DIE GEEL DRAAK IN DIE SITRUSBOORD
Vergroeni ngsiekte is niks vreemds vir die Suid-Afrikaanse sitrusbedryf nie.
Sedert die laat 1980’s, toe vergroening die bedryf byna op sy knieë gedwing het, bekamp plaaslike boere dié siekte suksesvol.
In China verwys sitrusboere na vergroening as Huanglongbing (HLB), wat as “geeldraaksiekte” vertaal kan word. Die voorkoms van die geel blare wek die indruk van ’n geel draak wat oor die boom gedrapeer is, vandaar die oorsprong van die naam HLB. Die simptome gaan hand aan hand met vrugte wat groen bly en ’n kenmerkende, bitter smaak het.
Dié siekte het die laaste dekade verwoesting in Amerika gesaai. Dit is in 2005 in Florida, Amerika, opgemerk en van 2006 tot 2012 het dit tot verliese van 4,5 miljard dollar gelei. Tans is alle sitrusboorde in Florida daarmee besmet.
Dit is belangrik dat Suid-Afrikaanse boere goed ingelig is oor HLB en weet wat die verskille tussen HLB en vergroening in Suid-Afrika is.
Suid-Afrikaanse boere praat normaalweg van vergroening wanneer ’n sitrusboom se blare geel vlekke toon, soortgelyk aan die simptome van ’n sinktekort. Twee soorte. Die vergroening wat Suid-Afrikaanse boere ken en die berugte HLB word deur twee verskillende soorte van dieselfde bakteriële genus veroorsaak.
In Suid-Afrika word Candidatus Liberibacter africanus (Laf) geassosieer met bome wat simptome van vergroening toon.
Hierteenoor toon HLB-besmette bome in
Amerika simptome wat veroorsaak is deur die bakterie Candidatus Liberibacter asiaticus (Las). In Amerika word albei terme, naamlik vergroening (greening) asook HLB, gebruik om na die besmetting van ’n sitrusboom met Las te verwys.
Terwyl Suid-Afrikaanse boere slegs daardie takke van sitrusbome afsny wat met vergroenin gsiekte besmet is, is die aanbeveling in Amerika dat bome wat met HLB besmet is, heeltemal verwyder moet word. Verspreiding. Bakterieë binne die groep Can
didatus Liberibacter word deur bladvlooie versprei. In Suid-Afrika word Laf deur die sitrusplaag Trioza erytrae oorgedra, en Las deur Diaphorina citri. Albei insekte kan egter Laf én Las oordra. Een van die belangrikste verskille tussen Laf en Las is hul gevoeligheid vir temperatuurskommelinge, wat regstreeks verband hou met die insekte wat hulle oordra.
Laf is gevoelig vir gemiddelde temperature bo 25 ºC en is bekend as ’n probleem in kouer produksiegebiede. Daarenteen sal ’n boom wat met Las besmet is, steeds simptome wys in produksiegebiede met ’n gemiddelde temperatuur bo 30 ºC.
Daar is boonop nog twee bakterieë binne die Candidatus Liberibacter- groep wat tipiese vergroening-/HLB-simptome by sitrus veroorsaak: Candidatus Liberibacter americanus (Lam) en Candidatus Liberibacter africanus subsp. clausenae (LafCl).
Lam is in 2004 vir die eerste keer by sitrus in Brasilië beskryf, maar is deur Las verplaas en word tans nie meer in simptomatiese sitrus in dié Suid-Amerikaanse land opgespoor nie.
Voorkoms in Afrika. LafCl, wat oorspronklik in Suid-Afrika uit die inheemse boom Clausena
anisata (die perdepis) beskryf is, is in 2016 in die Oos-Afrika-lande Kenia, Uganda en Tanzanië waargeneem, saam met sitrus wat tipiese vergroenings imptome toon.
Laf is nog slegs met sitrus in Afrika, Mauritius en Réunion geassosieer, terwyl Las die wydste versprei is en in Asië, Amerika, Suid-Amerika, Mauritius, Réunion, Papoea-Nieu-Guinee en Ethiopië opgespoor word.
Las is in 2010 in Ethiopië aangemeld. Verdere verspreiding van die bakterie op die vasteland is nog nie bevestig nie. In 2015 is
Las se vektor (siektedraer) die eerste keer in Uganda aangemeld en in 2016 in Tanzanië. Sedertdien is die vektor ook in Kenia opgespoor, danksy samewerking tussen die internasionale sitrusnavorsing sinstituut (CRI, Nelspruit) en die internasionale sentrum van insekfisiologie en -ekologie (ICIPE, Kenia).
Die verpreiding van D. citri deur die vasteland beteken dit is net ’n kwessie van tyd voor Las en sy siektedraer by mekaar uitkom en dan saam deur Afrika tot in Suid-Afrika beweeg.
Die Landbounavo rsingsraad doen aktief navorsing oor vergroening met die samewerking van die CRI, asook die bakterieë wat daarmee geassosieer word.
Sitrusboere word aangemoedig om enige potensiële tekens van ’n Las-besmetting aan te meld. — RONEL ROBERTS