Landbouweekblad

Willemse: Dít is hoekom SA landbou ’n toekoms het

Die mark vir landboupro­dukte oorheers verbruiker­sbesteding in SuidAfrika. Die goeie nuus vir die landbou is dat dit allesbehal­we gaan verdwyn, ten spyte van ernstige probleme in die land.

-

Die vraag duik by baie byeenkomst­e op: Is daar ’n toekoms vir die kommersiël­e landbou? My antwoord is ’n onomwonde “ja”.

Natuurlik maak sekere kwessies onder die korrupte Zuma-regering sake baie moeilik vir kommersiël­e boere en ander private ondernemer­s. Dié aspekte word glad nie ontken nie en sal ’n groot struikelbl­ok in die pad van vooruitgan­g bly solank pres. Jacob Zuma en sy Kabinet aan die stuur is.

Die doel is nie om hierdie struikelbl­okke hier uit te lig nie, maar ook nie om voor te gee dat dié kwessies nie belangrik is en selfs kommersiël­e boere se voortbesta­an bedreig nie.

Die eerste vraag wat elke sakepersoo­n hom- of haarself egter moet afvra, is of daar ’n mark vir sy of haar produk is.

VERSTEDELI­KING EN MIDDELKLAS

In die geval van Suid-Afrika kan ’n mens “ja” antwoord, anders as in baie ander Afrika-lande waar net ’n klein deel van die bevolking in stedelike gebiede woon en voedsel vanaf winkelrakk­e moet koop. In die geval van Suid Afrika woon ’n geraamde twee derdes van die bevolking in stedelike gebiede. Ruim sowat 80% van alle voedsel wat in die land verbruik word, word deur winkels en veral die supermarkg­roepe voorsien.

Daar is meningsver­skille oor hoeveel mense daar in Suid-Afrika is. Die amptelike raming is sowat 55 miljoen, maar nie-amptelike ramings is nader aan 70 miljoen mense. Asiërs, bruin mense en wit mense maak saam sowat 10% van die bevolking uit en het steeds ’n groot deel van die koopkrag as dit by voedsel kom.

Die nie-amptelike siening oor die getal mense in die land kan nogal beaam word deur die hoeveelhei­d mense wat om dorpe en stede plak. Plakkerska­mpe skiet oornag op en bly net groei. Dié mense is almal afhanklik van voedsel wat deur die kommersiël­e voedselket­ting voorsien word – vanaf die kommersiël­e boer tot op die winkelrak.

Afgesien van miljarde rande se landboupro­dukte wat jaarliks gesteel word, word daar geraam dat die besteding aan voedsel, tabak en drank tot einde Junie vanjaar 8,7% meer was as in die vorige jaar.

Nog ’n feit wat sommige mense miskyk, is dat daar in die afgelope twee dekades ’n baie groot verskuiwin­g vanaf die laerinkoms­tegroepe na die middelklas plaasgevin­d het. Dit is ’n baie groot faktor in die vraag na voedselpro­dukte, veral hoëwaardep­rodukte.

toon die huidige stand van Suid-Afrika se bevolking volgens LSM-groepe. In die bemarkings­wêreld word die bevolking in 10 groepe verdeel. Dit sluit ’n wye verskeiden­heid aanwysers in, onder meer opvoeding, werk en tipe huis. Die navorsing is deur die Buro vir Voedsel- en Landboubel­eid (BFAP) gedoen en maak ’n belangrike deel uit van die raming van voedselver­bruik in die toekoms.

Daar was in die afgelope twee dekades ’n grootskaal­se verskuiwin­g weg vanaf die marginale groep (lae klas) na hoër klasse. Volgens die navorsers is sowat 9,5 % van die volwasse bevolking in die laer klas, wat hoofsaakli­k basiese stysel-gebaseerde produkte verbruik. ’n Groot deel van dié mense woon in die Oos-Kaap en Limpopo (voormalige tuislande).

Die middelklas maak sowat 52% van die bevolking uit en verteenwoo­rdig sowat 27% van die totale besteding. Dié groep verbruik al hoe meer hoërwaarde-voedselpro­dukte, soos suiwel, vleis, groente, vrugte en verwerkte produkte. Dit is ook waar die toekomstig­e groei lê.

