Onthou dié dryfkragte vir jou besigheid
In ’n onlangse werksessie met sakemense het die groep kerndryfkragte geïdentifiseer wat hul besighede se toekoms gaan beïnvloed. Hulle het besef hulle moet dié dinge in ag neem in hul langtermynbeplanning, asook vir die posisionering van hul besighede in
Natuurlik is daar dryfkragte wat spesifiek vir besighede geld en wat hul toekoms gaan beïnvloed. Die lys wat ek hier gaan bespreek, was geldig vir besighede in ’n uiteenlopende sake-omgewing. Dié dryfkragte is ewe geldig vir landboubesighede se toekoms. ’n Mens kan hulle beslis dophou en in jou sakeplan insluit.
BELEIDONSEKERHEID
Die media praat van politieke onsekerheid, maar dit is verkeerd. Dit gaan eerder daaroor dat die wette en regulasies wat die Regering uitvaardig nie konsekwente beleidsdoelwitte nastreef nie, maar lukraak is. Dit word gedoen om die korruptes in die Regering te behaag en het beslis nie welvaart en werkskepping in Suid-Afrika ten doel nie.
Kyk byvoorbeeld na die nuutste regulasies wat mnr. Mosebenzi Zwane, Minister van Minerale Hulpbronne, aangekondig het om die mynbedryf te reguleer. Die doel is onbeskaamd om ’n klein klompie swart tenderpreneurs ter wille te wees, terwyl letterlik tienduisende mynwerkers besig is om hul werk te verloor.
Onsekerheid oor die toekenning van mynregte, vereistes vir swart bemagtiging wat onrealisties is en gereelde uitsprake dat die mynbedryf genasionaliseer gaan word, het belegging in dié bedryf tot stilstand gedwing. Dit het langtermyngevolge, terwyl sake oor beleid uitgespook word.
Arbeidswetgewing (wat lyk of dit begin stabiliseer) is nog ’n rede waarom besighede nie mense in diens neem nie en eerder met arbeidsvervangende tegnologie gebruik.
In die landbou en die breër ekonomie is die hele kwessie van onsekerheid oor grondeienaarskap wat die ANC, die SAKP en die EFF geskep het, ’n reusestruikelblok. Die feit dat die ANC nie grond kan nasionaliseer sonder om die Grondwet te verander nie, het die Regering nou gedryf tot allerlei pogings tot wetlike inperkings, soos dié op grondbesit, grondplafonne, asook onteiening van grond
vir plakkers en bestaansboere.
Onthou, as die Regering ooit grond sou nasionaliseer, moet hy ook die banke nasionaliseer. Dit is omdat grond (stedelik en nie-stedelik) een van die vernaamste bates is waarteen banke finansiering verskaf. In so ’n geval is die hele ekonomie daarmee heen.
Die jongste voorval was die aanslag van die Zuma-gesinde groep om die grondwetlike voorskrif van hoe die Reserwebank werk, te probeer verander. Die hof het dié saak uitgegooi. Die ergste van alles is dat adv. Busisiwe Mkhwebane, die Openbare Beskermer, ná die tyd gesê het sy het gedink die staat kan gratis geld leen as die Reserwebank genasionaliseer word. (Dit is natuurlik om die ander staatsondernemings aan die gang te hou.)
Boere moet op die hoogte bly van wetsverandering en verwagte veranderinge. Jou besigheid moenie onkant betrap word nie. Die manier waarop die ANC en die SAKP Suid-Afrika en sy ekonomie tans bestuur, bly ’n ontwrigtende dryfkrag.
EKONOMIE EN WERKLOOSHEID
’n Sterk groeiende ekonomie en die ekonomiese siklus is deurgaans belangrik. Dit bepaal uiteindelik die groei in die markte, wat vir alle besighede van belang is. Die ingrypings van die Zuma-groep in die ekonomiese bestel – om hul eie sakke te vul – is die oorsaak van min ekonomiese groei.
Onsekerheid oor beleid wat daaruit voortvloei, bly ’n kwessie. Onthou egter dat ekonomiese groei in siklusse beweeg en dat Suid-Afrika einde verlede jaar en in die begin van die jaar die onderste punt geraak het.
Talle ekonome meen Suid-Afrika is geleidelik besig om in ’n nuwe ekonomiese groeifase in te beweeg namate die Zuma-era ten einde loop. Besighede begin belê nou reeds in bedrywighede met die oog op die verwagte nuwe opswaaisiklus.
Ál meer besighede glo daar gaan eers ekonomiese groei ná Zuma wees. Die feit bly: As jy nie in jou besigheid belê nie, is jy in elk geval op die afdraande pad. Vendusie is dan jou voorland, tensy jy Suid-Afrika wil verlaat, wat vir die meeste van ons nie ’n opsie is nie.
