Gebruik lekaanvulling reg vir meer wins met vleisbeeste
Om die bydrae van strategiese lekaanvulling tot beesboerdery beter te verstaan, moet die groter prentjie bekyk word. Drie kenners vertel van hul ervaring en navorsing en kyk veral na die Bovelder-beesstudiegroep se inligting.
Enige produksie-uitgawe – dus ook lekaanvulling – moet die speenpersentasie en/ of speengewig betekenisvol verbeter om ekonomies sin te maak.
Die totale veld- of weidingsinname van ’n grootvee-eenheid (GVE) van 450 kg is ongeveer 3,65 ton per jaar. Daarteenoor is die inname van ’n rumenstimulerende lek plus ’n mineraal- en spoor mineraal aanvulling in die orde van 125-160 kg per GVE per jaar. Lekinname verteenwoordig dus slegs 3,4% tot 4,4% van die bees se totale voerverbruik.
Hoewel lekinname ’n klein deel van die totale voerinname verteenwoordig, maak dit ongeveer 30% van die produksiekoste uit. Dit is voor die hand liggend dat dié praktyk kostedoeltreffend moet wees.
WEIDINGS HULPBRONNE
Lek aanvulling kannie afsonderlik van ander belangrike bestuur s komponente gesien word nie. Speenkalwers word hoofsaaklik vanaf veld en in ’n mindere mate vanaf oesreste en aangeplante weiding geproduseer. Dié voerbronne voorsien in ongeveer 96% van die vleisbeeskoei se voerbehoefte.
Daar is groot verskille tussen verskillende weidings hulpbronne ten opsigte van produksie en gehalte. Veld word rofweg verdeel in suur-, gemengde en soetveldgebiede. Dit is ’n baie basiese indeling.
Dit gaan eintlik oor die verskillende moedergesteentes waaruit grond gevorm is. Eenvoudig gestel, dit gaan oor die chemiese status van grond, die samestelling van plante wat daarop groei en die voedingswaarde wat vee daaruit kan put.
Boere met’ n uitstekende waarnemingsvermoë sal weet beeste se vrywillige lekinname kan wissel van 200-500 g per bees per dag tussen verskillende kampe op dieselfde plaas wat volgens grond- en veldtipe afgespan is. Die invloed van reën en die verspreiding daarvan, die klimaat en die seisoen het ’n regstreekse invloed op veldproduksie en die gehalte daarvan.
Die boer het bitter min invloed oor hierdie makrofaktore, maar die bestuur daarvan stel hoë eise. Daar is baie geleenthede om veld produktiwiteit en dus bees vleisproduksie deur vernuwende veld-en weiding bestuurspraktyke te verbeter.
Weidings navorsing toon die veld kan verbeter met sekere bestuurstelsels, wat insluit ’n groeityd se rus, gehalte, groeikrag en produktiwiteit. Dit kan weiding kapasiteit laat toeneem en oorwintering opspaar veld teen’ n laer koste en met minder lekaanvulling is moontlik.
PRODUKSIESTADIUM
Nog ’n faktor wat ’n groot rol speel by strategie selek aanvulling is die verskil in die voedings behoefte van koeie in verskillende produksie stadiums.
In die produksiejaar van die teelkoei is daar ’n deurslaggewende tydperk van ongeveer 100 dae wat grootliks bepaal of besetting sal plaasvind of nie. Dit is die laaste 30 dae van dragtigheid en die eerste ongeveer 70 dae van laktasie. In dié 100 dae is daar twee groot gebeurtenisse – ’n kalf word gebore en bevrugting vind plaas, wat die begin is van die nuwe kalf se lewe.
Die voedingsbehoefte van die koei ten opsigte van gehalte en die hoeveelheid weiding in dié 100 dae is nagenoeg net soveel as wat sy in die res van die produksiejaar nodig het.
Eerstekalfkoeie wat self nog moet groei om volwassenheid te bereik, se voedingsbehoeftes is nóg hoër in dié tydperk.
