Sukses met kruisteel danksy fyn seleksie
Vir ’n boerderymaatskappy in die Vrystaat wat uit drie afsonderlike eenhede bestaan, is die Sussexbees, met sy bewese geskiedenis van uitstekende voeromsetting en groeisyfers, die ideale pasmaat.
Telwiedre Voere is al jare lank ’n bekende gesig in die omgewing van Heilbron. Mnr. Ters Pretorius bestuur ’n maatskappy wat, benewens die verskaffing van voer, aan die volle rooivleiswaardeketting deelneem met die uitgroei en aanpassing van kalwers, ’n koeiboerdery en ’n voerkraal.
Ná die voltooiing van sy studie aan die Sentrale Universiteit van Tegnologie in die Vrystaat het Ters hom in 1996 by die boerdery aangesluit. Die omgewing van Heilbron word gekenmerk deur gemengde boerderyeenhede wat bestaan uit ’n kombinasie van saai en beesboerderye.
Op die plaas Bloemhof is dit ook die ge val – Ters bestuur ’n kommersiële beesboerdery, asook ’n saaiboerdery met sojabone, suikerbone en mielies in ’n wisselboustelsel.
“Die gedeelte waarop ons boer, lê oos van Heilbron en bestaan uit sanderige grond. Dit bied voordele bo die swaarder kleigrond wat algemener in Heilbron voorkom omdat ons aangeplante weidings vinniger reageer op reën as wat die geval op swaarder grond sou wees,” sê Ters.
Naas ’n voermeule is die boerdery in drie eenhede verdeel: ’n Koeikudde met sowat 350 koeie, kalwers wat op aangeplante weidings en oesreste uitgegroei en aangepas word, en ’n voerkraal met staanplek vir sowat 400 diere.
Ters koop ook kalwers in om in sy voerkraal af te rond.
KRUISINGS EN SELEKSIE
“Ons koeikudde bestaan hoofsaaklik uit Bonsmaras, maar ek kry baie goeie kruisings met die Sussexbulle wat ek by hulle gebruik. Die Sussexbulle maak van ’n derde tot die helfte van die bulle uit wat ek by die koeie gebruik. Ek gebruik hulle ook net by spesifieke moederlyne om die beste resultate te verkry,”sê Ters.
Goeie groei en voeromsettingsyfers is noodsaaklik.
“Danksy die Sussexras se wetenskaplike produksiesyfers en BLUPwaardes, saam met die bulle se voeromsettingsyfers, kan ek die beste diere selekteer.”
Die koeikudde handhaaf ’n besettingsyfer van 88% tot 98%. Dit hang af of die eerstekalfkoeie se persentasie ook bygereken word.
Naas die syfers maak Ters ook staat op visuele seleksie om die beste Sussexbulle vir sy kudde te selekteer.
“Omdat ek deel is van die waardeketting, is groeisyfers en diere se voeromsettingsverhouding baie belangrik, maar jy kan nie net op grond daarvan selekteer nie. Ek soek byvoorbeeld na diere wat goeie groeivermoë, diepte en breedte het, want dié eienskappe is gekorreleer met ’n goeie
voeromsetting en groei. Vroulike diere moet ook oor goeie moedereienskappe beskik en gevolglik is die tussenkalfperiode baie belangrik,” sê Ters.
Die Sussex is vir hom ’n groot gunsteling omdat die ras, soos Ters dit stel, “wetenskap” agter hom het.
“Daar word akkuraat rekord gehou van elke bul se teelwaardes waarvolgens jy kan selekteer en spesifieke diere kan uitkies. Daarna kan jy self gaan kyk hoe die bulle lyk en hulle dan selekteer.”
Ters verkies om bulle by telers te koop wat weer op hul beurt betrokke is by die voergedeelte van sy maatskappy.
“Dié simbiotiese verhouding is oor jare heen opgebou. Ek weet die Sussextelers gaan die beste gehalte van my af kry en op hul beurt lewer hierdie telers van die beste teelmateriaal wat beskikbaar is.”
Dit kos Ters gewoonlik twee jaar om die regte bulle vir sy kudde te selekteer. Hy beoordeel elke bul eers afsonderlik volgens sy teelwaardes en ná twee jaar, wanneer hulle uitgegroei en gereed is vir seleksie, word die bulle by spesifieke telers uitgesoek.
