Appels: Nuwe opleistelsel mik na 150 t/ha
In sy strewe om meer dinamies te wees, het Karsten Boerdery Hoogland naby Ceres na maniere gaan soek om opbrengste en uitpakpersentasies te verhoog, asook om ’n meer arbeidsvriendelike appelboom te kweek. ’n Mikpunt van 150 t/ha op lang termyn lyk maklik
Met die vestiging van nuwe appelboorde op Karsten Boerdery Hoogland, in die Bo-Swaarmoed-area naby Ceres, het mnre. Cobus Nel, hoofbestuurder, en Riaan Botha, senior bestuurder by Karsten Boerdery, ’n wenslysie saamgestel.
“Ons mikpunt was om in die tweede jaar 15 t/ha te oes, in die derde jaar 50 t/ha, jaar vier 85 t/ha en in jaar ses 120 t/ha,” het Cobus op Hortgro Science se velddag vertel.
Hul begeertes het nie by hierdie reuse-oeste opgehou nie. Hulle wou boonop beter uitpakpersentasies in die pakskuur hê en so arbeidslim as moontlik te werk gaan.
Die towerfee wat hul wense moes kom bewaarheid, het gekom in die vorm van die V-haag-opleistelsel, wat ooreenstem met die Tatura-stelsel wat in Australië gebruik word.
Volgens die V-haagstelsel is twee bome in ’n dubbele ry geplant en die stamme word in teenoorgestelde rigtings teen ’n helling van sowat 17 grade opgelei. Die stamme vorm dus ’n V-struktuur.
“Ons het vir onsself gesê as ons aangaan op dieselfde pad, gaan ons nie die toekoms oorleef nie. Ons gaan dink toe oor wat ons anders kan doen,” sê Cobus oor hul strategie vir die 12 ha-appelboord (op M7-onderstamme) wat hulle as ’n proefperseel gevestig het. Sowat 5 ha is Royal Beaut en die res is Fuji (1,3 ha), Sundowners (2,3 ha) en Early Red One (4,4 ha). Die boorde is teen ’n digtheid van 4 m x 0,75 m aangeplant (altesaam 3 333 bome per hektaar) en volgens die V-haagstelsel opgelei.
“Ons het ’n verskeidenheid opsies oorweeg wat meer produktief is – wat meer tonne lewer, minder arbeid vereis en makliker is om mee te werk. Ek en Riaan het na ’n
V-haagstelsel op Grabouw gaan kyk en besef dit kan werk.”
Cobus se V-haagboorde is nou in hul tweede en derde blad. Van hul wense is bewaarheid, maar hulle het ook reeds ’n paar lesse geleer en nuwe planne gemaak om die opleistelsel vir hul toestande te verbeter.
“Ons het verlede jaar gemiddeld 2 t/ha geoes en vanjaar, met die derde blad, het die boord 38 t/ha gelewer ten spyte van rypskade. Die beste bome het 68 ton appels per hektaar opgelewer. Hierdie bome het 75% klas 1-uitvoerappels opgelewer en
20% klas 1-appels wat in kartonhouers op die plaaslike mark verkoop is. Die res is vir sap gebruik,” sê Cobus.
“Die gehalte van jou boom is álles. In die eerste jaar kan jy die bome vasmaak en veertjies groei, maar daarna moet die bome begin dra.”
Dit is juis die vinnige produksie en hoë opbrengste wat die V-haagstelsel aanloklik maak. Die V-haagstelsel is die nuutste toevoeging tot drie ander produksiestelsels op Hoogland. In party van die ou, oorspronklike boorde is die bome 6 mx 2 m aangeplant, ander is nouer aanplantings van 4 m x 1,5 m en daar is boorde met aanplantings van 3,5 m x 1,5 m onder nette.
“Dis in dié stadium nog moeilik om te sê watter stelsel die produktiefste is, want ons het rypskade gehad. Die deel van die V-haagboord voor die kantoor, waar daar nie skade was nie, het egter 68 ton per hektaar gehaal, terwyl gewone drie jaar oue bome sowat 40-50 t/ha lewer.”
DRIE VARIASIES
Cobus sê omdat hulle sulke hoë opbrengste wil afhaal, is dit nodig om die opleistelsel te versterk. Hulle toets tans drie verskillende variasies van die stelsels om ’n kostedoeltreffende struktuur te vind wat ook die gewig van die swaar oes – tot 150 t/ha – kan dra.
Die een verandering wat hulle aan die stelsel gemaak het, is om ekstra pale op te rig en ’n kabel in die middel, tussen die twee bome, te span. Dan trek hulle die bome nader aan mekaar deur kouterbande wat aan die kabel vasgemaak word. Dit is natuurlik ’n duur opsie wat ekstra pale, draad en kabels vereis.
Vir die tweede, goedkoper opsie het hulle bloot die bome aan mekaar vasgemaak met kouterbande.
