Verhoog koeikudde se doeltreffendheid
’n Beesboer kan sy kudde se optimale koeidoeltreffendheid verhoog met sekere praktiese stappe en genetiese aanpassings en daarmee saam die hoogste persentasie dragtigheid en wins bewerkstellig, asook meer kalwers voortbring. Die Afrikaner, wat uitstekend
Koeidoeltreffendheid kan verhoog word met onder meer goeie beweiding en voeding en die beheer van in- en uitwendige parasiete. Dr. Klaas-Jan Leeuw is ’n navorser oor herkouervoeding (beeste) van die Landbounavorsingsraad (LNR) se Diereproduksie-instituut (DPI) by Irene. Hy beveel aan die hand van die hoogtepunt van dektyd, wat van Desember tot Maart duur, die volgende praktiese stappe aan: Kry die plaas se weiding optimaal deur wisselweiding toe te pas, met genoeg kampe wat volgens die plaas se drakrag en totale grootvee-eenhede bepaal is. Wei die gras af tot op ’n hoogte van 15 cm en verskuif die beeste dan na ’n volgende kamp vir 4-5 weke. Die eerste kamp rus vir 4-5 weke en kan vanaf week 6 weer bewei word. Tydens die droë tydperk moet daar 7-8 kampe met staande hooi wees vir weiding. Doseer die kudde (veral verse) vir inwendige parasiete. Bestry bosluise (veral bloubosluise) wat koeie bloedarmoedig maak. Dit benadeel hul prestasie. Gebruik ’n seisoensgebonde lek om produksie te optimaliseer. Verskeie lekke is kommersieel beskikbaar, maar lekke wat deur kundiges saamgestel is, kan ook self op die plaas gemeng word. Sout word bygevoeg om lekinname te beheer sodat die beeste nie te veel lek vreet en maagwerking kry nie. Met min sout in die lek kan dit gebeur dat die beeste net lek wil vreet en nie wei nie, wat die koste opjaag. Te veel sout maak die lek weer onsmaaklik en dan sal die beeste té min lek inneem. ’n Voorbeeld van ’n lek wat die boer self kan meng, is die bekende Dundeelek. Vir die winter bestaan dit uit 32 sakke (50 kg) sout, 8 x 50 kg ureum, 4 x 50 kg Kimtrafos, 2 x 50 kg Dikalsium en 4 x 50 kg geel mieliemeel. Die somerlek se samestelling is: 30 x 50 kg sout, 4 x 50 kg ureum, 8 x 50 kg Kimtrafos, 2 x 50 kg Dikalsium en 2 x 50 kg geel mieliemeel. Verskaf byvoeding saam met die voeding in die vorm van ’n lek of inspuitbare middels. Veral proteïen, yster, sink, molibdeen, koper en seleen is onontbeerlik en maak ovulasie by koeie moontlik. Gee ook ’n inspuiting met vitamien A, D en E, veral in die droë wintermaande (Julie tot September) as die vlak van betakaroteen (voorloper van vitamien A) in die lewer laer raak. Gesels met ’n veearts daaroor.
GENETIESE STAPPE
Boere moet ook seker maak diere met die beste DNS-profiel bly in die kudde.
Prof. Michiel Scholtz, spesialisnavorser van die DPI, sê
die Afrikaner is eie aan SuiderAfrika en kom nêrens anders ter wêreld natuurlik voor nie.
“Ons Skepper het dié diere geskape omdat hulle in SuiderAfrika hoort, aangepas is en waarde tot ’n kudde en vleisproduksie kan toevoeg,” sê hy.
Navorsing onder leiding van Scholtz en me. Anette Theunissen op die Vaalhartsproefplaas by Jan Kempdorp in die NoordKaap het getoon koeidoeltreffendheid onder inheemse rasse is baie beter as by ingevoerde rasse. Vir die beesboer beteken dit die volgende: Aanpasbaarheid. As ’n boer Afrikaners in sy teelkudde gebruik, sal die beeste meer aanpasbaar in Suider-Afrikaanse toestande wees betreffende klimaat (veral hitteverdraagsaamheid), bosluisweerstand (danksy kort hare, dik vel en loopvermoë), veral in droë gebiede waar vee ver agter weiding aan en na waterpunte moet loop.
Speengewig. Dit sal optimaal by Afrikaners bly, naamlik 200 kg en meer (speengewig op 205 dae vir toelating tot fase C-bultoets is 200 kg250 kg vir die Afrikaner). Die gemiddelde speengewig vir die Afrikaner is 218 kg.
Kweekhuisgasse. Aangesien die Afrikaners hoofsaaklik mediumraambeeste is, verminder dit die vorming van kweekhuisgasse en beperk dus aardverwarming.
Koeidoeltreffendheid. Die kudde se koeidoeltreffendheid sal optimaal word ten opsigte van melkproduksie, moedereienskappe en dus kalfversorging en vrugbaarheid en koeie sal gemaklik kalf. In ekstensiewe Suider-Afrikaanse boerderytoestande is die Afrikaner hoogs vrugbaar met ’n kalfpersentasie van 80 en meer in stoet- en kommersiële kuddes. Die afgelope 20 jaar was daar ’n verbetering van 18% in die Afrikaner se koeidoeltreffendheid, beter as enige ander ras wat getoets is.
Vleis. Die eindproduk, naamlik vleis, se gehalte is goed genoeg vir die restaurantbedryf. Dit voeg waarde toe tot die boer se produk. Scholtz sê die boer moet gevolglik versigtig wees om voort te gaan met ’n teelpraktyk waartydens hy met rasse boer wat nie die toets van die tyd deurstaan nie. Die toekoms, veral ten opsigte van klimaat, finansies en politiek, gaan nie makliker word nie.
“Kry dus Afrikaner-teelmateriaal in jou kudde of slaan heeltemal na die Afrikaner oor. Die LNR spits sy navorsing toe op die Afrikaner wat eie aan Suider-Afrika is. Kry advies by hom of by die Afrikanerbeestelersgenootskap. Die beesboer kan dit nie bekostig om nié Afrikaner-teelmateriaal in sy kudde te hê nie,” beveel hy aan.