Toerisme red klein boerderye
Meer as 70 kleinboere om Portland in die Amerikaanse deelstaat Oregon het hul eie finansiële volhoubaarheid geskep met ’n doeltreffende plaaslike landboutoerismebedryf.
In Amerika het ’n groep kleinboere hul klein familieplase van ondergang gered deur die verbruiker uit die supermark na die plaas te lok.
In ’n tyd waarin gerief egter hoog op die verbruiker se voorranglys is en die supermark baie doeltreffend aan hierdie vereiste voldoen, verg dit ’n enorme spanpoging, volgehoue vernuwing en harde werk om die verbruiker, wat al hoe verder wegdryf van die boer, keer op keer na die plaaswinkel te laat terugkeer.
Vir hierdie meer as 70 kleinboere en die gemeenskappe waarin hulle boer, was winsgewendheid egter slegs die begin van ’n string voordele wat hulle nooit gedink het moontlik was nie.
Vir mnr. Jon Hartnell en sy pa, Larry, was die ommeswaai van hul Hartnell-boerdery op 5 ha in Clackamas ’n redding vir hul verhouding en vir Jon se persoonlike lewe.
Ná vyf jaar se harde werk om die onderneming uit te brei, verdien die boerdery en die winkel op die plaas nou ’n jaarlikse inkomste van $200 000 (R3 miljoen teen
R15/$). Dit is meer as dubbeld wat hy vyf jaar gelede verdien het. As Hartnell sy sin kry, sal hy binne die volgende vyf jaar ’n bykomende 20 ha ontwikkel om erfenistamaties, -komkommers en -soetrissies te verbou. Tans verbou hulle meer as 100 verskillende tamatiekultivars vir hul eie winkel, asook supermarkte in hul omgewing.
Die uiteindelike doel is om die plaaswinkel se klantebasis sodanig uit te brei dat meer as 66% van hul eie produkte daarin verhandel word omdat hul winsmarge in hul eie winkel hoër is as met grootmaatverkope aan supermarkte. GEMEENSKAP STEUN FAMILIEBESIGHEDE Volgens me. Mary Stewart, landboubesigheidsontwikkelingsen bemarkingsleier aan die Oregon-staatsuniversiteit (OSU) se voorligtingsdiens, is kleiner boerderye besig om al hoe winsgewender te raak.
Die farm loop-projek is 20 jaar gelede deur die OSU begin ontwikkel. Dit kan met die Wes-Kaapse wynroetes ver- gelyk word, maar is spesifiek daarop gerig om gemeenskapsondersteunde familieboerderye winsgewend en volhoubaar te maak. Die teikenmark van die plaasroetes is vroue van 25 tot 65 met jong kinders wat gereeld vars produkte en ander kruideniersware vir die huis moet koop en ook ’n buitelugervaring aan hul kinders wil bied.
Om Portland is daar vier verskillende sirkelroetes met 15-30 plase of bestemmings elk. Die plase bied vars produkte, verwerkte produkte (soos heuning, konfyt en ander ingemaakte produkte), suiwel, vleis, blomme, gebakte produkte en wyn. Daar is ook restaurante. Elke roete is ’n organisasie sonder winsoogmerk, met ’n bestuursraad wat bestaan uit vrywilligerboere met ervaring in landboutoerisme, ’n lid van die plaaslike streek se sakekamer en munisipaliteit, asook ’n verteenwoordiger van die OSU.
“Die hoofoogmerk van die roetes is om plaaslike landboutoerisme te gebruik om kleinboere winsgewender te maak. Wanneer die veldtog werk, is dit voordelig vir elke lid, maar om sukses te behaal, is moeiliker as wat dit lyk,” sê Stewart. SAMEHORIGHEID GEE DIE DEURSLAG Sy sê as daar nie samehorigheid is nie, stort die struktuur in duie. “Plaaslike toeriste gebruik graag die roetes omdat daar volgehoue waarde vir geld is in die verskeidenheid produkte en vermaak wat beskikbaar is.
“Dit verg toewyding en ervaring om dít vol te hou. Dikwels is daar ’n sakepersoon
met ’n groot droom wat ’n klein boerdery gekoop het. Die volgende maand wil hy by die roete aansluit, ’n winkel op die plaas oopmaak en begin sake doen, maar dit werk nie sommer nie.”
