Mpumalanga se top-jongboer: ‘Só hou ek kop deur al die raad’
Vir mnr. Steyn Prinsloo, Mpumalanga se Jongboer van die Jaar, is goeie personeel, onafhanklike konsultante en betroubare tegnologie die hoekstene van ’n suksesvolle boerdery.
Van tegnologie kan jy mnr. Steyn Prinsloo, Mpumalanga se Jongboer van die Jaar, nie veel vertel nie. Hy laat hom egter nie aan die neus rondlei nie, kry ’n tweede mening oor alles en uiteindelik is dit maar beproefde landboubeginsels wat koning kraai.
Steyn boer met avokado’s, piesangs, gemmer en makadamianeute by Kiepersol in die Hazyview-omgewing. Hoewel makadamias in hierdie stadium uiters winsgewend is, is dit die avokadobome wat hom na aan die hart lê. Hy kies die beste grond op sy plaas om avokado’s te plant, maar behaal goeie resultate met sy ander gewasse deur eenvoudig by goeie en beproefde boerderybeginsels te hou.
“Ek is dol oor tegnologie en steun swaar op produkte wat my lewe vergemaklik,” sê Steyn en verwys as voorbeeld na grondvogmeters wat hom in staat stel om deurgaans te weet wat elke boord se waterbehoeftes is.
Hy doen egter eers deeglike navorsing voordat hy hom in ’n nuwe stelsel of produk begewe. “Daar is mense wat al baie lesse in die landbou geleer het en ek maak op hulle staat vir raad.”
Steyn maak seker hy steek kers op by ’n verskeidenheid kenners op verskillende gebiede om nie aan ’n enkele persoon se denkrigting uitgelewer te wees nie.
Die gehalte van sy vrugte en neute is die maatstaf waaraan hy sy sukses meet. Steyn wys na sy makadamias se bogemiddelde uitkraakpersentasie van gesonde neutkerne as voorbeeld van sy suksesresep. Hy sê hoewel die neutkerne se persentasie van sy neut-in-diedop-oesgewig tussen die verskillende kultivars wissel, vergelyk sy syfers goed met die bedryfsgemiddelde vir die onderskeie kultivars. Sy lae ongesonde neutkernpersentasie wys dat hy beter as die gemiddelde makadamiaboer vaar in die stryd teen plae, soos stinkgoggas.
MAKADAMIAS VIR OOS EN WES
Al sy nuwe aanplantings is Beaumonts, wat maklik bestuur, en A4’s, wat weer groter neute lewer. Die neute word aan Golden Macadamias gelewer, van waar dit na China en Amerika uitgevoer word. Die Chinese mark verkies neute in die dop en dit is vir Steyn ook meer lonend om neute daarheen uit te voer omdat minder verwerkingskoste daaraan verbonde is.
Daar moet egter ’n monster geneem word om die gehalte van die neute te bepaal voordat enige neute gestuur word. As daar te veel insekskade is, is dit beter om die neute uit te kraak en net die gesonde neutkerne na ander markte, soos Amerika, uit te voer.
Verkenning vir insekte is ’n baie belangrike deel van boordbestuur vir Steyn. Sy moniteerders word weekliks met ’n knipbord die veld ingestuur en uit hul verslae bepaal Steyn of dit nodig is om te spuit. Dit gaan alles oor die stinkbesielading, verduidelik hy.
“’n Mens wil nie onnodig insekdoders spuit omdat daar een of twee besies opgemerk is nie. Jy wil nie die hele ekologie doodmaak nie, jy wil net die plae se getalle bestuur.”
Steyn werk op ’n drempelwaarde van 0,4 besies per boom. Die oomblik dat die besielading dit oorskry, bespuit hy. Hy is baie versigtig om by te dra tot die stinkbesies se weerstandigheid teen insekdoders. Daarom het hy nie ’n spesifieke spuitprogram nie. In die droogtetyd was
die tellings laag en was dit minder gereeld nodig om te spuit. Steyn is baie gesteld daarop om verskillende groepe chemikalieë afwisselend te gebruik om weerstandbiedendheid te voorkom. Hy gebruik slegs geregistreerde produkte vir sy verskillende gewasse.