Vir die derde variasie het hulle ’n ekstra kabel op die stutstelsel gespan en die bome daaraan vasgemaak. Dit is ook die een wat Cobus as die beste oplossing beskou, want dit verg nie ekstra pale nie, maar gee genoeg stabiliteit aan die stelsel.
MEER PRODUKTIEWE WERKERS
Die bome is klein, met ’n maklike struktuur en hulle vereis min snoeiwerk.
“Aangesien ons graag snoeiwerk wil vereenvoudig, kyk ons daarna om net drie tot vyf vernuwingsnitte per jaar te doen. Dit hou die boom jonk en beteken ons werk heeltyd met ’n jong boom.”
Laat in die winter sny hulle bloot drie tot vyf van die dra-eenhede op die stam weg as vernuwende snitte. “Dit hou die boom ‘sagter’. Dis baie eenvoudig en vereis minder arbeid.”
Dit help ook om te keer dat die bome mekaar oorskadu, wat makliker kan gebeur as wanneer die bome in ’n enkele ry geplant word. “Die sterk groei binne die boom word verwyder sodat net sagte hout oorbly en die beligting binne die boom reg is.”
Cobus wil ook graag hê dat minstens 75% tot 80% van die werk van die grond af, sonder traplere, gedoen kan word. Die nouer aanplantings maak dit moeilik om met plukplatforms in die boorde te werk en kratte op die grond werk die beste vir die stelsel.
“Die produktiwiteit is tans beter as in die ander blokke.”
Dit help ook keer dat produksiekoste nie weghol nie. “As jy dit volgens rand per kilogram uitwerk, is ons oeskoste ook heelwat goedkoper. Die werkers kan meer kratte per persoon per dag oes as in die boorde met die hoër bome.”
WATER EN KOUEBESTUUR
Cobus sê die waterverbruik vergelyk baie goed met ander stelsels. Hul toediening beloop sowat 7 000 m³ per hektaar.
Hulle gebruik vogmeters om die vog in die boorde te monitor, maar steun ook op ’n grondboor om die vog op verskillende dieptes te bepaal.
“As die grond nat is, besproei ons nie.
‘Die beste bome het 68 ton appels per hektaar opgelewer. Hierdie bome het 75% klas 1-uitvoerappels opgelewer en 20% wat in kartonhouers op die plaaslike mark verkoop is.’
In die spitstyd besproei ons gemiddeld twee uur per dag (met mikrospuite).”
Weens probleme met die beskikbaarheid van water in die Wes-Kaap bestuur Cobus die stelsel om ryp te bekamp juis noukeurig. Wanneer die kwik daal tot 2 °C en vrugte aan die bome vries, skakel hy die klein, oorhoofse mikrospuitjies met ’n groot reikwydte aan. Dan laat hy hulle teen ’n koers van 3 liter per uur tot sowat elfuur soggens loop tot die ryp gesmelt het.
NIE GOEDKOOP NIE
Die grootste uitdaging van die V-haagstelsel is dat die aanvangskoste nie min is nie.
“As jy die regte boom plant, glo ek jy gaan jou geld terugmaak,” sê Cobus, maar erken die opleistelsel en plantdigtheid jaag die vestigings- en produksiekoste op.
Sy vestigingskoste het sowat R380 000 per hektaar beloop (sonder die stelsel om ryp teen te werk).
“Indien die tonnemate ’n werklikheid raak, soos ons hoop gaan gebeur, behoort ons teen die agtste jaar die belegging te kan terugbetaal. Die stelsel se voordeel is dat die bome vinnig in produksie kom en jy gou hoë tonnemate oes.”
Maar, maan mnr. Pieter Immelman, ’n landboukundige, as jy die kapitaal gaan bestee, moet jy eerder nie jou sente probeer omdraai nie.
“As jy die kumulatiewe som doen, kan jy 370 t/ha tot en met die sesde blad oes. Die doelwit is dat die boord op lang termyn 150 t/ha moet dra. Die vrugte gaan jou bome en jou uitgawes red. Die beter uitpakpersentasies en minder arbeidskoste gaan ook dryfkragte wees.”
Boomgehalte sal ook deurslaggewend wees, want teen die huidige koste van sowat R70 per boom maak dit ongeveer 40% van die totale vestigingskoste uit.
“Die verskil tussen 38 t/ha en 68 t/ha lê by die bome se gehalte. Dit was duidelik die swakker bome wat die gemiddelde opbrengs weerspieël het. Dit beklemtoon weer eens hoe belangrik ’n goeie verhouding met jou kweker is,” sê Pieter.
Hy sê die volgende kwessie gaan wees om die bome se dravolume op die duur produktief te hou. “Dit gaan ’n man op ’n perd verg.”
Cobus se geloof in die V-haagstelsel is egter sterk.
“Op ons ander eenhede plant ons nou net volgens hierdie stelsel aan. Ja, die aanvanklike koste is hoog, maar die boorde kom gouer in drag en produksie en die stelsel is ook meer stabiel in die wind – dit is net ’n paar van die goeie goed wat ek sien.”