GESOEK: DIE SLIMSTE PLAN TER WÊRELD
Ons het verlede week Landbouweekblad en die Overberg-renosterveldbewaringstrust se mees onlangse velddag by Napier gehou. Die velddae bring boere, plantkundiges en ekoloë in die veld byeen om van mekaar te leer, en maak die skaamste mense spraaksaam.
Dr. Odette Curtis-Scott en haar span se enorme taak om renosterveld, een van die mees bedreigde veldtipes ter wêreld, te probeer bewaar en herstel, word saam met boere aangepak. Niemand weet hoe renosterveld gelyk het voor die mens begin paaie bou, sand myn, ploeg en vee aanhou het nie. Aanhoudende en waagmoedige eksperimente toon egter renosterveld moet soms gebrand en vir kort tye bewei kan word — weliswaar nie té straf of té lig nie — en dat boere as voogde van die grond deel van die prentjie moet wees.
Soos Odette en haar span elke dag moet uitvind hoe om renosterveld te bestuur, sal Suid-Afrikaners ongelooflik vindingryk moet wees om die openbare belang, die eise van grondlose mense én die belange van grondbesitters in die grondhervormingsproses te balanseer, skryf adv. Tembeka Ngcukaitobi onlangs in Mail & Guardian.
Soos by renosterveldherstel kan daar nie net een metode of plan wees nie. Tembeka skryf grondrestitusie gaan nie grondloosheid en haweloosheid oplos nie. Daarvoor moet herverdeling ook opgekommandeer word, al is dit óók nie die towerstaffie waarop die land hoop nie. As ons nie wil hê die elite moet herverdeling vir selfverryking kaap nie, moet ons diegene wat grond moet kry, deursigtig en duidelik identifiseer. As ons hoop om maatskaplike verandering deur grondhervorming teweeg te bring, sal armes bevoordeel moet word.
Die advokaat, wat saam met landbou-bekendes in pres. Cyril Ramaphosa se grondpaneel dien, skryf ook omdat ons verwag grondhervorming moet vooruitgang, gelykheid en vryheid bevorder, het die staat ’n plig om begunstigdes sodanig te ondersteun dat hulle die vermoë het om die grond produktief te gebruik.
As boere voel die las van maatskaplike transformasie word buitensporig op hulle geplaas, dink weer. Boerdery is maar een skakel in waardekettings wat die landbou se bydrae tot die ekonomie groter maak as die 2,5% wat gewoonlik voorgehou word.
In sy praatjies wys prof. Ferdi Meyer van die Universiteit van Pretoria deesdae hoe gekonsentreerd Suid-Afrika se ekonomie in die hande van ’n minderheid is. Dit beteken nie net grondbesit nie. Kyk maar hoe lyk die markaandeel van saad-, kunsmis- en landbouchemiese maatskappye.
As ons nie breër deelname aan die ekonomie kry nie, kan ons anargie verwag. Prof. Ben Cousins van Plaas het op Landbouweekblad en Agri SA se grondberaad in Bela-Bela gesê grondhervorming kan nie die groot probleme van armoede en ongelykheid oplos nie, maar sterk leierskap is nodig om te keer dat verwoestende vorme van populistiese beleid toeneem. Wat op aarde het dit met die bewaring van renosterveld te doen? Die Overberg-renosterveldbewaringstrust het nederig begin, maar Odette het van meet af aan probeer verstaan watter druk boere ervaar en geen steen onaangeroer gelaat om hulle te laat verstaan wat hulle kan doen om renosterveld te help bewaar nie.
Eintlik behoort ons aan te dring op velddae saam met lede van die grondpaneel. Dit is dalk die enigste manier waarop die slimste grondplanne vir elke gebied na vore sal kom. — AMELIA GENIS (Chris Burgess is met verlof.)