Koring: Opsies teen vrotsiektes
Wisselbou, grondvrugbaarheid en die bekamping van grasonkruide is van die onderdele van ’n geïntegreerde strategie om kroonvrot en vrotpootjie, die twee belangrikste grondgedraagde siektes by koring in die Wes-Kaap, te bekamp.
Wortelsiektes en hul nadelige gevolge vir opbrengs vanweë besmette plante se onvermoë om voedingstowwe op te neem, kry dikwels nie soveel aandag soos siektes op die bogrondse dele van plant nie.
Kroonvrot en vrotpootjie, wat deur swamme veroorsaak word, is die belangrikste grondgedraagde siektes by koring in die Wes-Kaap. Dit veroorsaak groot verliese aan opbrengs.
Dr. Sandra Lamprecht, ’n spesialiswe- tenskaplike in plantpatologie by die Landbounavorsingsraad se Navorsingsinstituut vir Plantbeskerming op Stellenbosch, sê wetenskaplike literatuur oor die siektes maak altyd melding van die een of die ander, maar in Suid-Afrika kom hulle dikwels by dieselfde plante voor.
Sandra was een van die sprekers op ’n werksessie oor kleingraansiektes wat Experico, ’n landbounavorsingsmaatskappy van Stellenbosch, op Moorreesburg aangebied het. Kroonvrot is ’n siekte wat deur die swam
Fusarium pseudograminearum veroorsaak word. Die siekte kom wêreldwyd voor,
maar die meeste navorsing daaroor word in Australië gedoen. Die siekte is vir die eerste keer in 1951 in Australië aangemeld.
Simptome van kroonvrot is ’n heuningbruin verkleuring van die halms. Sandra sê soms kan ’n mens ook ’n pienk verkleuring van halms sien. Op ’n land word simptome sigbaar as wit are wat oor die land versprei. Wit are is egter ook ’n teken van vrotpootjie.
Sandra sê dis belangrik om in gedagte te hou dat ’n mens nie net die plant kan uittrek om die wortels vir simptome te ondersoek as jy met grondgedraagde siektes werk nie. Jy moet die hele plant uitspit.
Kroonvrot het ’n eenvoudige siektesiklus. Die swam oorleef op stoppels en besmet die kroongedeelte van koringplante. “Die siekte word bevoordeel deur droogte, maar aan die begin wanneer infeksie plaasvind, moet daar genoeg vog wees.”
Sy sê die swam beweeg tot 20 cm op in die halm. In Australië is gevind dat 50-65% van die plante in monokultuur besmet kan wees.
PASOP VIR ANDER GRASSE
Besmetting kan in enige stadium plaasvind en die swam is aktief by ’n wye temperatuurreeks. Dit word bevoordeel deur hoë stikstofvlakke en sinktekorte. Sandra waarsku dat alle wintergraan vir die siekte vatbaar is. “Hawer, wildehawer en swarthawer is soms simptoomlose gashere. Hoewel daar vir lank in die wetenskaplike literatuur geskryf is dat hulle heeltemal simptoomloos is, sien ons nou dat dít meestal net die ouer hawerkultivars geld, en dat die nuwe kultivars simptome toon as die inokulumvlakke hoog is.”
Grasonkruide kan eweneens as gashere van F. pseudograminearum optree. Navorsing wat Sandra onlangs saam met dr. Mike Ferreira, ’n onkruidwetenskaplike van die departement van landbou in die Wes-Kaap, gedoen het, toon dat raaigras as gasheer vir kroonvrot optree en die siekte oordra.
Dit is belangrik om kroonvrot te voorkom en te bekamp, want in Australië is opbrengsverliese van 35% vanweë die siekte gevind, terwyl dit wêreldwyd meer as 30% is. ’n Grondberokingseksperiment wat jare gelede in ’n erg besmette land in die SuidKaap gedoen is, het ’n verhoging van 60% in opbrengs meegebring. Sandra sê die groot verhoging in opbrengs kan dalk nie alleenlik toegeskryf word aan die bestryding van kroonvrot nie, maar hulle weet dat die inokulumvlak baie hoog was.
WISSELBOU IS ONONDERHANDELBAAR
In die geval van grondgedraagde siektes kan daar nie net met een manier van bekamping gewerk word nie, sê Sandra. “’n Mens moet verskillende maniere integreer, want elke manier dra by om die siekte te verminder. In die geval van Fusarium-kroonvrot is bestuurspraktyke uiters belangrik.”
Maniere om kroonvrot te bekamp sluit in wisselbou met nie-gasheergewasse, siekteverdraagsaamheid in die saad en die bekamping van grasonkruide by wisselbougewasse.
Oral ter wêreld word navorsing gedoen om ’n geen vir weerstand teen kroonvrot te soek. Hoewel siekteweerstand nog nie gevind is nie, is daar wel verdraagsaamheid teenoor die siekte. Suid-Afrika het koringkultivars met verdraagsaamheid teen die siekte, en daar word meer werk daaroor gedoen.
