Willemse: Kos nie rede vir hoër inflasie

Die jongste rentekoersverhoging van 0,25 persentasiepunte het gemengde reaksie ontlok. Die Reserwebank het hoër inflasie as ’n rede aangevoer, maar dit blyk dat voedselpryse steeds laer neig en juis ’n remmende uitwerking op inflasie het.

Die aankondiging van die Reserwebank se monetêre beleidskomitee (MBK) einde verlede maand dat die rentekoers met 0,25 persentasiepunte verhoog word, is gegrond op ’n paar aannames. Dit is eerstens dat die wisselkoers swak sal bly neig, in die lig van Amerika wat sy rentekoerse verhoog (wat Suid-Afrika dwing om te volg).Tweedens is dit dat die swak wisselkoers inflasie in die komende jaar tot 18 maande hoër gaan laat neig, en dat daar nou voorkomend opgetree moet word. Derdens word verwag dat oliepryse relatief hoog gaan bly, en dat internasionale voedselpryse in die komende twee jaar gaan styg.

Die Reserwebank mik na ’n inflasiekoers wat binne die vlak van 3% tot 6% per jaar moet beweeg, en verkieslik na aan die 4,5%merk bly. Die jongste inflasiekoers, soos gemeet deur die verbruikersprysindeks (VPI, dit behels winkelpryse en dienste), het gestyg van 4,9% in September 2018 tot 5,1% in Oktober 2018 op ’n jaargrondslag. Die Reserwebank se vooruitskattingsmodel dui daarop dat inflasie in die komende 18 maande verder kan styg, en daarom meen die bank dat voorkomend opgetree moet word. Tog verwag die MBK nie dat Suid-Afrika die 6%-inflasiemerk gaan oorskry nie, en reken die VPI gaan rondom 5,8% draai (wat nog binne die 6%-teikenvlak is). Dit is gegrond op die aanname dat die rand nie verder gaan verswak nie.

Sommige ekonome reken dit was nie die regte besluit van die Reserwebank om die rentekoers te verhoog terwyl die Suid-Afrikaanse ekonomie in ’n tegniese resessie is nie. Ek is van mening daar was nie veel van ’n keuse nie, met dié dat rentekoerse in Amerika en die Europese Unie (EU) in ’n opwaartse fase is en kapitaal uit Suid-Afrika laat vloei. Dit laat net die wisselkoers verder verswak en jaag inflasie aan. Die besluit het nie veel te doen met die swak ekonomiese groei in Suid-Afrika nie.

Die feit dat die ekonomie die afgelope paar jaar ál stadiger groei, is nie die gevolg van hoë rentekoerse nie, maar eerder van ’n swak beleidsomgewing wat besigheid in alle sektore knou. Selfs al word die rentekoers nou met ’n halwe persentasiepunt of een persentasiepunt verlaag, is ek oortuig daarvan dit sal nie nuwe investering stimuleer nie, in die lig van die huidige onsekere stand van beleidsake en korrupsie op vele vlakke.

VERLOOP VAN INFLASIE

As ’n mens die inflasieberekeninge van Statistieke Suid-Afrika ontleed, is dit egter duidelik dat inflasie redelik onder beheer is, en dat voedselinflasie nog daal. Die probleem is geadministreerde pryse wat met meer as 12% per jaar styg. In die geval van gereguleerde pryse in die staatsomgewing is die inflasiekoers vir Oktober sowat 13,3%. Boonop het die beleërde Eskom gevra vir verhogings wat nóg hoër is vir aanstaande jaar om uit die moeilikheid te probeer bly en kontantvloei aan die gang te hou.

Voedselinflasie was in Oktober 2018 sowat 2,9% vergeleke met die ooreenstemmende tydperk verlede jaar, en toon steeds ’n dalende neiging. In die lig van die feit dat voedselinflasie ’n gewig van 15,48% in die VPI dra, het dit ’n remmende uitwerking gehad.

Die algemene inflasiekoers van 5,1% in Oktober 2018 toon ’n stygende neiging. Dit is veral weens die geadministreerde prysstygings van staatsgereguleerde pryse en semi-staatsondernemings.

Die GRAFIEK toon die verloop van die algemene inflasiekoers (VPI) en dié van voedsel. Die styging in die VPI is duidelik te sien, terwyl voedselpryse laer bly neig.

