Kleiner boere: Bemark só saam vir groter wins
Oor die afgelope tien jaar het ’n gesamentlike bemarkingsmaatskappy vir ’n klomp kleiner sitrusboere in die WesKaap uitstekende waarde ontsluit en hulle in staat gestel om hul boerderye volgehou uit te brei, ongeag dat hulle baie klein rolspelers is.
Die geveg wat produsente van vars produkte en veral groenteboere daagliks het, is meestal teen faktore waaroor die boere geen seggenskap het nie, soos die weer en wisselvallige pryse. Daarbenewens probeer supermarkte om meer produkte by minder voorsieners aan te skaf. Juis daarom raak skaalekonomie ál belangriker. Hierdie situasie lyk verdoemend vir die kleiner en middelslagboer, veral in die groentebedryf, tensy gesamentlike bedinging as ’n opsie oorweeg word.
Indien topgehalte en die regte kultivars op die regte tyd die oogmerk van só ’n inisiatief is, kan gesamentlike bemarkingsprojekte goeie vrugte afwerp op plaaslike markte én ontluikende uitvoermarkte vir vars groente. ’n Suksesvolle voorbeeld daarvan is Market Demand Fruit (MDF), ’n sitrusuitvoermaatskappy van Simondium in die Wes-Kaap.
MDF het oor die afgelope tien jaar suksesvol ’n platform vir kleiner boere geskep om die beste prys vir hul produkte te kry. Hulle beding ook beter tariewe vir vervoer, verpakking, verkoeling en verskeping, asook om toegang tot gesogte kultivars te kry. Sodoende kan hulle meer voorspelbaar én volhoubaar uitbrei.
MDF het nie noodwendig die prys vir hul produsente se sitrus hoër as hul mededingers gedwing nie – daarvoor is hul markaandeel te klein. Hulle het egter baie onsekerhede en die magteloosheid van relatief klein produsente in die sitrusbedryf uit die weg geruim. MDF het dit reggekry om van ’n aantal kleinboere ’n megaboer te maak, sê mnr. Jaco Burger, MDF se uitvoerende hoof.
Jaco verduidelik hoe hierdie maatskappy ontstaan het en watter lesse hulle oor die afgelope tien jaar geleer het.
LBW: Wat het aanleiding gegee tot die ontstaan van MDF? Jaco Burger: Die MDF is in 2006 gestig; ek het tot in daardie stadium by Capespan gewerk. Ek en twee kollegas, wat nou nie
meer by MDF betrokke is nie, het ’n markgaping gesien om ’n meer doelgerigte agentskap op die been te bring wat na aan die boere funksioneer, hul omstandighede verstaan en hul belange op die hart dra.
Wat was die belangrikste aspekte wat julle geïdentifiseer het vir MDF om suksesvol te wees? Kortom: Gehalte. Alles het vir ons om gehalte gedraai en dit is steeds die oogmerk. Ons wou ons ook vir die toekoms posisioneer. Tien jaar gelede het ons gesien die vraag na lemoene neem af en die vraag na sagteskilsitrus (easy peelers) neem toe. Ons het besluit om te spesialiseer in sagtesitrus en die klem daarna te verskuif om maksimum waarde uit die hele krat vir die boer te optimaliseer. Ons lê dus nie net klem op ’n sekere produk nie en dit maak ’n groot verskil in die boer se plaashekverdienste.
Hoekom is gehalte so belangrik? Ons vereenselwig ons net met mense van gehalte wat met integriteit sake doen. Juis daarom kan ons op lang termyn goeie verhoudings deur die hele ketting bou. Ons lewer gehaltediens – aan ons aandeelhouers én leweransiers – maar ook aan ons kliënte in die buiteland. Gehaltevrugte is die kern van MDF.
Gehalte gaan nie net oor die fisieke toestand van ’n vrug nie, maar impliseer uitstekende gehalte van die regte kultivar op die regte tyd vir die regte mark.
Ons aandeelhouers is boere wat hul voetspore in die boorde laat. Hulle is self betrokke by die daaglikse produksie-aktiwiteite. Hul aandag is nie verdeel tussen honderd verskillende funksies nie. Ons aandag is weer 100% op bemarking gevestig.
Wat is die ideale bestuurstruktuur van
’n gesamentlike bemarkingsagentskap soos MDF?
Dit is belangrik dat daar ’n enkele leier is wat kan leiding neem en verantwoordelikheid vir die daaglikse funksies kan aanvaar. Saam met ’n goeie uitvoerende raad, die regte werknemers en aandeelhouers, word die strategie bepaal en gesamentlik geïmplementeer. Dit is ook belangrik dat ons so na as moontlik aan die boere werk. Daarom is dit ons beleid dat ’n boer die direksievoorsitter moet wees. Al die partye vertrou en respekteer mekaar en ons besef dat ons interafhanklikheid ’n groot voordeel is.
