Handelsoorlog: Oliesade: Gevareen geleenthede
Terwyl die handelsoorlog tussen Amerika en China steeds in felheid toeneem en veral die sojaboonmark ontwrig, kan daar geleenthede vir die Suid-Afrikaanse landbou wees as die Regering gunstiger handelsbepalings met China kan onderhandel.
Die groeiende spanning tussen China en Amerika het ’n ontwrigtende uitwerking op handel. In die geval van landboukommoditeite is die eerste ooglopende groot uitwerking op sojabone. China voer jaarliks sowat 100 miljoen ton sojabone in, waarvan die meeste van Amerika kom. As deel van die oor-en-weer-instelling van hoër invoertariewe het China onder meer ’n 25%-invoertarief op Amerikaanse sojabone ingestel. Dit het reeds ’n skerp daling in Amerikaanse sojaboonpryse op die Chicago-graanbeurs veroorsaak (ongeveer 25%).
Intussen het China se invoer verskuif na Suid-Amerikaanse sojabone. Amerika verwag ’n rekordsojaboonoes, maar nou is daar beperkings op uitvoer.
Om sake verder te bemoeilik, is die wêreld in geheel ook op pad na ’n rekordsojaboonoes en ’n rekordhoë voorraadvlak, wat pryse in dollarwaarde skerp laer druk. Die verswakking van die rand teenoor die dollar het die Suid-Afrikaanse prys ’n effense kussing gegee, maar die prys het nogtans aansienlik gedaal tot naby aan uitvoerprysvlakke.
Die oliesademark is taamlik ingewikkeld en bestaan basies uit twee neweprodukte, naamlik oliekoek (veevoer) en plantolie (kookolie vir menslike gebruik), en ’n verskeidenheid oliesade. Sojabone is die grootste en oorheers die mark wat prysneigings betref. Daar is beduidende wisselwerking en vervangingsmoontlikhede op die mark, na gelang van die relatiewe pryse. In Suid-Afrika word die sojaboonmark, asook sonneblomme en kanola, regstreeks deur bogenoemde gebeure beïnvloed.
CHINESE INVOERTARIEWE
China het in reaksie hoër invoertariewe ingestel op ’n wye reeks Amerikaanse landbouprodukte wat na China uitgevoer word. Dit het ’n ontwrigtende uitwerking op die vloei van handel, want dit beteken Amerika is minder mededingend op die Chinese mark en moet sy uitvoer herkanaliseer.
Intussen het pres. Donald Trump aansienlike kontantsubsidies beloof aan Amerikaanse boere boere wat hul mark in China verloor of laer pryse ontvang weens die hoër Chinese invoertariewe. Dit beduiwel natuurlik die hele prentjie verder as Amerikaanse boere ’n subsidie in die gatsak kry, veral as hulle die uitvoer kan herkanaliseer.
Dit hou besliste gevare vir die Suid-Afrikaanse landbou in. Ons het in die verlede gesien dat die Amerikaners nie skroom om hul produkte na Afrika te kanaliseer nie. Die beste voorbeeld is die hoendervleismark nadat die Amerikaners ’n verbod op uitvoer na Rusland ingestel het nadat laasgenoemde ’n deel van die Oekraïene geannekseer het). Dit het baie probleme vir die Suid-Afrikaanse bedryf geskep.
In hierdie verband is dit dus verblydend dat pres. Cyril Ramaphosa as deel van sy stimuluspakket aandag wil skenk aan die onregverdige invoer van produkte.
AUSTRALIË GRYP GELEENTHEID AAN
Hoe die handelsvloei gaan verander, is nog onseker, maar daar is kenners van die Australiese landboumark wat meen dat die situasie nuwe geleenthede skep vir Australië om landbouprodukte na China uit te voer (om die Amerikaanse produkte te vervang). Australië het reeds ’n handelsooreenkoms met China ingevolge waarvan Australiese landbouprodukte teen voorkeurinvoertariewe na China gaan.
