Suiwelgroei kom, maar ook sinkplaatpad
Die suiwelbedryf word plaaslik én internasionaal deur groot skommelinge gekenmerk. Dié wisselvalligheid sal na verwagting in die volgende dekade voortduur.
Suid-Afrikaanse melkproduksie gaan volgens die Buro vir Voedselen Landbeleid (BFAP) na verwagting van 2017 tot 2026 met 23% groei, effens meer as die verwagte internasionale groei van 22%. Plaaslik, soos internasionaal, is produksie egter baie gevoelig vir klimaatswisselinge. Dit was veral in die laaste drie jaar baie opsigtelik, luidens die BFAP se vooruitskouing vir die suiwelbedryf tot 2026.
Die droogte van 2015-’16 het melkproduksie verlede jaar laat krimp. Invoer is deur die waardevermindering van die rand beperk en melkpryse het in reaksie op die laer melkaanbod op ’n jaargrondslag met 8% gestyg. Geelmieliepryse het egter met 27% gestyg.
Die melk-tot-mielieprysverhouding het daarom tot die laagste vlak sedert 2001 gedaal.
Vanjaar het die situasie verander, met die melk-tot-mielieprysverhouding wat beduidend herstel het namate voerpryse in reaksie op die rekordmielie-oes gedaal het.
Melkproduksie sal na verwagting vanjaar 1,4% hoër wees as verlede jaar.
toon onder meer die BFAP se verwagting dat die melk-tot-mielieprysverhouding in die volgende dekade bestendig kan bly op vlakke wat gunstig met die afgelope dekades s’n vergelyk.
PRYSE
Vloeibare melkprodukte, soos gepasteuriseerde melk, langlewemelk, jogurt en karringmelk, het in die afgelope vyf jaar ’n groter wordende deel van totale suiwelverbruik geword en verteenwoordig nou 60%.
Die BFAP verwag dat dié neiging in die volgende dekade gaan voortduur omdat die verbruik van vloeibare produkte na verwag- ting marginaal vinniger as die verbruik van gekonsentreerde produkte gaan groei.
Die mark vir melk sal na verwagting ’n fyn balans tussen vraag en aanbod handhaaf, en gegewe die gevoeligheid vir klimaats- en makro-ekonomiese faktore wat vraag beïnvloed, sal pryse waarskynlik in die toekoms wisselvallig bly.
Die prys van gekonsentreerde produkte, soos kaas, botter, melkpoeier en kondensmelk, was nog altyd minder wisselvallig as die prys van vloeibare melk. Die BFAP sê die mark vir hierdie produkte kan deur die handel gebalanseer word, maar Suid-Afrikaanse produkte is daarom ook meer aan internasionale mededinging blootgestel.
Toe internasionale produkpryse in die onlangse verlede gedaal het, het die rand se verswakking invoer teëgewerk. Die plaaslike pryse van gekonsentreerde produkte het daarom op ’n jaargrondslag gestyg.
Vanjaar sal die versterking van die wisselkoers na verwagting in ’n mate die styging in internasionale pryse teenwerk. Tesame met die
verwagte styging in plaaslike melkproduksie, word kleiner prysstygings dus plaaslik verwag.
Op mediumtermyn verwag die BFAP dat suiwelprodukte se pryse nominaal opwaarts sal neig, maar nie genoeg om algemene inflasie te klop nie, wat daartoe sal lei dat reële pryse in die volgende tien jaar marginaal sal daal.
Mnr. Alwyn Kraamwinkel, uitvoerende hoof van die Suid-Afrikaanse Melkprosesseerdersorganisasie (Sampro), sê in Suid-Afrika is die pryse van onverwerkte melk en dié van suiwelprodukte baie minder wisselvallig as in die wêreld se belangrike suiwellande.
“Vanweë die afwesigheid van regeringsmaatreëls wat poog om die aanbod van of vraag na produkte te bestuur, het die Suid-Afrikaanse bedryf meer by die vereiste aangepas dat die aanbod die vraag moet volg.”
BOTTER EN KAAS
Alwyn sê die groei in vraag wat die BFAP plaaslik sowel as internasionaal verwag, is stadiger as voorheen. Hy skryf dit toe aan stadiger ekonomiese groei. Hy sê ook die groei in die vraag na verskillende soorte produkte sal, soos in die verlede, verskil.
Die BFAP sê die groei in die vraag na suiwelprodukte word toegeskryf aan stygende inkomstevlakke en vinnige verstedeliking.
toon kaasverbruik gaan na verwagting in die volgende dekade stadiger styg, maar steeds met 42%. In die afgelope tien jaar het die vraag meer as verdubbel. Die verbruik van botter kan met 27% groei, maar dit is vanaf ’n baie kleiner grondslag as kaas.
Melkpoeier bly ’n klein deel van die mark en die verbruik van afgeroomde- én volroommelkpoeier het verlede jaar skerp gedaal. In die volgende tien jaar sal die verbruik na verwagting jaarliks met onderskeidelik 6% en 3% styg.
VERANDERENDE BEDRYF
Alwyn verwag dat mededinging in die Suid-Afrikaanse suiwelbedryf straf gaan bly.
Plaaslike suiwelprodukte ding mee met ingevoerde suiwelprodukte, vervangingsprodukte en ander produkte en dienste waaraan die verbruiker geld kan bestee.
Hy sê die struktuur van die bedryf kan, soos in die verlede, nog baie verander wat betref die getal deelnemers en hul grootte en geografiese verspreiding. “Markkragte bepaal die struktuur. Die produksie van die mededingende lede verplaas die produksie van die minder mededingende lede. Die oorvereenvoudigde siening dat groter ondernemings meer mededingend is, is nie noodwendig waar nie. Ander faktore, soos presisiebestuur, ligging en die gebruik van tegnologie, is onderliggend aan groter mededingendheid.”
Om onverwerkte melk en suiwelprodukte suksesvol te lewer, verg volgens Kraamwinkel toenemend sofistikasie, deurlopende verbetering van produktiwiteit en “’n sterk strewe om in die rasionele en emosionele behoeftes van die verbruiker te voorsien”.
UITVOERGELEENTHEDE
Dr. Koos Coetzee, ekonoom van die Melkprodusente-organisasie (MPO), sê die mark vir suiwel in Suid- en Suider-Afrika groei. Suid-Afrika is die enigste land met surplusproduksie in Afrika suid van die Sahara. “Afrika is ’n netto invoerder van suiwel. Vooraanstaande multinasionale suiwelmaatskappye het lank reeds die geleenthede geïdentifiseer en in Afrika begin betrokke raak. As Suid-Afrikaanse uitvoerders nie wakker skrik nie, gaan hulle winsgewende uitvoergeleenthede misloop.”
Volgens Alwyn word die bedryf se uitvoerprestasie egter benadeel deur sekere Afrikalande wat strydig met handelsooreenkomste optree, asook deur regerings in byvoorbeeld Europese lande wat hul suiwelbedryf help.
Hy sê Suid-Afrika se mededingendheid word nie net bepaal deur die bedrywighede van sy produsente en organisasies, soos Melk SA, die MPO en Sampro, nie. “Die suiwelbedryf is ook afhanklik van suksesvolle dienslewering deur die openbare sektor.”