulle kan lewenslank draers bly en koeie van seisoen tot seisoen besmet. Sommige bulle genees egter spontaan. Trigomonose word gewoonlik tydens die natuurlike dekproses oorgedra. Die getal koeie wat besmet raak, wissel wanneer ’n besmette bul by ’n kudde ingebring word. Trigomonose kan wél ook deur kunsmatige inseminasie oorgedra word omdat die T. foetus-organisme die proses kan oorleef wanneer semen bevries word.
Die siekte kan ook meganies oorgedra word waar ’n bul ’n besmette koei gedek en ’n vatbare koei binne 30 minute daarna gedek het.
Die siekte kan tydens die neem van monsters by bulle oorgedra word as aseptiese maatreëls nie toegepas word nie. Dieselfde geld ondersoeke en behandelings van die baarmoeder. Seksueel aktiewe vroulike diere is ewe vatbaar.
In die geval van normale estrussiklusse gebeur spontane genesing binne sewe maande. Indien ’n baarmoederinfeksie egter ná besmetting ontwikkel en normale estrussiklusse nie geskied nie, sal die koeie langer besmet bly en die organismes versprei.
Organismes kan ook vir lang tydperke ná ’n aborsie uitgeskei word. Individuele koeie kan ook die besmetting deur ’n normale dragtigheidsperiode behou en die besmetting eers drie estrussiklusse ná kalftyd afskud.
Koeie ontwikkel ’n gedeeltelike immuniteit wat herbesmetting nie gaan voorkom nie, maar die diere gaan gouer gesond word. Bulle ontwikkel egter nie immuniteit nie.
ISOLERING
Die beste tyd om bulle te toets, is twee weke nadat hulle uit die teelkudde geneem is of kort voor die dektyd begin. Wanneer die bul gereeld koeie dek, is minder organismes teenwoordig in die bul se seminale afskeidings en slymvliese.
Die getalle organismes wissel by bulle en daarom moet drie monsters een week uitmekaar geneem word. Dán kan met redelikheid gesê word die dier is skoon van trigomonose.
T. foetus moet versigtig geïdentifiseer word omdat ander organismes in die skede van bulle baie soos trigomonose kan lyk.
BEHEER
Tree asseblief in verbinding met u veearts. Vals, negatiewe resultate kan verkry word as die bul kort ná behandeling getoets word omdat ’n paar organismes moontlik ná behandeling kon agtergebly het. ’n Bul moet dus ná ’n lang tyd weer drie keer getoets word om te bepaal of die behandeling suksesvol was.
Kunsmatige inseminasie is die beste voorkomende bestuursmaatreël, maar dan moet die semen ook vry van trigomonose wees.
Seksuele rus mag aangewese wees om die vroulike diere hulleself te laat “skoonmaak”.
Bespreek u kuddebestuur met u veearts. In sekere gevalle kan klinies gesonde diere tot 10 maande lank aansteeklik bly. Een strategie is om ’n skoon kudde op te bou deur onbesmette bulle by verse te gebruik. Die kudde moet dan egter goed bestuur word sodat verse en bulle nie in kontak met besmette diere kom nie.
Ouer bulle moet slegs aangekoop word by ’n kudde wat as vry van trigomonose gesertifiseer is en wat drie negatiewe toetse gehad het.
Sukses is ook behaal waar ouer bulle gereeld ná vier jaar met jong bulle vervang is. Die geheim is om ’n geslote kudde te bestuur. Let onder meer op na die volgende: Jou plaas se drade moet in ’n goeie toestand wees; Bring slegs bulle in wat nog nie ander vroulike diere gedek het nie; Bulle moet drie keer getoets word nadat hulle ingebring is van ’n kudde wat as vry van trigomonose gesertifiseer is; en Ou koeie moes normaal gekalf het en minstens drie estrussiklusse gehad het voor jy met hulle teel. Hou die dektyd so kort as moontlik. Diere wat nie dragtig raak nie, is waarskynlik besmet en kan geïsoleer word. Skot diere met baarmoederontstekings uit.
Koeie moet so gou as moontlik ná kalftyd weer op hitte kom (twee siklusse voor hulle gedek word) om hulleself “skoon” te maak indien trigomonose wel in die kudde teenwoordig is. Daarvoor is goeie bestuur en byvoeding (lekke) in die droë wintermaande en droogtetye nodig, anders gaan hulle nie op hitte kom nie.
’n Entstof, Trichguard G1749 (reg.no. G1749, Wet 36 van 1947) wat geïnaktiveerde T. foetusorganismes bevat, is beskikbaar. Die entstof word aan verse en koeie toegedien in besmette en hoërisiko-kuddes.
BRON: Coetzer, J.A.W. en Tustin, R.C. 2004. Infectious Diseases of Livestock. Oxford University Press. ISBN 0 19 578202 X.
Dr. Faffa Malan is bestuurder van die Herkouerveterinêre Vereniging van Suid-Afrika.