“’n Mens moet oordeelkundig werk om te verseker jy selekteer die beste teelmateriaal vir jou spesifieke koeikudde. Jy kan nie net op ’n veiling besluit op ’n bul met die regte syfers en hoop vir die beste nie.”
VAN SPEEN TOT VOERKRAAL
Ters bedryf ’n somer en ’n winterdektyd.
“Kalwers word voortdurend gespeen en uitgegroei en in die voerkraal geplaas. Ons het dus meer as een dektyd nodig gehad.”
Die Sussex se groeivermoë pas goed in by sy produksiestelsel, wat dié ras se genetiese voordele in die kruisteelprogram be nut. Ters speen sy kalwers sowat ’n maand tot ses weke vroeër as wat gewoonlik die standaardpraktyk by die meeste speenkalfprodusente is.
“Ek speen nie swaar nie omdat ek aan die groter waardeketting deelneem en my koeie spaar. Omdat ek die kalwers 40 kg ligter speen, help dit die koei ook om die volgende kalf beter groot te maak.”
Die kalwers word in die somer uitgegroei op bemeste, aangeplante oulandsgras. In die winter word die beeste vir van 75 tot 80 dae afgerond op aangeplante groenvoer op lande waar wisselbou toegepas word.
“Ons gee ook in die winter en somer ’n energielek uit ons eie reeks. In die winter, wanneer die diere op groenweiding wei, gee ons vir hulle ’n Telwiedregroenvoerlek. In die somer gee ons ’n Mispah Super 18% proteïenlek. Wanneer die kalwers hul teikengewig van 280300 kg behaal het, gaan hulle voerkraal toe.”
KUDDEGESONDHEID
Soos die standaardpraktyk met voerkrale vereis, is Ters in gereelde kontak met Heilbron se plaaslike veearts, dr. Piet van Zyl, om te verseker sy kudde se gesondheid word gehandhaaf.
“Hy bly op die hoogte van die heersende siekteomstandighede. As daar spesifieke siekteveroorsakende organismes in die omgewing voorkom, kweek hy die nodige entstof wat ons sal gebruik. Ek volg nie ’n standaardinentingsprogram nie omdat die omstandighede elke jaar kan verander. Gevolglik konsulteer ons vier keer per jaar met ons veearts om te verseker dat ons wel ons gesondheidstandaarde binne die beesboerdery handhaaf,” sê Ters.
IDEALE PASMAAT
“Die Sussex is ’n uitstekende beesras om mee te kruisteel. Die beeste gee goeie groei en voeromsetting, maar die ras se temperament is vir ons net so belangrik. Ons werk elke dag met ons kalwers en dan wil jy nie met wilde kalwers sukkel nie. Die Sussexkruisings se temperament is uitstekend en dit is baie maklik om hulle te hanteer.”
Die ras bied ook goeie breedte, veral as die Sussex met ander beesrasse vergelyk word. Die beeste is medium tot vroegryp diere wat goed inpas by Ters se uitgroeien voerkraalstelsel. Hoewel hy steeds die Bonsmara as sy moederlyn behou, hou hy besonderse F1Sussexkoeie terug.
Die Sussex se groeivermoë is ook indrukwekkend. “Die kalwers presteer goed in ons voerkraal. Ná 100 tot 110 dae in die voerkraal lewer hulle karkasse van 290330 kg met ’n uitslagpersentasie van 5961. Ons bereken ons uitslagpersentasie deur nie die leë pense eers weg te neem en dan te weeg nie, maar die dier te weeg soos hy voor die eerste voeding is.”
Ters sê ’n volhoubare beesboerdery moet net soos die ras aanpasbaar bly. “Jy moet jou bestuurspraktyke aanpas by die hulpbronne wat tot jou beskikking is. Kyk na wat die reënval en die omgewing jou bied, en pas jou bestuurstyl daarby aan.
“Vir ons, wat met drie afsonderlike boerderyvertakkings boer, is dit ook belangrik dat elke afdeling in harmonie met mekaar kan saamwerk. Só skep jy ’n boerdery wat uiteindelik volhoubaar sal wees.”
NAVRAE: Webwerf: www.telwiedre.co.za; e-pos: ters@telwiedre.co.za; Ters Pretorius, sel 083 442 0695.