LEKSTRATEGIE
Die doelwit is om in die verhoogde voedings behoefte te voorsien met slim voer vloei beplanning met die plaas se weiding- en voer hulpbronne. Strategie selek aanvulling kan hier’ n betekenisvolle bydrae lewer om die tydperk tussen geboorte en dekking te verkort.
Vyf onafhanklike studies wêreldwyd het bewys deur die byvoeging van sekere medikamente in ’n prikkellek waar energievoeding nie beperkend is nie, kan hierdie tydperk met tot 18 dae verkort word (National Association of Animal Breeders, 2009). In ’n praktykproef op die Hoëveld is die kalfpersentasie van eerstekalfkoeie met beter bestuur en ’n prikkellek van 63 tot 88 verbeter.
LEKBESTUUR
Verskeie bestuur s beginsels kan die koste doeltreffendheid van lek aanvulling verbeter. Die voeding samestelling van die lek om spesifieke tekorte in die veld aan te vul by beeste in ’n sekere produksie stadium, vorm die basis van aanvulling.
’n Aspek wat dikwels oor die hoof gesien word, is die genetiese waarde van die diere. Baie geld word belê in topdiere wat oor ’n hoë produksiepotensiaal beskik. Neem dit in ag by strategiese lekaanvulling.
’n Topkoei kalf elke jaar en speen ’n kalf van meer as 50% van haar eie liggaamsgewig. Haar aanvraag na voedingstowwe is hoër as dié van ’n swakker koei.
Daar word dikwels gevra of dit beter is om self te meng as om ’n klaargemengde produk te koop. Om self te meng, verg goeie infrastruktuur, soos ’n akkurate skaal en menggeriewe. Die voedingswaarde van grondstowwe moet bekend wees (gerugsteun deur ’n laboratorium ontleding) en’ n veekundige moet die formulasie doen. Beheer oor die mengproses en gehaltebeheer is uiters belangrik, want ’n fout kan tot onderprestasie lei of diere kan selfs vrek.
Maal- en mengkoste word dikwels oor die hoof gesien. Die maalkoste van mielies en die mengkoste van ’n lek beloop onderskeidelik R256/t en R330/t (mnr. Pietman Botha, persoonlike mededeling). Verskeie faktore beïnvloed die som en elke boer moet sy eie somme maak, maar bring hierdie koste van meet af aan in berekening.
Die hoeveelheid lek wat gegee moet word, is’ n belangrike bestuursbesluit. Veevoermaatskappy e verskaf riglyne oor die hoeveelheid lek wat per bees of GVE gevoer moet word, maar in werklikheid gaan dit oor die produksie stadium van die dier, die grootte van die dier, die dier se kondisie en die gehalte van die weiding.
Indien die riglyn byvoorbeeld 1 kg/bees/dag is, is dit logies dat dieselfde hoeveelheid nie vir ’n speenkalf of jong bees van 280 kg geld nie. Dit gaan dus oor baie fyn waarneming deur die veeboer wat al die faktore in ag neem en aanpassings maak rakende lekhoeveelhede.
Die duur van die dektyd en die gevolglike duur van die kalftyd is belangrik. In die hoogs vrugbare beeskuddes in Suid-Afrika is daar ’n duidelike neiging dat hoe korter die kalftyd is, hoe hoër is die speenpersentasie (databasis van die Suid-Afrikaanse Beesboer van die Jaar).
Met ’n korter dektyd en dus ’n korter kalftyd is strategiese lek aanvulling kostedoeltreffend era smet’ n uitgerekte kalf tyd. Die regte produk word vir korter tye gevoer. Dit verlaag lekkoste aansienlik.
SUKSESVOLLE STUDIEGROEP
Die Bovelder-beesstudiegroep is een van die suksesvolste beesstudiegroepe in Suid-Afrika en het in 1978 onder leiding van dr. At Viljoen en ’n paar toegewyde beesboere in die Noordoos-Vrystaat ontstaan. Die studiegroep het 60 lede wat gesamentlik met 49 000 teelkoeie boer. Hul hoofdoelwit is om waarde toe te voeg tot hul beesvertakking.