Daar moet in gedagte gehou word dat die olieprys, teen die meeste verwagtinge in, verlede maand skerp gedaal het. Dit het tot ’n verlaging in brandstofpryse gelei, wat sal help om inflasiedruk te verlig.

Sommige ekonomiese ontleders reken die rentekoers sal in die komende jaar nie baie styg nie, dalk net met ’n kwart-persentasiepunt of ’n halwe persentasiepunt, na gelang van die wisselkoers van die rand. Die Reserwebank kan egter kwaaier kritiek verwag indien hy die rentekoers verder verhoog terwyl daar nie beduidende groei in die ekonomie verwag word nie. Die Reserwebank se mandaat is prysstabiliteit (om inflasie binne die teikenvlak te hou), maar met inagneming van ekonomiese groei.

VOEDSELINFLASIEKOMPONENTE

Die TABEL toon in die eerste kolom die voedselkomponente in die VPI en die jongste jaarstyging, soos gemeet in Oktober 2018 vergeleke met Oktober 2017. Die ander kolom toon die produsenteprysindeks (PPI) vir naastenby dieselfde komponente, maar op fabrieksvlak. Die jongste beskikbare PPI-syfers is vir September 2018, vergeleke met September 2017.

Dit gee ’n aanduiding van die verwagte prysrigting in winkelpryse in die komende maande, soos produkte vanaf die verwerkingsaanlegte deurbeweeg tot op winkelrakke. Die fabrieksprysstyging was 1,3%, wat heelwat laer is as die VPI-syfer van 2,9% vir voedsel in winkels. Dit dui daarop voedselinflasie kan verder daal, wat algemene inflasie dus kan rem. Dit verleen stukrag aan die standpunt dat die rentekoers nie veel meer moet styg nie.

Die situasie verander egter stadigaan as ’n mens na die voedselgroepe in die tabel kyk. Graanpryse (mielies) het reeds begin styg, maar dis veral elektrisiteit, vervoer en arbeid wat pryse gaan laat styg – die PPI dui reeds ’n styging in winkelpryse aan. ’n Swakker graanoes in die somer gaan ook effense opwaartse druk op pryse plaas. Hou in gedagte dat die produsente-aandeel in winkelpryse selfs minder as 20% is wat brood betref. Die koringprys is dus nie die grootste faktor nie, maar wel die ander koste buite die plaashek.

Dit geld vir die meeste ander produkte.

Vleispryse is baie stabiel en selfs ’n paar rand laer op produsentevlak, en na verwagting gaan pryse in die komende maande meestal sywaarts beweeg. Die feit dat verbruikers swaarkry, heelwat minder bees en skaap geslag word (weens kuddebou), en die huidige droë toestande met min weiding in die binneland help nie juis nie. Berekeninge toon die produsente-aandeel op vars vleis is minder as 50%, na gelang van die snit en soort winkel. Dis een van die produkte waar die produsenteprys ’n taamlik belangrike deel van die winkelprys uitmaak.

Suiwelpryse daal op produsentevlak, maar die skerp daling word nie in winkelpryse weerspieël nie. ’n Mens sal nog moet sien of die skerp daling die afgelope twee maande in laer verbruikerspryse weerspieël gaan word. Die idee is tog dat as daar ’n surplus is en die boer word gepenaliseer (en die verwerker koop sy grondstof baie goedkoper), die laer pryse aan die verbruiker deurgegee sal word om verbruik te stimuleer.

Oliesaadpryse is baie laer vir die boer as ’n jaar gelede, en dit word in die pryse weerspieël. Na verwagting gaan dié pryse meer sywaarts beweeg in die komende maande.

Vrugtepryse is laer, en hoewel groente- en suikerpryse vir die boer gedaal het, word dit nie in winkelpryse weerspieël nie. Ook hier word nie veel stygings verwag nie.

Die huidige stand van inflasie en die feit dat die Reserwebank dit as gedeeltelike motivering gebruik het om die rentekoers te verhoog, is nie die gevolg van voedselpryse nie. Inteendeel, voedselpryse het tans ’n remmende uitwerking op algemene inflasie en dit gaan nog vir ’n wyle voortduur. Die probleem is geadministreerde pryse wat 12-13% per jaar styg – dis wat inflasie opjaag. ’n Hoër rentekoers gaan dit nie verander nie.