Perk op plaasgroottes druis in teen werklikheid

Markkragte veroorsaak dat plase al hoe groter word om kostedoeltreffend en mededingend te bly. As die Regering voortgaan met sy planne vir grondplafonne, sal hy boere moet subsidieer en teen invoer beskerm, anders gaan die platteland verder agteruitgaan.

Dit is welbekend dat die Regering besig is met konsepwetgewing ingevolge waarvan ’n beperking op plaasgroottes geplaas kan word. Daar is al heelwat in die media berig oor die totale onpraktiese aard daarvan – nie net oor hoe om ’n sekere inkomste vir ’n gesin te verseker nie, maar ook oor hoe verkleinde plase internasionaal sal kan meeding. Dít terwyl daar geen staatsondersteuning vir kleiner plase is nie.

Vroeër het van die linkse landbou-ekonome in Suid-Afrika probeer aantoon dat klein plasies produktiewer is. Dit was ’n verkeerde benadering in ’n droë land waar daar geen staatsondersteuning is nie. Jy kan sekerlik in ’n land met hoë reënval, soos in dele van Zambië, op ’n kleiner plaas ’n bestaan maak, maar hoe jy dit in die grootste, droë dele van Suid-Afrika gaan regkry, bly ’n raaisel.

’n Mens het skaalekonomie nodig om die moderne masjinerie en tegnologie van hedendaagse boerdery te kan bekostig en daarin te belê. Miljoene der miljoene rande is ter sprake. Een van die eerste lesse in ekonomie is immers dat dit goedkoper is om jou belegging oor ’n groter oppervlakte of met hoër produksie te verhaal. ’n Moderne trekker-en-planterkombinasie met al sy tegnologie kos argumentshalwe R5 miljoen. Om die koste oor 2 000 ha te versprei, is tog logies goedkoper as oor 500 ha. Dit geld die meeste boerderyvertakkings. Jy kan moeilik ’n wynkelder of ’n pakhuis winsgewend bedryf as jy nie beduidende volumes het nie.

As die Regering kleiner plase gaan afdwing, gaan die koste per eenheid hoër wees. Hoe sal Suid-Afrika kan meeding met Argentynse graan en oliesade, Chileense vrugte en Argentynse en Brasiliaanse vleis? Jy kan tog nie die 100 m in die Olimpiese Spele kaalvoet aandurf teen mededingers wat die beste en duurste spykerskoene het nie.

DIE BEWYSE

Ongelukkig het Suid-Afrika se statistieke KORTOM

■ Moderne boerdery het skaalekonomie nodig om in moderne tegnologie te belê en mededingend te wees. ■ Kleiner plase sal noodwendig die produksiekoste per eenheid laat styg en Suid-Arikaanse boere internasionaal minder mededingend maak. ■ In Amerika, waar die landboustruktuur met dié van Suid-Afrika ooreenstem, word plase al hoe groter en minder. Veral middelslagplase neem af.

oor die landbou-ekonomie in die afgelope dekade of wat erg agterweë gebly, met die laaste landbousensus wat in 2007 gedoen is. Daardie inligting is taamlik verouderd. Die landbou se struktuur het in die afgelope dekade baie vinnig verander weens die druk van droogtes en die sogenaamde vrye mark wat meegebring het dat boere met ingevoerde produkte moet meeding.

Suid-Afrika se landboustruktuur het volgens my heelwat gemeen met dié van Amerika en Suid-Amerika. Daar word die ekonomiese kragte in ’n groot mate toegelaat om te werk en die struktuurveranderinge in die landbou aan te dryf. Boonop is die meeste Suid-Afrikaanse landboubedrywe geskoei op Amerikaanse tegnologie en nie dié van Europa met sy klein plasies en staatsondersteuning aan boere nie.

Onlangse ontledings van landbousensusdata in Amerika deur landbou-ekonome van die Amerikaanse departement van landbou (Farm size and the organization of US crop farming, 19 Desember 2017), het onomwonde getoon dat die gemiddelde plaas in die afgelope tien jaar en twintig jaar byna verdubbel het in oppervlakte. Dit was om skaalekonomie te handhaaf en die koste per eenheid te verlaag.

Daar is byvoorbeeld bevind dat groot akkerbouplase (meer as 2 000 acre; 810 ha) se aandeel in produksie van 15% in 1987 gestyg het tot 36%. Die getal groot plase het ook meer as verdubbel, wat daarop dui dat middelslagplase groot plase geword het.

Die oppervlakte en dus produksie het meestal verskuif van middelslagplase (200-999 acre) na die groter eenhede. Die middelgroep plase se aandeel in produksie het van 47% in 1987 gedaal tot 29% in 2012. Die hoeveelheid middelslagplase het ook gehalveer.