Die meeste van die studiegroeplede boer in gebiede wat gekenmerk word deur lang en strawwe winters. Die suurveldweiding se voedingswaarde is net vir vier maande in die somer van goeie gehalte. Daarna daal dit drasties tot so laag as 3-4% proteïene in die winter. Boonop is die verteerbaarheid baie laag en is die veldweiding onsmaaklik.
Om by hierdie strawwe toestande aan te pas, is die Bovelderbees ontwikkel uit ’n kombinasie van verskeie beesrasse met ’n goeie produksievermoë, gehardheid en aanpasbaarheid. Die doelwit is ’n samestelling van 70% Bos taurus- en 30% Bos
indicus-tipes. Die hoogs produktiewe Bovelder van vandag is die resultaat van toegewyde teling oor ’n lang tydperk.
Onder leiding van At is ’n bestuursprogram ontwikkel wat alle aspekte van beesboerdery insluit en waarby studiegroeplede baat vind deurdat hulle meer geld uit hul beesboerdery maak.
In die afgelope 15 jaar het twee van die lede die gesogte nasionale Beesboer van die Jaarprys ontvang en verskeie lede was finaliste.
Strategiese lekaanvulling speel ’n belangrike rol om ’n goeie speenpersentasie en -gewig te verseker. Die Voermol Bovelderlek (reg.nr. V19218, Wet 36 van 1947) en Bo velde r lek konsentraat( V 19908) van hoë gehalte is volgens spesifieke behoeftes vir die strawwe winters ontwikkel. Lede van die studiegroep gebruik ook Voermol Supermol (V7267) as strategiese byvoeding in verskillende produksiestelsels om vleis bees produksie vanaf somer veld te optimaliseer.
Hul doelwit is om eerstekalfkoeie so gou moontlik beset te kry sodat hulle vroeg kalf – minstens 60% in die eerste maand, 30% in die tweede maand en 10% in die derde maand. Met Supermol is besetting met 10-15% verbeter en die kalwers speen 20-25 kg swaarder.
Die strategie met die lek-
aanvulling is om koeie vinniger beset te kry, kalwers swaarder en vroeër te speen en te verseker dat koeie met meer reserwes en in ’n beter kondisie die winter ingaan. Dié strategie dra daartoe by dat vrugbaarheid in die hele kudde verbeter.
Lede van die studiegroep pas hierdie bestuursprakyke toe. ’n Voorbeeld is mnr. Bertus Burgers, 2017 se Beesboer van die Jaar. Hy boer met sowat ’n duisend hoogs produktiewe Bovelder-teelkoeie naby Groenvlei in die distrik Utrecht, en 80% van sy koeie kalf in die eerste 30 dae van die kalftyd. ’n Speen persentasie van 90 word gehandhaaf en die gemiddelde speengewig van kalwers is 260 kg.
Nog ’n lid van die studiegroep wat ’n voorbeeld van volhoubare, winsgewende beesboerdery is, is mnr. Paul van Niekerk, 2005 se Beesboer van die Jaar. Hy boer met sy Boshoek Bovelders by Memel en pas die genoemde bestuur s beginsels toe. Hy hou noukeurig rekord van die inkomste en uitgawes (sien die TABEL ). Die afgelope 29 jaar bied hy bulle en vroulike diere op studiegroep- en private veilings aan.
Die finansiële resultate in 2016-’17 weerspieël nie die groot pryssprong by speenkalwers, aanteel- en uitskotdiere nie. Die begin- en eindvoorraad is by netto veeverkope verreken. Winter- en somerlekke verteenwoordig 30% van die produksiekoste, maar lewer ’n betekenisvolle bydrae tot die gemiddelde speenpersentasie van 90,6 met ’n gemiddelde speengewig van 263 kg in die afgelope paar jaar.
Die veelading is 3,43 ha/ GVE en die vertakkingsmarge is R 1131/ ha.
Lede van die Bovelder-beesstudiegroep is suksesvolle boere wat op verskeie vlakke waarde tot vleis beesboerdery toevoeg. Baie kan by hulle geleer word. Hul bestuurstelsel en die gebruik van strategiese lekaanvulling het ’n wesenlike invloed op die lede se finansiële prestasie.