Binne MDF is daar heelwat opheffingsprogramme en kontinuïteit-inisiatiewe.
Die supermarkte waarby ons betrokke is, bewillig ’n persentasie van aankope terug aan die plaas as deel van hul korporatief-maatskaplike beleggings. Ons en ons boere ewenaar hierdie bedrag. Die geld word dan binne ons aandeelhouers se boerderye en gemeenskappe aangewend om skole, klinieke en ander hulpbronne te vestig. Die hoër vlak van opleiding word uiteindelik teruggeneem na die boerderye. Dit is dus meer as net politieke vertoon. Ons bemagtig individue sodat ons in die toekoms ’n groter vermoë het om beter te presteer.
Ons het ook ’n verkenningsprogram waarbinne ons jong mense wat wil plaas toe kom of by die MDF wil werk, vir drie maande oorsee stuur. Almal wat oorsee gaan, gaan met baie spesifieke doelwitte om inligting in te samel wat tot voordeel binne die besigheid aangewend kan word. Met hul terugkeer moet hulle dié kennis kom terugploeg.
’n Paar jaar gelede was baie boere huiwerig om die kultivar Orri aan te plant weens die moeilike produksie-vereistes. Pieter Stofberg, een van die aandeelhouers se seuns, het Spanje toe gegaan om die produksiemetodes vir Orri aan te leer. Met sy terugkeer het Pieter ’n paar dae by elke aandeelhouerboer deurgebring en sy kennis aan hulle oorgedra. Pieter en sy pa, Nollie, van Swartwalle Boerdery in Rawsonville, plant vanjaar 15 ha Orri’s aan nadat hulle dit aanvanklik nie wou aanplant nie.
Die program bou dus die spens van kundigheid binne MDF. Dit skep ’n kultuur waarin ons by mekaar kan aanklop vir kundigheid en kennis wat ’n reuse- mededingende voordeel is, want dit temper in ’n mate kleiner boere se onsekerheid en kwesbaarheid.
Wat was die grootste les wat julle die afgelope dekade geleer het?
Kry jou eie huis in orde voor jy met iemand gaan onderhandel oor ’n prys of ’n bemar-
kingsprogram. MDF se trots is gehalte en dit stel ons in staat om met besighede te gaan onderhandel met die wete dat ons dít kan lewer wat ons belowe. Ons gaan ’n onafhanklike gehaltebeheerbeampte in die pakhuise aanstel wat verseker dat ons volledig aan al die verskillende bemarkingsprogramme se gehalte-vereistes voldoen.
Ons het ook ons naverpakking-gehalteversekering uitgekontrakteer om seker te wees ons kyk neutraal na ons vrugte. Finishing Touch, die betrokke maatskappy, inspekteer die vrugte volgens elke koper se spesifikasie en nie net volgens die minimum-uitvoerstandaard van die uitvoermaatskappy PPECB nie. Juis daarom groei ons program by Marks & Spencer konstant teen 10% of meer – en nie omdat ons dit uit hulle wurg nie, maar op hul aandrang. Voor ons dus iets van iemand anders verwag, kyk ons eers na wat ons beter kan doen.
Dit gaan tans goed met die sitrusbedryf en die pryse lyk goed. Hoe posisioneer julle MDF om hierdie golf so goed as moontlik te kan ry?
Dit sal nie altyd nie so goed gaan nie en daarom
lê ons klem op gehalte. As daar ’n ooraanbod is, is dit die besighede wat die beste gehalte op die doeltreffendste manier lewer wat oorleef; nie noodwendig die grootste besighede nie. Daarom is dit ook belangrik dat ons as ’n bemarkingsagentskap onsself nie van die boer verwyder nie. As dit swaar gaan met die boer, moet ons as agente ook die swaarkry aan ons bas voel.
Ons het ook goeie verhoudings en vennootskappe met diensverskaffers aangeknoop, wat verseker dat ons almal interafhanklik is en dat daar nie een besigheid is wat homself ten koste van die ander bevoordeel nie.
Watter raad het jy aan groenteboere wat dit oorweeg om hul produkte gesamentlik te bemark?
Stem eerstens ooreen oor ’n gesamentlike doel en vestig ’n kultuur in jou besigheid. Vind dan die regte persoonlikheid wat by daardie kultuur inpas en leiding kan neem om die onderneming te bestuur. Doen die basiese goed reg en beklemtoon gehalte. Ek glo in hierdie model en het die bewyse dat dit werk; ek glo dit sal vir groenteboere ook van groot waarde wees.