Meganiseer of kontrakteer?

Na aanleiding van die spesifieke omstandighede op ’n katoenplaas kan ’n boer oorweeg om self ’n katoenplukker te koop pleks van om ’n kontrakteur te gebruik. Maak egter eers deeglik somme voor jy die masjien koop sodat die ekstra koste die moeite werd is.

Hoë jaarlikse vaste koste, wat R2,2 miljoen of meer per jaar kan beloop, is ter sprake wanneer ’n plaas met ’n nuwe katoenplukker toegerus word.

Die lopende koste per hektaar om die plukker te bedryf en te onderhou, moet ook nie onderskat word nie. Dit kan tot R2 800 per hektaar beloop.

Dit beteken dat vir elke R100 per hektaar wat op nuwe toerusting uitgegee word, ’n katoenprodusent elke jaar R33 tot R49 per hektaar tot sy jaarlikse uitgawes ten opsigte van masjinerie (rente ingesluit) kan toevoeg. Dit hang af hoe doeltreffend die katoenplukker gebruik word. Die vraag is of die ekstra koste die moeite werd is.

Vir groter plase is die eenheids- laer, maar vir kleiner plase kan die koste aansienlik meer wees. Die koste vir kleiner plase kan laag gehou word deur te spesialiseer in katoenverbouing, tweedehandse maar goedkoper katoenplukkers te bekom en om kontrakteurs te oorweeg.

VOORDELE

Meganisasie kan ’n oplossing bied waar voldoende handearbeid nie beskikbaar is om katoen te pluk nie. In sommige gevalle is daar nie kostevoordele nie. Die onregstreekse voordele bied egter die geleentheid om beter opgeleide personeel te behou en die geleenthede te benut wat katoenverbouing bied.

Meganisasie kan die inkomste uit jou produksie deur verhoogde opbrengste laat toeneem. Dit is veral van toepassing op doeltreffende verbouingspraktyke op watertafelgronde of op besproeiweeg ingstelsels wat beskikbare besproeiingswater doeltreffender benut.

Die tydige pluk van katoen om ’n verlies aan opbrengs en gehalte te voorkom, maak meganisasie noodsaaklik. Pluktoerusting wat met die jongste tegnologie toegerus is, verhoog die gehalte van die katoenpluksel wat gelewer word. Dit bevorder die plaaslike en uitvoervraag na katoen van ’n goeie gehalte wat in Suid-Afrikaanse klimaatstoestande verbou word.

Meganisasie bevorder ook die verpakking en opberging van produkte om gunstige pryse later te kan benut. Die belangrikste rede vir meganisasie is egter om koste te verlaag en arbeidsproduktiwiteit te verhoog.

In die berekening in die TABEL blyk dit dat die produsent in die voorbeeld die aankoop van ’n katoenplukker sal oorkoste sodra die aantal hektare wat hy jaarliks aanplant, minstens meer as 670 ha gaan beloop en dat die nuwe stroper ná vier jaar teen R3,8 miljoen verkoop sal kan word.

Indien jy dus reeds meer as 670 hektaar katoen verbou en ’n kontrakteur gebruik om te pluk, kan jy dit begin oorweeg om self die masjien te besit en jou eie katoen te pluk (en dalk daarna vir ander boere in jou omgewing ook) om jou vaste koste nog meer te verlaag.

Papier is egter geduldig, en almal se omstandighede verskil. Daarom is dit belangrik om kers op te steek by produsente wat self plukkers besit, en eerstehandse inligting in te win voor jy ’n besluit neem.

Mnr. Wessel Lemmer is ’n senior landbou-ekonoom by Absa-Agribesigheid in Johannesburg.