TROEF ARBEIDSKOSTE SÓ
Arbeidskoste raak ’n ál groter uitgawe op skaapplase – 18% tot 24% van die algehele oorhoofse koste. Dit kan verminder word deur doeltreffender hanteringsgeriewe en -toerusting te gebruik, asook moderne, tegnologies gerigte bestuurshulpmiddels, meen dr. Jasper Coetzee, skaapkonsultant van Stellenbosch.
Australiese navorsers meen dat dit arbeidskoste kan halveer.
“Om arbeidsdoeltreffendheid en produktiwiteit te verbeter en skaapwerk vinniger en makliker te maak, moet hanteringsgeriewe opgeknap en gemeganiseer word,” sê Jasper.
Topskaapboere het meestal wegbeweeg van ’n enkele groot skaapkraal waarin skape gevang moet word vir enting of dosering. Die meeste het doeltreffende krale, wat groot ontvangskrale met verskeie kleiner uitkeerkrale en drukgange met uitkeerhekke het om skaapwerk vinniger en doeltreffender te maak sonder dat diere beseer word.
Moderne skaaphanteringstoerusting wat reeds beskikbaar is, sluit die volgende in: Elektroniese skaal met outomatiese uitkeerhekke wat met twee arbeiders tot 700 lammers per uur weeg. Lamimmobiliseerder wat bestaan uit ’n glybaan met rollers waarin lammers afgly om gekastreer te word, sterte af te sit, te merk, te doseer en te ent. Tot 353 lammers kan só in 75 minute twee doserings, oorknippe en plaatjies kry, geënt en stert afgesit word. Toerusting wat skape vasklem sodat hulle gedoseer en geënt kan word, en oorplaatjies en ’n oorinplantaat kan kry. Elektroniese skaap-spreidip wat sowat 2,5 liter dipoplossing per skaap gebruik. Dit het 15 spuitkoppe wat dipoplossing teen 4-5 bar spuit, en twee sensors wat dit aan- en afskakel. Outomatiese skaapteller. Outomatiese elektroniese doseerspuit wat met Bluetooth werk en individuele skape volgens gewig doseer. Elke skaap kry die regte dosis, wat besparings op doseerkoste gee en die opbou van wurmweerstand beperk. Toerusting wat in ’n drukgang geplaas word en massahantering moontlik maak. Dit tel skape op sodat hulle nie tydens dosering of enting kan spartel nie. Twee mense doen die dubbele enting en dosering van 350 tot 400 skape per uur. As daar net gedoseer word, kan 600 tot 700 skape per uur hanteer word. Hommeltuie om waterkrippe na te gaan, ooie in lamtyd dop te hou, skape bymekaar te maak en aan te jaag kraal toe, en heinings te inspekteer. Afstandbeheerde stelsel wat waterkrippe en -tenks monitor en watertoevoer aanen afskakel. Biologiese skeer van skape (die Bioclipstelsel is nog net in Nieu-Seeland en Australië geregistreer). Virtuele heinings wat fisieke draadheinings vervang. Jasper meen doeltreffende geriewe kan diereprestasie ook baie verbeter. By voerkrale is bewys dat groter vloeroppervlaktespasie en outomatiese voerstelsels, asook skaduwee aan lammers en oor voerbakke, die gemiddelde daaglikse groeitempo met tot 102 g per lam per dag verhoog.
“Rykdom lê nie in die aantal ooie nie, maar in die aanwending van tegnologie.”
Dit bepaal grootliks ’n boer se winsgewendheid. ’n Skaapprodusent moet voortdurend aanpas en verander soos nuwe tegnologie en praktyke beskikbaar word.
“Die vraag is of die produsent kan bekostig om sonder nuwe tegnologie en boerderypraktyke te boer, want hy verloor bloot te veel geld as hy dit nie doen nie – die strewe moenie wees om net met skape te boer om te oorleef nie, maar om hoogs winsgewend te wees.”