Balans tussen kuns en wetenskap bring sukses D
Die stoetteler moet meerderwaardige teelmateriaal aan die kommersiële mark voorsien sodat die nasionale vleisbeeskudde kan verbeter, terwyl die winsgrens ook verhoog. Om genetiese vordering te bewerkstellig, moet kuns (visueel) en wetenskap (akkurate en betroubare produksiesyfers) in balans wees.
ie beginsel van balans tussen kuns en wetenskap word streng toegepas in die Kroon Vee-Brahmankudde van Vryburg, waar mnr. Jan van Zyl en sy seuns, Gideon en Jan jr., aan die stuur van sake is.
Die kudde se grondslag is in 1972 gelê toe Van Zyl met vyf Brahmanstoetbeeste begin boer het. Vandag is dit die grootste Brahmankudde in Suid-Afrika en is uitgebou tot ’n gesonde familie-onderneming. Van Zyl se vrou, Irma, en hul seuns én skoondogters, Rodien (Gideon se vrou) en Marnel (Jan jr. se vrou), is aktief by die insameling van data betrokke sodat bestuursinligting voortdurend gebruik kan word om die kudde van krag tot krag te laat gaan. Van Zyl sê hy beskou sy familie en werkerskorps saam met hul klante as sy kosbaarste besitting.
DIE KUNS
“Die kuns-deel is waar ’n teler met evaluasie identifiseer wat die strukturele sterk punte in die kudde is en waar op swakker punte verbeter kan word.”
Die proses word voortdurend verbeter deur die identifisering van die regte bulle, hetsy dit uit die kudde kom of aangekoop word. Kroon Vee se suksesverhaal is gegrond op die feit dat elke kalf die gevolg is van die teler se paringsbesluit van ’n jaar gelede.
Hierdie besluit oor watter bul die koei moet dek, word net ná geboorte en weer by speen visueel beoordeel en bepunt. Die proses herhaal hom voortdurend sodat paringsbesluite ál makliker en voorspelbaarder kan word.
“Ons doen dieselfde met sy ma. Die data is beskikbaar wanneer paringsbesluite geneem word. Só besluit ons watter bul die koei se strukturele
swak punte die beste sal verbeter,” sê Van Zyl.
Om die proses te verbeter, is Jan jr. ook ’n beoordelaar en keurder van die Brahman-beestelersgenootskap en hy ken toenemend punte aan die kalwers en teelkudde toe. Baie streng seleksiekriteria word toegepas. Die klem is op vrugbaarheid, gehardheid, aanpasbaarheid, langlewendheid, groei en strukturele korrektheid.
Van Zyl sê ná 45 jaar van Brahmanteling en doeltreffende seleksie het hulle sekere ongewenste eienskappe, soos ongewenste temperament en swak of gebrekkige uierontwikkeling, uitgeskakel.
“Met ons groot kudde het ons nie die tyd om met swak temperament of strukturele foute te sukkel nie. Ons hoofdoel bly doeltreffende, winsgewende vleisproduksie en ons hoof-
mark bly die kommersiële teler wat speenkalwers en vervangingsverse vir homself teel en sy beesboerdery winsgewend wil bedryf.
“Ons móét vleis ekonomies en winsgewend op natuurlike weiding kan produseer. Daarom word die hele boerdery ook geëvalueer ten opsigte van opbrengs, gemeet aan kilogram per hektaar,” sê hy.
Danksy hierdie streng seleksiekriteria is die Kroon Vee-kudde in 2015 en 2016 as die vrugbaarste groot kudde van die Brahmanras in Suid-Afrika aangewys. Die diere vaar ook goed op skoue. Die Van Zyls hou al 21 jaar lank elke eerste Woensdag van November hul eie suksesvolle produksieveiling.
“Ons is baie dankbaar teenoor ons koperskorps wat oor jare heen vertroue in ons produk toon en ons jaarliks ondersteun omdat hulle geld uit ons teelmateriaal voortbring.”
DIE WETENSKAP
Wanneer hulle paringsbesluite neem, geskied dit in ’n kraal met die databasis wat die bul en koei se teelwaardes verskaf sodat hulle korrektiewe paring kan toepas. Byvoorbeeld, as ’n koei ’n laer teelwaarde vir melk het, sal sy na een van die bulle uitgeplaas word wat ’n baie hoë teelwaarde vir melk het. Dieselfde beginsel geld alle ander eienskappe. Die databasis sluit ook haar vorige kalwers se visuele beoordelingspunt in sodat die regte bul vir haar geïdentifiseer kan word.