Hy glo in hoë volumes – 4 000 liter per hektaar – as dit by insekbestryding kom en gebruik toringspuite in al sy boorde. Hy het al met berokers en neuwelblasers geëksperimenteer, maar vind die toringspuit doeltreffender. “My uitkraakpersentasies en gesonde neutkerne maak dit die ekstra koste werd,” sê Steyn en wys daarop dat sy volumes dalk hoër is as wat sommige boere met neuwelblasers op makadamias gebruik, maar skaars ’n derde is van die chemikalieë wat byvoorbeeld op sitrus gespuit word.
GEMAKLIKE SPASIËRING
Steyn plant sy makadamiabome 8 mx 3 m uit mekaar. Dit gee die bome meer ruimte om te groei sonder om mekaar se sonlig op te eis en maak dat hy minder hoef te snoei. Hy oorweeg dit om in die toekoms elke tweede boom uit te haal en dan spasiëring van 8 mx 6 m te hê.
Snoei is baie belangrik. “’n Boomboer boer met lig,” sê hy en verduidelik dat hy snoei vir soveel lig aan die binnekant van die bome as moontlik. Waar daar lig is, kry ’n mens blomme en gevolglik vrugte. Die bome se hoogte word op 80% van die rywydte gehou.
Mnr. Alwyn du Preez, ’n konsultant wat hom op makadamias toelê, bedien Steyn van advies in sy boorde. Hy besoek die plaas elke twee maande en gee dan raad oor snoei, bespuiting en besproeiing.
Steyn glo nie daaraan om sy ore aan net een konsultant uit te leen nie. Wanneer hy byvoorbeeld inligting van ’n kunsmisverskaffer kry, vra hy altyd ’n onafhanklike tweede mening. “Ek probeer altyd duidelike onderskeid tussen bemarking of produkinligting en grondige landboukennis tref. Daarom verkies ek om op onafhanklike konsultante vir verskillende gewasse te steun.”
Hy maak staat op gewaskenners op die gebied van piesangs, makadamias, avokado’s en gemmer. Hy steun byvoorbeeld op mnr. Richard Kock van Wesfalia en Henk Kuperus van Atlas vir sy bemestingsprogram. Richard ontwikkel die bemestingsprogram omdat hy onafhanklik teenoor kunsmisprodukte staan en Henk werk dan Atlas se produkte op daar die program in. “Ek koop my bome by The Fruit Farm Group & Wesfalia – dis belangrik om te weet waar jou bome vandaan kom.”
WATERBESTUUR
Steyn se besproeiingstelsel is gegrond op moederlyne waaruit die ou piesangboorde besproei is en hoewel hy glo drupbesproei
ing is die toekoms, is hy in die meeste van sy boorde op mikrosproeiers aangewese. Dit was eenvoudig die maklikste manier om die ou oorhoofse besproeiing aan te pas. Sy nuwe ontwikkelings sal egter op druplyne werk.
Om sy grondvog te bestuur gebruik Steyn die Aquacheck Live-stelsel se monitors in sy boorde. Voglesings word om die halfuur geneem om seker te maak bome verkeer nooit onder waterstres nie.
Vir Steyn is waterbestuur amper die belangrikste bestuursaspek. Hy het sewe jaar terug deeglik navorsing gedoen en toe op Aquacheck besluit. “Ek het nou al so baie hierin belê dat dit duur en moeilik sal wees om na iets anders oor te skakel. Boonop kry ek baie goeie diens daaruit.”
Hy oes tans tot vyf ton makadamias per hektaar en glo dit sal volgende jaar, wanneer die meeste van sy boorde heeltemal volwasse is, nog beter lyk.
AVOKADO’S OP PIESANGGROND
Steyn plant sy avokado’s op die beste grond. Die hele plaas was voorheen onder piesangs, maar sowat tien jaar gelede het die Prinsloos die onderpresterende piesangboorde uitgehaal en makadamias geplant. Die piesangs het hom goed gedien, maar nou is hy besig om ál meer piesangboorde op die goeie grond met avokado’s te vervang.