Die prysvoordele op die Chinese mark het intussen aansienlik vergroot vir Australiese landbou-uitvoerders teenoor hul Amerikaanse mededingers. Die aanduidings is dat die handelsoorlog nog ’n tyd lank gaan voortduur, maar intussen sien die Chinese die Amerikaners as ’n onbetroubare verskaffer.
Die vraag ontstaan dan of dit nie vir Suid-Afrika ook ’n goeie geleentheid is om met China te onderhandel oor voorkeurtariewe vir landbou-uitvoer nie. As deel van Brics vergader die lande met mekaar, en China raak toenemend by Afrika betrokke. Die Regering het voorheen te kenne gegee dat daar met China onderhandel moet word om ’n beter handelsbalans te kry.
Suid-Afrika se uitvoervolumes is baie klein. Daarom behoort dit makliker te wees om voordele met China te beding. Met die Regering se beleid om ’n groot aantal nuwe boere te vestig, kan dit tot nuwe markgeleenthede lei. Bedryfsorganisasie moet nou druk op die Regering plaas om hieroor te onderhandel.
Die TABEL gee ’n aanduiding van die tipe voordele wat ter sprake kan wees vir die verskillende bedrywe in Suid-Afrika. Die tabel toon die voorkeurtariewe vir Australiese uitvoerprodukte na die China, asook die jongste Chinese invoertariewe op Amerikaanse landbouprodukte. Die verskille is groot.
Suid-Afrikaanse bedrywe kan beslis baat vind en baie mededingender in China wees as wat die Amerikaners tans is. Daarby word verwag dat die Chinese ekonomie vanjaar met 6-7% sal groei. Verbruikers raak toenemend verstedelik en hul inkomste styg. Dit laat die vraag na landbouprodukte met ’n hoë waarde vinnig styg.
SOJABOONSURPLUS
Die oliesaadbedryf, spesifiek die sojaboonbedryf, is tans erg onderwerp aan die handelsontwrigting. Die probleem strek veel verder as die 25%-invoertarief wat China op Amerikaanse sojabone ingestel het. Amerika was die groottse voorsiener van sojabone aan China uit sy oes van sowat 125 miljoen ton.
China se sojabooninvoer het skerp gestyg namate die bevolking se dieet verander het
vanaf ’n styselgebaseerde dieet (rys) na ’n vleisgebaseerde dieet, hoofsaaklik hoender- en varkvleis. Die vleis is meestal plaaslik geproduseer, maar daarvoor moes groot hoeveelhede sojabone (proteïene) ingevoer word.
Die groeiende Chinese sojaboonmark het wêreldproduksie beduidend gestimuleer (veral in Amerika en Suid-Amerika).
GRAFIEK 1 toon dié styging, wat onder meer deur nuwe kultivars en produksietegnieke teweeg gebring is. Dit is ’n goeie voorbeeld hoe interverwant wêreldhandel en produksie geraak het.
Noudat die Chinese kopers van sojabone na alternatiewe veevoerproteïne kyk, het die sameloop van snelgroeiende produksie en ’n kleiner vraag veroorsaak dat daar vinnig rekordvoorraadvlakke aan die opbou is, veral in Amerika, waar die dollarprys skerp gedaal het.
Suid-Afrika was ’n groot netto invoerder van oliekoek en plantolie. Plaaslike produksie is intussen aansienlik gestimuleer en daar het ’n beweging na invoervervanging en plaaslike verwerking ontstaan. Ongelukkig is daar nog bottelnekke in die plaaslike verwerkingsbedryf.
Die vinnige groei in plaaslike sojaproduksie word in GRAFIEK 2 getoon. Die voorraad is besig om skerp te styg. Dit val saam met die internasionale probleme, wat meegebring het dat Suid-Afrikaanse pryse tot nader aan uitvoerprysvlak gedaal het.
Daar is tans pogings aan die gang om die voorraad uit te voer en die druk op die plaaslike mark te verlig. China kan ’n ideale oplossing wees om die surplus sojabone uit die mark te kry, gegewe die handelsontwrigtende optrede van Amerika. Daar is egter nog heelwat struikelblokke wat oorkom moet word.