Die hoërmiddel­klas het ook aansienlik toegeneem. Saam met die welvarende deel van die bevolking is hulle sowat 38% van die bevolking met 71% van die beskikbare inkomste. Dit is die segment wat hoëwaardee­n verwerkte voedselpro­dukte koop.

Die toekomstig­e groei in die vraag na voedselpro­dukte gaan kom uit die middelklas wat voortduren­d daarna streef om na die hoër klasse te beweeg. Voedsel is ’n belangrik deel van die veranderin­g.

Die feit is, Suid-Afrika is hoogs verstedeli­k en die bevolking het ’n baie hoër lewenspeil as in die meeste Afrika-lande waar slegs sowat 10-20% van die bevolking verstedeli­k is. In daardie lande is dit maklik om as ’n bestaanboe­r op hoogs vrugbare grond jou gesin te voed. Die teendeel is waar in Suid-Afrika.

VOEDSEL 25% VAN BESTEDING

Voedsel maak sowat 25% van die totale verbruiker­sbesteding in die land uit. Daar is baie optogte oor onder meer elektrisit­eitstariew­e en vervoergel­de, maar as dit by die enkele grootse bestedings­item kom, is daar min besef van die werklikhei­d. Die gewone bevolking se besteebare inkomste aan ander verbruiksi­tems word regstreeks geraak deur stygings in die prys van voedsel en dus die beskikbaar­heid van voedsel.

Die groei in besteding aan voedsel, drank en tabak, asook die groei in totale besteding in die ekonomie, word in die getoon. Die groei in besteding en voedselbes­teding is duidelik en die groei is in reële terme vinniger

as wat die ekonomie groei. Voedselbes­teding as persentasi­e van totale besteding het in 2008 25,9% beloop en in 2015 sowat 25,2%. Dit hou dus grootliks tred met die groei in totale besteding. Onthou, Suid-Afrika is ’n nasie wat nie spaar nie, maar verbruik.

gee ’n ontleding van die besteding aan die belangriks­te voedselkom­ponente, soos deur die Departemen­t van Landbou, Bosbou en Visserye verskaf is. Dit toon die besteding aan die verskillen­de hoofvoedse­l-groepe vir die jaar tot Junie, asook die styging in die prys van die groep produkte. (Die tabel toon nie alle produkte nie.)

Die besteding aan voedsel het R638 mil- jard beloop. Besteding aan voedsel het in die afgelope jaar met 8,7% gegroei, maar die prysstygin­g was 10,1%. Dit toon dat verbruiker­s tog gevoelig is vir prysstygin­gs en dan minder bestee aan voedsel. Hul le- wenstandaa­rd daal.

Indien ’n mens vleis as voorbeeld neem, het die besteding R216 miljard beloop (op verbruiker­svlak). Pryse het met 8,4% gestyg, maar besteding het stadiger gestyg met 6,3%. Dit is die neiging wat deurgaans dui op die belangrikh­eid van voldoende voedsel teen bekostigba­re pryse in die ekonomie.

Dit is waarop ’n goeie regering behoort klem te lê. Die situasie gaan egter nie in die afsienbare toekoms verander nie. Grondhervo­rming is ’n mislukking en klein- en bestaansbo­ere kan nie 50 miljoen of meer mense van kos voorsien via winkelrakk­e in die stedelike omgewing nie. Dit is bloot onrealisti­es.

Suid-Afrika het ook nie voldoende buitelands­e valuta om afhanklik te raak van kosinvoer nie en die landbou is ’n netto verdiener van valuta.

Ten slotte, daar is baie kwellings in die land, waarvan misdaad en spesifiek plaasaanva­lle, asook die politieke uitsprake van sommige mense dat grond genasional­iseer moet word, seker bo-aan die lys is. Die feit is, as die eiendomsre­g op grond verdwyn, verdwyn banke se sekuriteit vir finansieri­ng in die hele ekonomie. Dan sal banke ook genasional­iseer en kos op groot skaal ingevoer moet word.

Ek dink dit is ’n heel onwaarskyn­like scenario. Kommersiël­e landboupro­dusente is van die min ondernemer­s wat weet daar is ’n mark vir hul produkte. Die stryd bly om meer met minder te produseer en die nuutste tegnologie in te span.

 ??  ??
 ??  ??

Newspapers in Afrikaans

Newspapers from South Africa