Hy het 52 ha onder Hass en 20 ha Pinkertons. Hy begin elke jaar aan die einde van Maart die Pinkertons oes. Hy oes aan die einde van April die Hass. Al die avokado’s word uitgevoer na Europa en Brittanje deur een van die twee uitvoeragentskappe Wesvalia Marketing en The Fruit Farm Group.
Ten spyte van Hass se neiging om kleiner vrugte te dra namate boorde ouer word, kry Steyn goeie vruggroottes met tellings van tussen 16 en 18 vrugte per 4 kg-karton. Hy oes gemiddeld 12-15 ton per hektaar uit sy ouer Hass-boorde en sy Pinkerton-bome lewer gemiddeld 25-28 ton per hektaar met vruggroottes van 10 tot 14 vrugte per 4 kg-karton. Op sy nuwe Hass-boorde glo Steyn hy gaan tot 20 ton per ha kry omdat hy sy nuwe boorde op beter onderstamme en goeie plantmateriaal skoei.
Dit is uit boorde met ’n plantdigtheid van 286 bome per ha, 7 mx 5 m uitmekaar. Hy plant sy nuwe boorde met ’n spasiëring van 8 mx 5 m vir 250 bome per hektaar.
Anders as baie ander nuwe boorde verg Steyn se nuwe aanplantings geen kompos nie. Alle aanplantings word op ou piesangboorde gedoen wat jare se organiese materiaal in die grond het.
Hy bestuur boomgesondheid deur sy bome gereeld met fosfonaat te spuit teen Phyto
phthora (wortelvrot) en spuit asefaat-insekdoders om insekplae te bestry.
PIESANGS VIR KONTANTVLOEI
Hoewel Steyn se piesangboorde nie sy hooffokus is nie, sorg dit vir deurlopende kontantvloei. “Piesangs se groot voordeel lê daarin dat jy dit deur die jaar kan oes, al is dit minder in die wintermaande.”
Hy plant ook piesangs tussen sy nuwe makadamiabome aan om ’n inkomste uit daardie grond te verdien terwyl hy wag vir die makadamiabome om in produksie te kom.
Die piesangs word in oeswaens uit die boorde gebring en in ’n paklyn in die pakhuis verpak in kartonne van waar dit na die varsproduktemark in Pretoria gestuur word. Steyn oes 25 tot 30 ton piesangs per hektaar. Verlede jaar se droogte het sy piesangboorde egter geknou. Hy moes van sy piesangs ophou besproei om water te bespaar vir makadamias en avokado’s.
MENSE IS DIE HARTKLOP
Hoewel stelsels sy boerdery verskans teen menslike foute, bly mense maar die hart van sy boerdery. Steyn glo daarin om die mense wat vir hom werk, eerder so goed moontlik op te lei en te bemagtig as om eksterne aanstellings te maak. “Mense is my grootste bate, en my hart is daarop om my eie werknemers op te trek.”
Hy kommunikeer baie met sy personeel en belê baie energie en geld in opleiding. Hygro Training het onlangs kursusse in besproeiingstelsels en bestuur vir sy werkers op die plaas kom aanbied en drie van sy toesighouers begin binnekort met ’n jaarkursus in leierskap. “Ek wil hierdie drie werkers uiteindelik na ’n hoër vlak in my boerdery neem, daarom belê ek nou al in hulle.”
Buiten dié drie toesighouers het Steyn ook drie spanleiers wat meer op grondvlak verantwoordelikheid vir werkstake in groepverband neem. Steyn het ook ’n kerk vir sy werkers begin sodat hulle nie op Sondae ver hoef te ry om kerkdienste by te woon nie. Nou is daar elke Sondag ’n erediens op Oudewerf met mense van buurplase en die naby gemeenskap wat dit bywoon.
Steyn glo goeie menseverhoudinge is die grondslag waarop die landbou in Suid-Afrika vorentoe sal gaan; nie net met werkers nie, maar ook met ander boere.
Hy het saam met ’n groep ander boere na Mosambiek uitgebrei en ’n groot makadamiaen avokado-ontwikkeling aangepak. “Ek glo die toekoms van kleiner boere, soos ek, lê in vennootskappe. Dit is hoe ons gaan groot word en mededingend bly.”