UIT DIE ARGIEF: MUILE IN LANDBOUWEEKBLAD
Prof. Frans van der Merwe, voormalige direkteur-generaal van die Departement van Landbou en ook ouddosent aan die Universiteit Stellenbosch, skryf in 1980 dat sy rubriekreeks “Ken ons perderasse” onvolledig sal wees sonder die muil:
Op vele plekke in Suid-Afrika waar die perd vroeër tye groot spore getrap het, lê ook die spore van sy basternageslag, die muil. Die Kaapse muil was inderwaarheid net so ’n voortreflike dier soos die Kaapse perd.
Muile is taai, gewillige werkers en in werklikheid besonder intelligent. Waar swaar pakke
oor lang afstande gedra of swaar vragte oor moeilike terrein getrek moet word, kry die muil voorrang bo die perd. Hoewel die muil stadiger en stemmiger as die perd is, beweeg hy meer gelykmatig en kan hy vir langer skofte aanhou. Muile kan gou ’n werksroetine aanleer en in bosplantasies kan hulle byvoorbeeld sonder ’n touleier of leisels werk.
In die dae toe daar in Amerika nog 4 miljoen tot 5 miljoen muile was, is hoofsaaklik tussen vyf tipes onderskei: trekmuile
van 16 tot 17,2 hand hoog, plaasmuile, suikermuile, katoenmuile en mynmuile. Laasgenoemde was kleiner en het ondergronds koekepanne getrek en bogronds as pakdiere gedien. Voor die kavallerie gemeganiseer is, het muile ’n groot rol in die weermag gespeel. Waens en kanonwaens is deur muile getrek en in haas onbegaanbare berggebiede het pakmuile die toerusting gedra. Dit was eers toe graanboerdery in die westelike Kaapprovinsie in die tweede helfte van die 18de eeu op groot skaal
posgevat het dat muilboerdery in Suid-Afrika sterk uitgebrei het. Duisende van hulle is ook uitgevoer na veral die slagvelde waar Brittanje betrokke was.
Die Wes-Kaap was altyd die bakermat van muilteelt en -benutting. In 1925 was 42% van die muile in die Kaapprovinsie en 28% van Suid-Afrika se totale muilbevolking saamgetrek in die distrikte Malmesbury, Piketberg, Caledon, Bredasdorp en Swellendam.
Muilspanne het ploeë, waens, snymasjiene en karre getrek. Rye muile het snags in die stalle gestaan en is soggens van drie-uur af voer gegee sodat daar ingespan kon word wanneer die ligdag breek.
Maar ook in die Karoo, Noord-Kaap en die Vrystaat is muile op groot skaal geteel. Transportwaens en poskoetse is oor lang afstande getrek, veral in die noordelike gebiede waar perdesiekte ’n hoë tol onder perde geëis het. (Muile is meer bestand teen onder meer hierdie siekte.)
In 1937 was daar in Suid-Afrika 6 000 trekkers en 125 000 muile. Twintig jaar later het die trekkergetal gegroei tot 112 000 en het die getal muile reeds tot 56 000 gedaal. Die trekkers het natuurlik ook duisende osse van hul trekverpligtinge onthef.
Tans (in 1980) is daar waarskynlik minder as 10 000 muile.