Elke teler moet ook vir hom teeldoelwitte op kort en lang termyn stel. Omdat vrugbaarheid die belangrikste eienskap op enige plaas is, bly dit een van die boerdery se belangrikste teelen bestuursdoelwitte.
Dit het tot gevolg gehad dat die moeders van hul totale aanbod van 210 bulle en verse op verlede jaar se produksieveiling ’n gemiddelde tussenkalfperiode (TKP) van 399 dae gehad het. Hierdie syfer is boonop ná rampdroogtes behaal.
“Dit skep vertroue by voornemende kopers en die gevestigde koperskorps en is deel van ons sukses,“sê Gideon.
Omdat vrugbaarheid ook nou aan skrotumomvang gekoppel is, het hulle ’n seleksiedoelwit om skrotumomvang te verbeter. Die kudde het die afgelope tyd reeds drastiese vordering daarmee gemaak.
Kroon Vee lê ook klem op die kudde se melkwaarde. Dit het reeds drasties verbeter. Melkwaarde dra baie tot die groei van speenkalwers by. Hoe beter ’n verskalf groei, hoe vroeër bereik sy die teikengewig van 350 kg. Dit word as norm gebruik wanneer verse vir die eerste keer met bulle gepaar word. Dit het weer ’n regstreekse gunstige uitwerking op ouderdom met eerste kalf, asook op die speengewig wanneer kalwers aan voerkrale bemark word.
Teen die huidige speenkalfprys is ’n ekstra 20 kg per kalf gelyk aan R700
per kalf, wat die ekonomiese vooruitsigte van doeltreffende vleisproduksie aansienlik verhoog. Dus is hul uitgangspunt dat ’n bul nie geld kos nie, maar geld voortbring, vir elke beesboer van belang.
Die Van Zyls se uitgangspunt by die aankoop van bulle is dat hulle nie ’n bul koop nie, maar spesifieke genetiese eienskappe uit ’n bepaalde, suksesvolle kudde. Dit word gerugsteun deur betroubare en akkurate syfers en ’n verkoper wat dieselfde doelwitte vir winsgewendheid nastreef. Hulle besoek sulke kuddes vooraf en vergewis hulle van die kudde se sterk en swak punte en soek teeldiere wat goed by hul eie teeldoelwitte pas.
NORME VIR VRUGBAARHEID
Die twee norme wat hulle vir vrugbaarheid gebruik, is ouderdom met eerste kalf en die TKP van die koei en die kudde.
“Ons kuddevaars word hoofsaaklik gekies uit koeie wat hulself bewys het, byvoorbeeld die bul JVZ06/233. Sy ouma aan vaderskant het 17 kalwers binne 20 jaar gehad, ’n TKP van 385 dae en haar ouderdom met eerste kalf was 27 maande. Sy ouma aan moederskant het 13 kalwers in 16 jaar gehad, ’n TKP van 376 dae en haar ouderdom met eerste kalf was 29 maande,” sê Jan jr.
Deur só ’n bul te gebruik, bevorder hulle langlewendheid en vrugbaarheid, wat albei groot ekonomiese voordele het. Hulle gebruik nie ’n bul waarvan hulle nie die moeder en haar prestasie eers deeglik geëvalueer het nie.
Akkurate rekordhouding is dus baie belangrik. In hierdie boerdery is alle beeste se volledige besonderhede en prestasiedata op rekenaar. Alle beeste (stoet en kommersieel) word vier keer per jaar geweeg en die inligting verwerk sodat die Van Zyls ’n betroubare databasis het om bestuursbesluite te ondersteun.
“Die kommersiële kudde word gebruik om ons eie bulle te evalueer en prestasie te meet, want kennis bring vertroue,” sê Gideon.
DIE GENOMIKAPROGRAM
Jan jr. sê Kroon Vee is trots om deel van die Suider-Afrikaanse vleisbeesgenomikaprojek (VGP) te wees. Dit sal uiteindelik tot groot voordeel van die ras en die kudde wees en ook tot voordeel van die kopers.
