Kuddevrugbaarheid begin by jou bul
Dit kan nie genoeg beklemtoon word nie: Vrugbaarheid by koeie is ononderhandelbaar. Teel dus bulle wat winsgewende, vroulike diere van die veld af kan teel.
Hoewel dit lekker is om bulle te verkoop, lê die hart van enige beesboerdery in die doeltreffendheid van die fabriek op die plaas, naamlik die koeikudde. Al verkoop jy tans duur bulle, gaan dit nie lank aanhou nie tensy jy sorg dat dit deur ’n merkwaardige koeikudde ondersteun word.
Daar is al baie gesê daaroor, maar dit bly ’n onomstootlike feit: Die allerbelangrikste vereiste van enige koeikudde is vrugbaarheid. Daar kan geen kompromis gemaak word oor vrugbaarheid nie.
Jare gelede het ’n TV-advertensie van ’n elektroniese maatskappy verwys na die strewe na “zero defect”. Dit geld ook die vrugbaarheid in enige vleisbeeskudde.
Dit bly verbasend dat boere bulle koop van moeders met lang tussenkalfperiodes (TKP van 550 dae of meer) en ’n ouderdom met eerste kalf van meer as 32 maande. As jy ernstig is en glo dat vrugbaarheid belangrik is, moet jy begin deur bulle van vrugbare moeders te koop.
Hoe lank gaan dit duur om met die verkeerde bul die regte koeie te teel? Ek weet daar is min koeie in Suid-Afrika wat op die veld, en ek bedoel regtig op die veld, vir 13-15 jaar elke jaar kalf. As ’n uitsondering kan ons dus ’n toegewing maak van ’n halwe oorslaan per leeftyd, of in uitsonderlike gevalle ’n oorslaan per leeftyd. Die afgelope rampdroogte of ’n vernietigende brand is voorbeelde van ’n uitsonderlike geval.
Dit is belangrik om almal daaraan te herinner dat ons met die natuur werk. As ons die natuurrampe in berekening bring, is daar dalk ’n plek vir hierdie toelating. Dit moet egter nie net ’n blinde verskoning word om minder vrugbare of onvrugbare diere ’n kans te gee nie. As jy enigsins kan, is geen kanse die antwoord – of iets om na te streef.
HOU JOU OOG OP DIE BAL
As jou kudde se besettingsyfer hoër as 90% is, kan daar aanpassings gemaak word om kostedoeltreffender te wees. Met ’n besetting van hoër as 90% is daar nie genoeg druk op vrugbaarheid nie. Jy kan jou belading verhoog, jou dektyd korter maak of jou voedingspeil afbring tot ’n winsgewender, bekostigbare vlak.
Onthou, die grootste onderhoud op enige beesplaas sal na die koeifabriek gaan, want dit is wat dinge laat werk. As dit in enigiets anders gaan, moet die gevaarligte aangaan en moet die boer planne beraam om dit te verander. Vrugbaarheid is ononderhandelbaar!
Wanneer ons streng is en alle diere uitskot wat nie ’n kalf speen nie, en ons ook nie die omgewing aanpas by die diere nie, sal daar noodwendig mettertyd ’n paar veranderings plaasvind. Die eeue oue sêding en feit van “form follows function” bly staan soos ’n paal bo water.
Die volgende veranderings sal mettertyd waargeneem kan word: Die soort diere verander. Mediumraamdiere wat vinnig groei, presteer beter as groter, laatrypdiere. Dit is ’n funksie van onderhoud. Die mees basiese behoefte van enige dier is onderhoud voordat melkproduksie en/of reproduksie sal plaasvind. Hoe laer die onderhoudsbehoefte van ’n dier is, hoe groter is die kans op melk en reproduksie. Melkproduksie laer. Die genetiese vermoë vir melk van diere wat 10-12 jaar ononderbroke produseer, gaan effens verlaag. Wanneer jy na die katalogus kyk, is hul BLUP-syfer vir melk effe onder die rasgemiddelde. Hierdie waarneming stem ooreen met die gedagte van dr. Matt Spangler van die Universiteit van Nebraska in Amerika wat sê: Mik vir ’n BLUP-syfer van onder die rasgemiddelde vir melkproduksie. ’n Paar jaar gelede het ek dit nie verstaan nie.
Ook die veekundige adviseur Hennie Snyman het jare gelede gesê dat natuurlike weiding dikwels nie die genetiese melkproduksie
van diere kan onderhou nie. Dit is waar.
Ek is ’n groot voorstander van metings, maar ons moet versigtig wees dat ons nie probeer om ons diere se syfers op papier reg te kry, maar dan kan hulle nie op die veld daardie vermoëns uitleef nie.
Die normale neiging is om die omgewing kunsmatig te verbeter met duur byvoedings, onnodige duur lekke en/of voer sodat diere kan presteer. Die diere lyk pragtig, maar is normaalweg onwinsgewend.
LAE-ONDERHOUD-KUDDE DIE IDEAAL
Hou in berekening dat daar altyd uitsonderings is op elke reël. Daar sal altyd ’n dier wees wat anders as die reël presteer, maar dit is die uitsondering. Koop en teel bulle wat vroulike diere teel wat winsgewend van die veld af kan en sal produseer. Hulle pas nie altyd die geduldige papier nie, maar op die veld is hulle die beeste wat boere op die plase hou omdat hulle gereeld en goed produseer en reproduseer.
Jou eerste mikpunt moet wees om ’n top-koeikudde te teel met vrugbare diere met ’n lae onderhoudsbehoefte. Dan eers kan jy bulle teel wat vir die kommersiële boer tot voordeel sal wees.
Omdat die oppervlak die duurste is, moet ons seker maak daar loop genoeg diere om daardie duur kapitaalbelegging winsgewend te kan benut. Ek verwys ook nie na dwergies nie, maar eerder na ’n mediumraamdier waarvan die onderhoud op die veld bevredig kan word sodat sy nog genoeg energie oorhet vir melkproduksie en reproduksie.
Die maklikste manier om hierdie ideaal te bereik, is om eerder op wins per hektaar te konsentreer as op individuele koeiprestasie. Wins per hektaar sluit koeiprestasie in, maar die klem verskuif effens. Hoër wins per hektaar komplementeer eerder kuddedoeltreffendheid as ’n paar uitsonderlike, individuele prestasies.
SÓ LYK IDEALE KOEI
Die ideale koei kalf die eerste keer voordat sy 26 maande oud is, en kalf dan gereeld vir 10-12 jaar. Daardie koeie speen elke jaar ’n kalf wat 45-50% van haar eie gewig is. Dit klink dalk maklik, maar dit is spesiale koeie wat dit regkry.
Die ideale koei vervang haarself met óf ’n top-bulkalf óf ’n paar verse wat in die kudde agterbly. Die ideale koeie se uier gee nie in nie. Sy beskerm haar kalf met passie en het die regte moedertemperament. As sy boonop iets vir die oog is, het jy ’n koningin.
As jy dié soort koeie vermeerder, sal jy mettertyd die vrugte pluk.
Gerrit van Zyl besit die Bonsmara-stoetery Hanzyl buite Dewetsdorp. Die stoetery het al talle pryse gewen. Gerrit skryf dié rubriek in sy persoonlike hoedanigheid. Navrae of kommentaar: E-pos: gerritvanzyl@mweb.co.za