Sojabone: Ligpunt in donker graantonnel
Die afgelope seisoen het sojabone met etlike rekords begunstig, waaronder ’n nasionale oes van meer as 1,34 miljoen ton en ’n gemiddelde opbrengs van 2,34 ton per hektaar — die hoogste tot nog toe. Daarby vind ’n uiters gunstige sojaboon-tot-mielie-prysve
Die komende seisoen sal waarskynlik hertoetreders en veral nuwe toetreders tot die verbouing van sojabone oplewer, terwyl ou hande daarby baat sal vind om weer oor ’n paar produksie-aspekte na te dink. Sojabone pas by die somersaaigebied in asof dit daarvoor gemaak is en dit bied ’n ideale opsie vir wisselbou met mielies. Indien mielies ná sojabone volg, is die moontlikheid sterk dat ’n produsent ’n opbrengsverhoging van meer as 10% met sy mielies kan verwag.
Die afgelope seisoen het die belangrikheid van risikoverspreiding weer beklemtoon. Nie net is fisieke opbrengs ter sprake nie, maar die seisoen het juis prysrisiko’s beklemtoon.
’n Enkele gewas jaar ná jaar hou meer nadele as voordele in. Voeg daarby die skuif van konvensionele na bewaringsboerdery, dan word wisselbou met veral sojabone ’n gegewe. Seisoene wissel met ’n baie lae voorspelbaarheid. Die boer sal gevolglik daarby baat vind om sy gewas-en-prysrisiko op lang termyn te versprei.
Oor watter produksie-aspekte moet die boer nadink? Die keuse van die grond is die aspek wat nou aandag vereis. Indien sonneblomme, grondbone, droëbone en selfs sojabone die vorige seisoen op ’n bepaalde land geplant is, is sojabone nié ’n goeie keuse om dit op te volg nie. Die rede is dat sojabone ook ’n peulplantgewas is. Dit moet verkieslik met ’n grasagtige gewas, soos mielies, afgewissel word om die siekte- en insektekettings te verbreek.
Landerye waarop Sclerotinia en knopwortelaalwurm voorgekom het, moet liefs vermy word.
BEKAMP ONKRUID
Onkruid op ’n land steel nie net ’n boer se vreugde nie, maar ook sy wins. Dit is nou die tyd om ’n wedstrydplan gereed te kry om te verseker dat sojabone in die komende seisoen op ’n onkruidvrye land geplant word. Dié beplanning sluit in om seker te maak dat die wagperiode vir die onkruiddoders wat die vorige seisoen toegedien is, reeds
verstryk het. Maak seker watter vooropkoms-bestrydingsmiddel gebruik gaan word en hoe onkruid bekamp gaan word wat ná die sojabone opkom.
Om doeltreffende onkruidbestryding toe te pas, moet ’n boer weet watter onkruid sy oes gaan benadeel en hoe dit bestry kan word. Onkruidbekamping is slegs so goed as die doeltreffendheid waarmee dit uitgevoer word. Die spuitstukke van die werktuie moet reg wees. Dit is ewe belangrik dat die boer hom van die pompdruk en watervolume per hektaar vergewis.
Waar ’n mengsel in ’n tenk gebruik word, moet die boer seker maak die onderskeie chemiese stowwe is versoenbaar met mekaar.
ONTLEED DIE GROND
Is grondmonsters noodsaaklik? Moenie raai wat in die grond aangaan nie; gebruik grondontledings om ’n bemestingstrategie te formuleer. Grondmonsters is slegs bruikbaar as dit verteenwoordigend van die land is. Doen dus moeite om monsters reg te neem – iets waarmee ’n betroubare kunsmiskonsultant kan help.
Gebruik die grondinligting om betyds regstellings te doen. Onthou dat die toediening van kalk bepaalde onkruiddoders sal aktiveer. In ’n rekord-oesjaar soos verlede jaar is ook ’n rekord-hoeveelheid voedingstowwe
aan die grond onttrek. Die kalium (K) in die grond (ook die ondergrond) sal waarskynlik min wees. Sojabone benodig minstens 25 kg K vir elke ton produksie.
Bemestingsriglyne is vrylik te kry, onder meer op die Proteïennavorsingstigting (PNS) se webwerf by www.proteinresearch.net .Dit bly altyd ’n goeie beleid om voedingstowwe wat in ’n seisoen aan die grond onttrek is, so gou moontlik volledig aan te vul.