Buiten die toetse vir vleisgehalte en vleissagtheid wat vir die VGP op
Kroon Vee is trots om deel van die Brahmanras se vleisbeesgenomikaprojek te wees. Dit sal uiteindelik tot groot voordeel van die ras en die kudde wees en kopers regstreeks bevoordeel.
Kroon Vee-bulle uitgevoer word, doen die boerdery ook sy eie, onafhanklike evaluerings met die vooruitsig dat hy ook teelwaardes sal kry wat vleisgehalte, vleissagtheid en marmering insluit.
Met Landbouweekblad se besoek aan Kroon Vee se hoofplaas, Buckshee, by Vryburg, was personeel van die Landbounavorsingsraad (LNR) juis besig met skanderings vir ribvet, kruisstuk, marmering en oogspieroppervlakte. Dié inligting word na die LNR gestuur. Van daar gaan dit na die genootskap en Breedplan waar teelwaardes uitgewerk sal word.
“Kroon Vee stel veral in die resultaat vir ribvetskandering belang omdat ons meen daar is ’n regstreekse verband tussen vrugbaarheid en ribvetdikte. ’n Koei het ’n sekere kondisie en lyfvet nodig om weer dragtig te raak. Ons meen ons sal eersdaags die korrelasie tussen ribvet en herbesetting kan bewys.”
Kroon Vee het gevolglik een van die Brahman se leierbulle vir ribvet in Namibië by mnr. Eckard Hagen van Grootfontein gekoop om hierdie voordelige eienskap verder in die Kroon Vee-kudde uit te bou.
Kroon Vee het reeds ’n driestereerbewys van Breedplan vir volledigheid van prestasiedata ontvang, wat uitste- kend vir ’n kudde van hierdie grootte is. Die stoetery mik vanjaar vir vier sterre en volgende jaar vir vyf sterre. Dit is ’n pertinente doelwit waarna hulle streef en sy kopersmark gaan ook regstreeks daaruit voordeel trek.
VRYLOOPBEESVLEIS
Kroon Vee is al langer as vyf jaar ’n geregistreerde verskaffer van vryloopbeesvleis aan Woolworths.
Met seleksie vir ribvet en marmering sal hulle ’n nóg beter gradering van die veld af kry. Die Suid-Afrikaanse klassifikasiestelsel se twee belangrikste kriteria is ouderom en vetbedekking van die karkas. Saam met langlewendheid is laat tandewisseling nóg ’n voordeel van die Brahman. Die Brahmankarkasse voldoen tot op ’n ouderdom van drie jaar steeds aan Woolworths se vereistes. Baie van die diere het selfs op drie jaar nog nie tande gewissel nie. Dit gee die ras ’n groot voorsprong bo ander rasse en dra baie tot die winsgewendheid van hul onderneming by.
’n Verdere voordeel is dat die prestasie van Brahmane in Suid-Afrika, Namibië, Australië en Amerika vergelyk en gesamentlik verwerk word. Eersdaags sal hulle internasionale teelwaardes oor vastelande heen hê, wat betroubaarheid en akkuraatheid aansienlik sal verhoog.
ALLES GEGROND OP FEITE
Beesboerdery en sukses is ’n passie vir dié familie. Daarom streef hulle daagliks daarna om te verbeter, doeltreffendheid en winsgewendheid te verhoog en mense te bemagtig deur hulle by suksesse te betrek.
“Ons steel met die oog en oor by alle suksesvolle beesboere en doen die sifting sodat ons dit wat ons droom, kan waar maak en ons voortdurend ons doelwitte kan aanpas. Ons is bevoorreg dat kennis en ondervinding beskikbaar is en dit ’n groot voorreg om dit te kan oordra.
“Ons gaan volhoubaar Brahmane teel en ons kopers van alle beskikbare inligting voorsien sodat hul huidige en toekomstige keuses op feite pleks van raaiwerk gegrond is. Dán kan ons kopers hul wins verhoog tot voordeel van die gesin, die omgewing en die land.
“Daar moet egter ’n balans gehou word tussen die kuns en die wetenskap sodat boerdery volhoubaar en winsgewend kan wees,” sê Van Zyl.
“Bulaankope is nie ’n uitgawesentrum nie, maar ’n belegging waarvan jy en jou kinders die vrugte gaan pluk. Jy gaan óf oor nege maande kalwers ‘trek’ óf vanaf sestien maande ná jou aankope vir die volgende twintig jaar groter tjeks bank.”