“Goeie wisselbou is uiters belangrik, maar, onthou, alle grasgewasse is vatbaar. Wisselbou met ’n breëblaargewas word aanbeveel, maar baie boere gebruik ’n breëblaargewas en kry steeds die siekte omdat daar grasse tussenin is.”
Sy sê bewaringsboerdery is voordelig in die stryd teen kroonvrot omdat die praktyk vog bewaar, terwyl die siekte vogstremming
benodig om te floreer. Die “absolute gulde reël” vir siektebekamping is dat jy nooit bewaringsboerdery kan toepas sonder wisselbou nie.
Langtermynproewe deur die Wes-Kaapse departement van landbou toon dat ’n toename van 35% in opbrengs met koring in wisselbou verkry kan word teenoor koring in monokultuur.
Sandra sê mense plant dikwels hawer om die grond “skoon te maak”. Dis wat in die klassieke gevalle voorgestel word, maar sy sê vir veiligheid behoort hawer nooit in wisselbou met koring gebruik te word nie. “Dis net te gevaarlik.”
VROTPOOTJIE
Vrotpootjie is die belangrikste grondgedraagde siekte van koring ter wêreld, dog daar is nog nie weerstand teen die siekte gevind nie. Vrotpootjie word veroorsaak deur die swam
Gaeumannomyces graminis var. tritici. Dit kom voor in kolle op ’n land en vorm óók wit are. Sandra sê dis belangrik om nie net na wit are te kyk as jy wil onderskei tussen vrotpootjie en kroonvrot nie.
Vrotpootjie het ook ’n eenvoudige siektesiklus. Die belangrikse manier waarop dit plante besmet, is deur swamvlok in wortels van ’n besmette plant. Die swam kan enige plek besmet, maar die meeste besmettings vind op primêre wortels plaas. Boonop kan die swam ’n plant tydens enige groeistadium besmet. Die optimale temperatuur vir die swam is 10 ºC tot 20 ºC.
Die swam hou van alkaliese en onvrugbare grond. Sandra sê die rede daarvoor is dat mikro-elemente, veral mangaan, ’n baie belangrike rol speel om die plant te beskerm. “Navorsers het gevind mangaan oksideer in alkaliese grond en word sodoende onbeskikbaar vir plante. Dit sal dus raadsaam wees om liewer die ammoniumvorm van stikstofkunsmis te gebruik omdat dit die grond effens versuur en help met die beskikbaarheid van mikro-elemente.”
VELE GASHERE
Van die wintergrane is koring die vatbaarste vir vrotpootjie, dan gars en korog, met rog wat die minste vatbaar is. Soos in die geval van kroonvrot is hawer nie ’n goeie wisselbougewas met koring nie. Hoewel hawer nie vatbaar is vir G. graminis var. tritici nie, is dit vatbaar vir kroonvrot en dit kan dus kroonvrot oordra.
Eweneens het navorsers in Nieu-Seeland 24 grassoorte, waarvan heelparty ook in Suid-Afrika voorkom, getoets en gevind dat 83% van hulle vatbaar vir vrotpootjie is.
Geïntegreerde bestuur is belangrik om vrotpootjie te bekamp. “Ons het gevind wisselbou met ’n gewas wat nie ’n gasheer is nie, is genoeg om inokulumvlakke te verminder. Omdat die patogene organisme so ’n verskeidenheid gashere het, is dit belangrik om grasonkruid in toom te hou.”
In dié stadium is daar nie weerstand teen vrotpootjie beskikbaar nie, maar navorsers in China is besig met werk op transgeniese plante, terwyl navorsers in Nieu-Seeland verdraagsame koringkultivars gekry het, wat beteken dat weerstand dalk moontlik is.
TOETS SAADBEHANDELING
Aangesien saadbehandeling een van die beste maniere is om graanplante ’n goeie begin te gee en vir die eerste paar weke te beskerm, is Sandra en haar kollegas besig met proewe om te kyk of hulle ’n saadbehandeling kan kry wat die voorkoms van vrotpootjie én kroonvrot kan verminder. “Saadbehandeling kan nie alleen staan nie. Dis net ’n hulpmiddel aan die begin en word gedoen om die saailing vir die eerste ses weke te beskerm. Daar is ’n wanopvatting dat dit plante vir langer kan beskerm.”
In Suid-Afrika is daar nie ’n saadbehandelingsmiddel teen Fusarium-kroonvrot geregistreer nie. Tot dusver het hulle gevind dat flukwinkonasool saam met prochloras die beste werk teen kroonvrot én vrotpootjie wat betref verhoging in opbrengs teenoor ’n onbehandelde kontrole.
Sandra en haar kollegas gaan vanjaar die beste saadbehandelings in wisselbouproewe van die Wes-Kaapse departement van landbou toets. Hulle gaan probeer vasstel watter siektes bekamp word as hulle die beste kombinasie van saadbehandeling met die beste wisselboustelsel en die verdraagsaamste koringkultivars toets.