MARKTE EN KLIËNTE
Alle besighede is dit eens dat markte siklies is en dat ons in Suider-Afrika ’n groeiende mark het. Onthou, baie plaaslike besighede verkoop hul produkte in Suider-Afrika. Wat basiese landbouprodukte en voedselprodukte betref, is ’n groot deel van Suid-Afrika se mark in sy buurlande. Dit sluit Zimbabwe, Zambië, Mosambiek en die BLSN-lande (Botswana, Lesotho, Swaziland en Namibië) in. Die vraag na landbouprodukte bly groei. Dit gaan nie gou verander nie.
Onthou ook dat verbruikersvoorkeure bly verander. Die besigheid wat nie belê in nuwe tegnologie om nuwe produkte en dienste te lewer nie, is in elk geval gedoem tot ondergang. Dit geld eweneens vir basiese landbouprodukte, nuwe kultivars, nuwe teelmateriaal en vele meer.
BELEGGING EN NUWE TEGNOLOGIE
Drastiese veranderinge en reusespronge word in die volgende tien jaar ten opsigte van nuwe tegnologie in die wêreld verwag.
Dit bring ’n mens by sogenoemde “ontwrigtende tegnologie”. Sekere motorvervaardigers het byvoorbeeld reeds aangekondig dat hulle binne ’n dekade gaan ophou om binnebrandenjins (soos ons dit ken) te bou.
Die vier groot banke in Suid-Afrika se grootse bedreiging is nuwe banke, sogenoemde “Fintech”-banke, wat finansiering
en deposito’s per rekenaarstelsel doen. Hulle gaan banktakke en -dokumente oorbodig maak. Dié nuwe banke skep nou selfs hul eie geldeenhede (soos Bitcoin).
Daar is talle voorbeelde in die landbou, van presisieboerdery tot hommeltuie en die outomatisering van take, wat hier ter sprake kom. Daar is byvoorbeeld eierboere waar die eiers vir die eerste keer deur ’n mensehand aangeraak word wanneer die verbruiker die verpakking oopmaak.
Arbeidsbesparende tegnologie beteken boere gaan minder werkers nodig kry, maar hulle gaan beter opgelei wees en groter salarisse verdien.
KOSTEBESPARING
Kostebesparing loop deur alle besighede, van die mynbou tot die bankwese. Jy moet meer met minder lewer (en ál goedkoper), rekenariseer én outomatiseer. So nie is daar ’n wesenlike risiko dat jou mededingers plaaslik of internasionaal jou in die sakewedloop gaan klop.
Onthou, almal ding mee om dieselfde mark. Jou mielies moet goedkoper as jou buurman s’n wees en jy moet by die hawe met die Amerikaanse en Argentynse boer kan meeding. Dit geld melk- en vrugteboere en eintlik alle boere.
AANPASBARE BESIGHEID
Die bogenoemde lys verwagte dryfkragte vir besighede in die volgende vyf tot tien jaar beklemtoon dat die mees aanpasbare besigheid gaan oorleef. Jy moet goeie personeel hê om vinnig aan te pas by ’n nuwe, vinnig veranderende sake-omgewing, waar tegnologie baie ontwrigtend gaan wees. Goeie finansiële steun van jou finansiers gaan ’n vereiste wees.
GRONDBESIT TEENOOR HUUR
In die toekoms sal daar ’n onderskeid wees tussen grondeienaars en -huurders. Baie boere huur grond om daarop te boer, soos reeds in die res van die wêreld waarmee ons meeding (die Amerikas, Australië en Nieu-Seeland).
Kapitaalwinsbelasting is een dryfkrag wat dit “te duur” maak om jou grond in die toekoms te verkoop. Jy kan basies aanvaar dat sowat een derde van jou verkoopsom as kapitaalwinsbelasting deur die staat gevat gaan word. Dit vernietig welvaart en families gaan (soos elders in die wêreld) eerder die grond uitverhuur as om dit te verkoop.
’n Nuwe beroep ontstaan nou, soos in Amerika, waar ’n landboukundige of -ekonoom as tussenganger tussen die grondeienaar en die boer optree. Die persoon moet toesien dat vrugbaarheid en ander aspekte van grondgesondheid in stand gehou word.
Nuwe grondeienaarskapmodelle ontstaan dus. In die stede is besighede wat ’n portefeulje van verhuurbare eiendom opbou en dit dan op die Johannesburgse effektebeurs lys, waar beleggers dan aandele daarin kan koop.
Op ’n soortgelyke wyse is daar reeds roeringe in Suid-Afrika aan die gang waar beleggers van buite steeds goeie waardegroei op lang termyn in landbougrond sien (ná Zuma) en bereid is om as beleggers op te tree.
Boerdery gaan dus minder kapitaalintensief wees om te bedryf (as jy nie die grond besit nie). Nuwe toetreders tot die landbou sal dit makliker kan doen. Landboufinansiers sal hul finansieringsmodelle in die landbou moet aanpas by dié nuwe neiging.
Die ooreenkoms in toekomstige dryfkragte vir besigheid, ongeag die sektor waarin jy is, is nogal merkwaardig. Dit is waar dat onstabiele klimaatstoestande ’n risiko in die landbou is. Dit is egter bekend en kan in ’n mate bestuur kan word. Die moderne boerdery is net so blootgestel aan groot dryfkragte en ons moet daarop ag slaan.