Volgens Stewart is daar ’n sterk “ons”-ingesteldheid in hierdie gemeenskappe. So ’n ingesteldheid word nie oornag gevestig nie. Nuwe toetreders tot die gemeenskap moet hulself dus eers bewys.
“Die plaasroetes is ’n uitstekende geleentheid vir boere om by mekaar in te skakel. Al is boere in verskillende stadiums van ontwikkeling, ondernemingsgrootte en besig met verskillende bemarkingstrategieë en sakemodelle, leer hulle deurentyd van mekaar. Om nuwe toetreders te help, sluit ons hulle agter die skerms by die roete in en maak hulle op daardie manier deel van die gemeenskap, maar hulle is nie deel van die formele bemarkingskommunikasie na die publiek toe tot hulle bewys het dat hul sakeplan werk nie.”
WAARDE-AANBOD BRING GROEI
Op Fiala Farms, 20 minute suid van die Hartnett-boerdery en 40 minute van Portland af, boer mnr. Richard Fiala saam met sy bejaarde ouers, vrou, seun, dogter, aanstaande skoondogter, skoonseun, broerskind en vier kleinkinders op 25 ha.
Fiala se pa, die derde geslag op die plaas, het, soos sy voorouers, hoofsaaklik met droëbone geboer. In die 1970’s het Fiala en sy twee ouer broers loopbane buite die landbou ingeslaan. Hy het ’n IT-besigheid in Portland begin om sy pa en ma te ondersteun.
Teen die laat 1990’s het dit egter swaar begin gaan op die plaas.
“Die boerdery het basies geld gesluk,” sê Fiala. “In 2009 het ek my IT-besigheid opgesê en plaas toe gekom. Ek het die geld uit my besigheid gebruik om vir my gesin ’n huis op die plaas te bou, maar die res het ek belê as ’n neseier ingeval die boerdery nie die paal haal nie. My siening was dat die boerdery vir homself moes betaal.
“In daardie eerste jaar het ek besluit om ’n kans te waag met pampoene vir Halloween. Omdat arbeid te duur is, het ons mense genooi om self die pampoene te oes. Hulle moes selfs hul eie skêre bring. Ten spyte van die gure weer in Oktober 2009 het daar nie ’n enkele pampoen op die land van 15 ha oorgebly nie. Met die inkomste van daardie oes het ons vir ons ’n nuwe skuur gebou, wat nou die winkel is.”
Ander werklikhede staar hulle in die gesig. “Ons familie raak nie kleiner nie en ons is vasbeslote om ons huidige lewenstyl vol te hou. Om dié lewenstandaard te handhaaf, sal
ons iets anders moet doen. Die plan is om eerder meer waarde tot ons bestaande produkte toe te voeg en só die inkomste uit die winkel te vergroot as om in meer grond te belê.
“My seun, Cole, is besig met ’n graad in brouerswetenskap aan die OSU. Ons sal eersdaags stookketels koop en ’n perseel inrig waar ons appel- en peerbier kan brou. Daardeur kan ons ’n inkomste uit ons uitskotvrugte verdien en ons produkreeks uitbrei. Ons plaas is ook besig om ’n gesogte ligging vir troues en ander vieringe te word. Dié geleenthede bestaan net omdat dit vir stedelinge die moeite werd is om op hierdie roete te reis om die verskeidenheid te ervaar. Op ons eie, sou ons nie hierdie geleentheid gehad nie,” sê Fiala. GESONDE GEMEENSKAPPE Me. Angela McComber en haar seun, Wesley, wandel tussen die bome op Fiala Farms rond. Haar man werk op ’n myn in die deelstaat Arizona en hulle huur ’n tweeslaapkamermeenthuis in Portland.
“Ek sal baie eerder hierheen kom vir ’n uur of wat om my vars produkte te koop. Ek betaal nie veel duurder hier as in die supermark nie. Inteendeel, die appels hier is 25c per pond (R8/kg) goedkoper as in my plaaslike supermark. Ek weet ook die produkte is nie met ’n klomp gifstowwe bespuit nie.
“Die grootste bonus is die geleentheid wat ek my seun kan gee om te leer. Ons besoek elke week ’n ander plaas. Ons kry gereeld vriende iewers op die roetes, dan speel die kinders lekker. Dit skep regtig ’n betrokke gemeenskap.”