Sitrusskade kan by R100 m. draai
KRATTE vol sitrus is vernietig toe ’n pakskuur in die Sondagsriviervallei aan die brand gesteek is te midde van onwettige protesoptrede oor loonverhogings.
Die pluk en pak op die meeste sitrusplase in onder meer die distrikte Addo en Kirkwood staan reeds meer as ’n week lank stil. Onwettige stakers intimideer werkers en verhinder hulle om met hul werk voort te gaan.
Lt.genl. Liziwe Ntsinga, kommissaris van die polisie in die Oos-Kaap, sê ’n groep van ongeveer 200 werkers het op 5 Junie die R336 wat na die Moses Mabhida-gebied naby Kirkwood lei, met klippe en brandende bande versper. Die betogers is toe uitmekaar, waarna die skuur en drie trekkers aan die brand gesteek is.
“Ons beskou hierdie brandstigters as opportunistiese misdadigers en ons sal sterk teen hulle optree,” sê Ntsinga.
Mnr. Hannes de Waal, besturende direkteur van die Sondagsrivier-sitrusmaatskappy, sê dit lyk of die protesoptrede aangevuur word deur mense wat geen belang by die sitrusbedryf het nie.
“Die skade vir die week beloop reeds R20 miljoen en dit sal tot R100 miljoen styg. Ons het ’n nawel-oes wat gepluk moet word, en die Clementine-oes moes al gepluk gewees het. Die staking gaan ’n groot impak op die stakers se lewe hê. Niemand gaan wen nie.”
ONWETTIGE WEGBLY-OPTREDE
De Waal sê die protesoptrede kan nie as loononderhandelings beskryf word nie, maar eerder as ’n onwettige wegbly-optrede wat deur Sanco (South African National Civic Organisation) gereël is. “Sanco verhinder omtrent alle landbou-ondernemings in die streek om met werk aan te gaan. Die betogers raak gewelddadig en intimideer die mense wat wil gaan werk.”
Hy sê dit is nie moontlik om ’n algemene onderhandeling met die werkers te hê nie, aangesien elke werkgewer met sy eie werknemers moet onderhandel. Dit sal verkeerd wees om op nasionale vlak ooreenkomste aan te gaan. Die protesoptrede verhinder egter werknemers om by hul werkplek uit te kom, wat onderhandelinge onmoontlik maak.
Volgens berekeninge het werkers in die vallei die afgelope twee tot drie jaar verhogings van altesaam 25% tot 35% gekry.
Hy sê die maatskappy werk saam met die landbousakekamer Agbiz, Agri SA en nasionale vakbonde om die situasie op te los. “Die Food and Allied Workers’ Union (Fawu) is reeds in die vallei, en die provinsiale regering lig ook die stakers in dat die staking onwettig is.”
Hy sê die meeste stakers is seisoenswerkers of mense van buite. Min heeltydse werknemers van die verskillende ondernemings neem aan die staking deel.
De Waal sê die landboubedryf in die gebied probeer sover moontlik aan die wette van die land voldoen.
Werkers in die vallei het die afgelope twee tot drie jaar verhogings van tot 35% gekry.