KULTIVARKEUSE
Hoe gemaak met kultivarkeuse? Om kultivars vir ’n spesifieke gebied te kies, moet die boer alle betroubare bronne in sy gebied gebruik. Die sojaboonkultivaraanbevelings van die Landbounavorsingsraad (LNR) is ’n beginpunt. Voeg daarby saadmaatskappye se kultivarproewe en moenie vergeet van boere se eie proewe wat met groot toewyding en akkuraatheid uitgevoer word nie.
Ongeag op watter kultivars die keuse val, maak seker dit is in ’n groeiklas (volwassenheidsgroep) wat in die betrokke gebied van toepassing is. Die grense is uiteraard nie skerp afgebaken nie, maar in die breë kan die plantgebiede in koel, matige en warm gebiede ingedeel word. Neem normale intreedatums van ryp in ag.
Kies kultivars wat binne die drie klimaatsones in die betrokke gebied aangepas is; verkieslik vier kultivars van verskillende volwassenheidsgroepe, indien prakties moontlik. Dit sal die risiko versprei en die boer teen wisselende omgewingstoestande en siektes beskerm.
Ononderhandelbare vereistes vir die kultivars wat gekies word, is suiwerheid van saad, goeie ontkieming en veral groeikragtigheid.
Aangesien ’n groot moontlikheid bestaan dat groter sojaboonaanplantings hierdie seisoen gaan plaasvind, moet die boer nou reeds die verlangde kultivars se saad bekom. Waak teen oor-die-draad-transaksies.
TOERUSTING GEREED
Is alle toerusting gereed vir die komende seisoen? Ongeag watter produksieprogram jy gaan volg, bly die planter een van die belangrikste komponente. Akkurate diepteplasing (verkieslik nie dieper as 4 cm nie) en pitte (nie nader as 3 cm aan mekaar nie) in die ry is die begin van ’n rekordoes. Produksiegebiede, en selfs lande, verskil van mekaar.
Waar siektes nie ’n probleem is nie, geld die algemene riglyn van hoe nouer die rye, hoe hoër die opbrengs. Praktiese toestande op ’n plaas bepaal meestal die rywydtes. Alle toerusting, veral spuite, moet nou versien en gekalibreer word.
Maak nou reeds seker daar sal genoeg stroopvermoë wees wanneer die oes gereed is. ’n Fleksietafel op die stroper is verkieslik omdat sojabone die peule laag kan dra. Die tydigheid van stroop is belangrik omdat peule wat oopspring ’n produsent baie skade kan berokken.
Is dit nodig om die saad te ent met bakterieë? Stikstofbinding is ’n voorvereiste vir goeie sojaboonoeste. Daarvoor is rhizobiumbakterieë nodig.
Koop entstof by ’n betroubare leweransier. Hanteer die entstof soos medisyne: vermy regstreekse sonlig, bêre die entstof volgens voorskrifte en dien dit ook daarvolgens toe. Maak seker die entstof het nog nie verval nie.
Entstof kan in die plantvoor of op die saad toegedien word of – om seker te maak – op albei maniere. Ongeag of sojabone tevore op ’n land geplant is, moet jy alle sojaboonsaad ent. Grond met ’n lae suurinhoud kan stikstofverbinding beperk. Raadpleeg ’n kundige vir die toediening van molibdeen.
KIES PLANTDATUM REG
Kies die plantdatum volgens die gebied waarin die plaas geleë is. ’n Riglyn is einde Oktober tot einde November vir die koel gebiede, begin November tot begin Desember vir die matige gebiede en middel November tot middel Desember vir die warm gebiede. In die meeste gevalle bepaal reën die plantdatum.
Neem egter in ag dat hoe later die boer ná die optimale plantdatum plant, hoe laer sal die opbrengspotensiaal wees. Die grond se temperatuur moet minstens 15 ºC of hoër wees voor die saad geplant word.
Die gulde reël is: Moenie sojabone in droë grond plant nie. Oordragvog of goeie reën voor planttyd verlaag die opbrengsrisiko. Plant wanneer daar genoeg vog in die hele wortelsone is.
Gebruik alle beskikbare inligting oor sojabone om sukses te verseker, soos die Proteïennavorsingstigting (PNS) en die sojaboon-produksiehandleiding van die LNR se Instituut vir Graangewasse.
Sluit aan by ’n sojaboonstudiegroep. Dit sal jou as boer nie net ’n groot bedrag skoolgeld bespaar nie, maar ook ’n leerervaring wees wat jy terdeë sal geniet.
Moenie die jaar van die sojaboon misloop nie, want dit is die regte gewasvennoot vir boere deur goeie en swak pryse én produksietye heen.
Ononderhandelbare vereistes vir kultivars is suiwerheid van saad, goeie ontkieming en veral groeikragtigheid.