ANC-besluit om Grondwet te verander: SKOKKEND – MAAR NIE ONVERWAGS
PRES. CYRIL RAMAPHOSA se aankondiging verlede week dat die ANC ’n grondwetwysiging ten gunste van onteiening sonder vergoeding gaan indien, was nie ’n verrassing nie, maar “hy kon die land ’n guns gedoen het deur meer detail te gee”.
Dít was mnr. Theo Vorster, uitvoerende hoof van Galileo Capita l ,’ n finansiële dienste groep, se reaksie op Ramaphosa se laataand-aankondiging op 31 Julie ná ’n tweedaagse lekgotla van die ANC se nasionale uitvoerende komitee, dat die party dié stap deur die Parlement wil voer.
Volgens Ramaphosa stel die bestaande eiendomsklousule in die Grondwet die Regering in staat om grond te onteien met regverdige vergoeding, en om onteiening sonder vergoeding in die openbare belang te bewerkstellig.
“Dit het duidelik geword dat ons mense wil hê die Grondwet moet meer eksplisiet wees oor die onteiening van grond sonder vergoeding, soos blyk uit die openbare verhore,” het hy gesê.
Die bedoeling van die voorgestelde wysiging is volgens Ramaphosa om die herstel van grondregte, asook ekonomiese ontwikkeling te bevorder, en om landbouproduksie en voedselsekerheid te verseker. Hy sê die wysigings sal ook die “onregverdige ruimtelike werklikhede in stedelike gebiede” aanpak.
ZUMA SE TERMYN
Vorster sê Ramaphosa dien tans die laaste deel van oudpres. Jacob Zuma se tweede termyn uit, en “die grondkwessie (is) ongelukkig ’n politieke speelbal vir die verkiesing”. Hy sê dit is duidelik dat die ANC reeds ver gevorder het ten opsigte van die bestudering van gevallestudies oor grondhervorming. “Daar is wel ’n baie groot klem op stedelike grond, ook deur die ANC.” Vorster sê daar is ook ’n sterk klem op verlate geboue en onbenutte grond. “Selfs mnr. Herman Mashaba, burgemeester van Johannesburg, en me. Helen Zille, premier van die Wes-Kaap, het al aangedui dat hulle dit al oorweeg het om grond te laat onteien. “Wat die ANC se uitsprake betref, word deurentyd daarna verwys dat die proses (van onteiening sonder vergoeding) nie groei in die landbousektor moet belemmer nie,” sê Vorster.
SKEP SWART BOERE
Agri SA se mening oor Ramaphosa se aankondiging is dat dit goeie verkiesingspraatjies is, maar nie nog swart boere – wat Suid-Afrika éintlik nodig het – gaan help vestig nie. Onteiening sonder vergoeding en ekonomiese groei staan “lynreg teenoor mekaar” en dit het nog nêrens ter wêreld gewerk nie, sê mnr. Omri van Zyl, dié organisasie se uitvoerende direkteur.
“Ons het hierdie fliek al oral in die wêreld sien afspeel, soos in Venezuela en Rusland. Die belofte om aan opkomende boere gereedskap, kunsmis, saad en voorligtingsdienste te gee is oppervlakkig. Baie politici het dit (in verkiesingstyd) belowe en tog is die uitkoms altyd katastrofies vir die landbou en vir voedselsekerheid. Die hervorming van die landbou kan slegs suksesvol plaasvind met die samewerking van die private sektor.”
Van Zyl het gewaarsku dat hierdie aankondiging ’n populistiese skuif is wat tot ’n ekonomiese afgradering gaan lei, en ook ’n drasties nadelige uitwerking op belegging in eiendom sal hê.
VERENIGDE NASIES
Dr. Pieter Groenewald, leier van die VF Plus, sê die aankondiging is ’n verdere bewys dat Ramaphosa gekaap is deur die Zuma-faksie binne die ANC en dat hy die belange van Suid-Afrika ondergeskik stel aan die belange van die ANC.
Hoewel dit geen verrassing vir die VF Plus is nie, maak die tydstip van die aankondiging ’n klug van die openbare verhore oor hierdie aangeleentheid. Dit geld ook die verdere parlementêre prosesse van die grondwetlike hersieningskomitee wat ’n verslag moet opstel oor die moontlike wysiging van artikel 25 van die Grondwet.
Die VF Plus het onderneem om ’n amptelike klag by die Verenigde Nasies (VN) se menseregtekommissie in te dien vir die oortreding van artikel 16 van die VN se Handves en Universele Verklaring van Menseregte wat private eiendomsbesit beskerm en onteiening sonder vergoeding verbied.
‘KORTSIGTIG’
Mnr. Louis Meintjes, voorsitter van TLU SA, sê die aankondiging maak die hele proses van openbare raadpleging ’n “betreurenswaardige klug”.
“Die uiters kortsigtige en ongegronde verwagting dat hierdie stap deur verantwoordelike regerings van ander lande verwelkom sal word en dat dit binnelandse ekonomiese groei en internasionale aansien van Suid-Afrika sal bevorder, is kleinlik, kortsigtig en lagwekkend”, sê hy.
Mnr. Mike Schüssler, ekonoom en direkteur van Economists.co. za, sê hy verstaan nie wat die Regering daardeur probeer bereik nie.
“Sowat 63% van die huishoudings in Suid-Afrika besit hul eie huise en dit plaas ons onder die 40 toplande ter wêreld. Dan is daar ’n verdere 3 miljoen huise in staatsbesit wat ook oorgedra kan word.
“Dit is asof die Regering niks doen aan die dinge wat nie werk nie, en eerder die dinge wat wél werk, wil opneuk.”
‘Dit het duidelik geword dat ons mense wil hê die Grondwet moet meer eksplisiet wees oor die onteiening van grond sonder vergoeding.’