Suid-Afrikatussentwee vure oor Agoa-hofsaak
Die hoenderbedryf vra in ’n hofaansoek dat die Regering Amerikaanse voordele vir hoendervleisinvoer opskort, maar as Amerika in reaksie daarop Suid-Afrika uit sy wet op groei en geleenthede in Afrika sou skop, kan ander bedrywe baie verloor.
Agoa, wat tot 2025 duur, bied aan Suid-Afrika en ander lande in Afrika tariefvrye toegang tot die Amerikaanse mark vir ’n wye verskeidenheid uitvoerprodukte.
Die probleem is dat dit nie ’n wedersyds bedingde handelsooreenkoms is nie, maar ’n wet, wat dus ’n eensydige situasie skep waarin Amerika die hef in die hand het. Toe die wet in 2015 hernu is, het Amerika gedreig om Suid-Afrika uit te skop as die land nie beter toegang vir Amerikaanse hoendervleis skep nie.
Hoewel die Suid-Afrikaanse hoenderbedryf nie daarby sou baat vind nie, was hy bereid om tot voordeel van ander bedrywe te onderhandel. ’n Jaarlikse kwota van 65 000 ton Amerikaanse hoenderstukke aan die been is beding waarop ’n rabat vir Suid-Afrika se jare lange teenstortingstarief op dié produkte geld.
Die rabat se bewoording lui egter dat dit net geld solank Suid-Afrika sy uitvoervoordele na Amerika behou.
Pres. Donald Trump het vroeër vanjaar, as deel van sy “Amerika eerste”-beleid en kragtens wetgewing wat “nasionale veiligheid” bevorder, tariewe van onderskeidelik 25% en 10% op ingevoerde staal en aluminium begin hef.
Die Suid-Afrikaanse Pluimveevereniging (SAPV) sê in ’n hofaansoek dat die rabat dus nou opgeskort moet word.
Mnr. Dean McPherson, die DA se skaduminister van handel en nywerheid, het egter onlangs aan die Parlement se portefeuljekomitee vir handel en nywerheid gesê die hoenderbedryf se aansoek is ’n groot bedreiging, want as die hof met die aansoeker sou saamstem, sal Suid-Afrika outomaties uit Agoa uitgesluit word.
Luidens mediaberigte het die Amerikaanse bedryf gesê as hy sy Agoa-hoenderkwota na SuidAfrika verloor, sal hy sy regering vra om “gepaste stappe” te doen.
ALMAL SAL VERLOOR
“Ons sal almal verloorders wees as ons Agoa verloor,” het mnr. Lionel October, direkteur-generaal van die Departement van Handel en Nywerheid, aan ’n parlementêre komitee gesê.
Die departement maak hom gereed om die belangrikheid van Agoa in die hof te verduidelik, onder meer dat die balans van die voordele steeds in Suid-Afrika se guns is. October het gesê die verlies aan dié voordele sal ernstige gevolge hê.
Met die jongste hernuwing van Agoa in 2015 moes sekere skikkings aangegaan word, “soos in handelsverhoudinge”.
Oor Amerika se nuwe staalen aluminium-invoertariewe het October gesê die departement het Amerika die versekering gegee dat Suid-Afrika geen bedreiging vir hom inhou nie. “Ons uitvoer na Amerika is so min dat ons geen ongunstige invloed op die Amerikaanse ekonomie het nie.
“Ons kan nie verstaan waarom hulle ons wil straf terwyl hulle toelaat dat Brasilië en Suid-Korea na hulle uitvoer nie.”
ÁL MEER VOORDEEL
Mnr. Eckart Naumann, onafhanklike ekonoom en assosiaat van die handelsregsentrum Tralac, se ontleding van die jongste handelsyfers wys Suid-Afrika trek al hoe meer voordeel uit Agoa.
Van Januarie tot Junie vanjaar het Suid-Afrika se totale uitvoer na Amerika met 12% gestyg tot $4,155 miljard vergeleke met die ooreenstemmende tydperk verlede jaar. Daarvan het $1,288 miljard vir voorkeurtoegang in aanmerking gekom, hetsy ingevolge Agoa of ingevolge Amerika se Generalised System of Preferences (die GSP-program, wat voor Agoa bestaan het).
Suid-Afrika se totale uitvoer van produkte wat vir Agoa-voordele in aanmerking gekom het en nie vir ander voorkeurtoegang, soos GSP nie, het met 41% gestyg vergeleke met die ooreenstemmende tydperk verlede jaar, sê Naumann. Die uitvoer van landbouprodukte onder Agoa- én GSP-voordele het in dié ses maande met 7% tot $77 miljoen gestyg.
Die waarde van die Agoavoordele lê volgens Naumann
onder meer daarin dat dit bestendig is omdat die wet eers in 2025 verval, terwyl die GSP van tyd tot tyd verval. Die Amerikaanse wetmakers kan Agoa egter enige tyd verander.
NUWE TARIEWE KNOU
In teenstelling met die sterk groei in Agoa-uitvoer het die uitvoer van Suid-Afrikaanse produkte wat vir GSP in aanmerking kom, in die eerste ses maande vanjaar weens minder staal- en aluminiumuitvoer met 31% gedaal vergeleke met die ooreenstemmende tydperk verlede jaar. Naumann sê Trump se nuwe tariewe einde Maart kon al ’n rol gespeel het.
Hy sê dit is moeilik om te voorspel hoeveel Suid-Afrika weens die tariewe kan verloor. Dit hang af hoe pryselasties die vraag na Suid-Afrikaanse staalprodukte is, hoe groot die internasionale mededinging vir sulke produkte is, of Suid-Afrika se produkte uniek is en hoeveel van Suid-Afrika se mededingers deur Trump van die tariewe vrygestel word.
Trump oorweeg hoër tariewe vir produkte in die motorbedryf, en die Suid-Afrikaanse bedryf benut juis dié Agoa-voordele goed.
Verlede jaar was die motorbedryf se Agoa-uitvoer na Amerika $1,188 miljard werd, wat 65% van Suid-Afrika se totale Agoa-uitvoer verteenwoordig. In die eerste ses maande vanjaar het dié bedryf se Agoa-uitvoer met 20% gestyg vergeleke met die ooreenstemmende tydperk verlede jaar, en 52% van die totale Agoa-uitvoer verteenwoordig.
BELANGRIKE VERHOUDING
Naumann sê Agoa blý belangrik vir Suid-Afrika. “Ons bly netto uitvoerders na Amerika en dié mark, en ook die vennootskap met Amerika, is belangrik vir albei partye.”
Oor die hoenderbedryf se hofaansoek sê hy dit is heeltemal verstaanbaar dat sektore wat deur enige Amerikaanse of Suid-Afrikaanse handelsmaatreëls geraak word, hul eie invloed sal wil uitoefen en enige moontlike hulpmiddels sal wil gebruik.
Dit sal egter vir die Regering raadsaam wees om nie nou oorhaastige besluite te neem wat Suid-Afrika se Agoa-deelname en verhouding met Amerika kan raak nie. Ekonomiese en politieke oorwegings sal volgens hom waarskynlik enige stappe deur die Regering beïnvloed.
“As die skade weens die staalen aluminiumtarief binne ’n sekere perk is, kan die prys vir Suid-Afrika te hoog wees om Amerika aan te pak om ’n mate van gesag in die verhouding af te dwing.”