Klimaat: Die uurglas loop leeg! ‘Maak nóú planne
Suider-Afrika ervaar reeds klimaatsverandering. Die streek kan nie op sy eie klimaatsverandering probeer keer nie, maar daar is nog sowat tien jaar om planne te beraam om daarby aan te pas, sê ’n voorste klimaatwetenskaplike.
Klimaatsverandering is nie ’n probleem van die toekoms nie, Suid-Afrika is reeds 2 ºC warmer as wat dit veronderstel is om te wees, sê prof. Francois Engelbrecht, hoof van die navorsingsgroep oor klimaatstudies, modellering en omgewingsgesondheid by die Wetenskaplike Nywerheidsnavorsingsraad (WNNR).
“Dinge lyk eintlik glad nie goed vir ons streek nie. Volgens projeksies sal Suider-Afrika al hoe droër word en ook stelselmatig warmer. Ons verwag dat die binnelandse gebiede van Suid-Afrika teen min of meer twee keer die tempo van globale verwarming warmer gaan word.”
Hy sê wetenskaplikes het waargeneem dat Suider-Afrika 2 ºC warmer geword het in die tyd dat die wêreld gemiddeld 1 ºC verwarm het.
Die Verenigde Nasies probeer deur die Parys-klimaatooreenkoms die wêreldwye toename tot 2 ºC beperk. “Selfs al kry ons dit reg, gaan die toename in ons streek 4 ºC wees.”
Hy sê projeksies toon ook dat die streek geleidelik droër gaan word, terwyl Oos-Afrikalande soos Kenia en Tanzanië natter gaan word. “Ons kan ’n El Niño-sein in daardie patroon sien. Wanneer daar ’n El Niño-gebeurtenis is, is Suider-Afrika gewoonlik droog en Oos-Afrika gewoonlik nat. Ons projeksies toon dat ’n El Niño-gebeurtenis meer gereeld gaan voorkom. Dis nie goeie nuus nie.”
Engelbrecht sê hulle kan nog nie duidelike bewyse sien dat reënvalpatrone al verander nie.
MEER ‘SUPER’-EL NIÑO’S
Die ergste El Niño-gebeurtenisse, soos dié wat Suider-Afrika in 1997-’98 en 2015-’16 getref het, word “super-El Niño’s” genoem. “Ons kry super-El Niño’s min of meer elke 15 jaar, maar in die toekoms, met ’n wêreld wat 2 ºC warmer is, kan die frekwensie van super-El Niño’s verdubbel.”
Engelbrecht sê wanneer temperature toeneem, is dit nie net die gemiddelde temperatuur wat belangrik is nie. “Dis ook belangrik hoe uiterste weerverskynsels verander. In ’n wêreld wat 4 ºC warmer is, kan jy meer hittegolwe en baie meer dae met ’n hoë brandgevaar verwag. Dit verg ook nie baie insig om te besef dat hoe warmer en droër dit word, hoe meer verdamping uit damme en van grondvog daar gaan wees nie.”
Engelbrecht sê waterbronne gaan onder druk kom en groeiseisoene kan korter word vanweë die verdamping van grondvog.
In 2018 het SA se klimaat reeds verander, sê Engelbrecht. “Ons kan dit sien in die toename van 2 ºC wat reg oor Suider-Afrika gemeet is, die aantal hittegolwe en die aantal dae met ’n groter brandgevaar. Dis alles in vaktydskrifte gepubliseer.”
’N HALFGRAAD CELSIUS
Die meeste lande in die wêreld het hulle in 2015, as deel van die Parys-klimaatooreenkoms, daartoe verbind om aardverwarming onder 2 ºC bo temperature wat voor die industriële era die norm was, te hou. Hulle het hulle
ook daartoe verbind om temperatuurstygings tot 1,5 ºC te beperk.
Sekere regerings, veral die sogenoemde Afrikablok en klein eilandstate, het sedertdien die Verenigde Nasies se raamwerkkonvensie oor klimaatsverandering (UNFCC) versoek om vas te stel hoe die gevolge van temperature 1,5 ˚C hoër van dié van 2 ºC hoër gaan verskil. Hulle wou ook weet hoe die vrystelling van koolsuurgas verlaag moet word om die doelwitte te bereik. Op grond hiervan het die tussenregeringspaneel oor klimaatsverandering (IPCC), waarvan Engelbrecht ’n lid is, in Oktober vanjaar ’n verslag getiteld The Special Report on Global Warming of 1,5 °C
bekend gestel. Engelbrecht sê dis die moeite werd om te probeer om die toename in temperatuur tot 1,5 ºC te beperk, al beteken dit geensins dat daar nie ongunstige gevolge gaan wees nie. As die neiging voortduur dat Suid-Afrika teen dubbel die globale tempo verwarm, kan temperature met 3 grade toeneem.
“Dán sien ons statistieke wat ook ’n daling in reënval toon. Die 1,5 ºC-teiken gaan ons nie red van ander nadelige gevolge nie.”
Hy sê as die gemiddelde wêreldtemperatuur met 2 ºC styg, kan Suider-Afrika 4 ºC warmer raak en kan daar groter afnames in reënval wees, met meer groot El Niño-gebeurtenisse.
“Dit lyk of ’n globale toename in temperatuur van 3 ºC katastrofiese gevolge vir Suid-Afrika kan inhou. 3 ºC globaal kan ’n toename van min of meer 6 ºC in die binneland beteken. “As ons 6 ºC bereik, kyk ons na die ineenstorting van die Suid-Afrikaanse mieliebedryf en ’n vleisbeesbedryf wat nie meer lewensvatbaar is nie.” IN ONS LEEFTYD
Engelbrecht sê die “skokkende” bevinding van die verslag is dat die wêreld die 1,5 ºC-drumpelwaarde oor sowat ’n dekade kan bereik. “Dit is in ons leeftyd. As die groot nywerheidslande van die wêreld aanhou om kweekhuisgasse teen die huidige tempo in die atmosfeer te pomp, kan ons dit in 2030 bereik.”
As niks gedoen word om koolsuurgasvrystellings te verlaag nie, kan die 2 ºC-teiken teen vroeg in die 2040’s of meer waarskynlik 2050 bereik word. Engelbrecht sê net enorme klimaatingrypings kan dit keer.
“Ons het bitter min tyd om te probeer voorkom dat wêreldtemperature verder styg. As Suid-Afrikaners kan ons nie op ons eie veel doen nie: Dit is in die hande van die geïndustrialiseerde lande van die noordelike halfrond, soos Amerika en China. As hulle nie die vrystelling van koolsuurgas drasties beperk nie, sal ons met die gevolge van die verwarming moet saamleef.”
Dit beteken dat die vrystelling van kweekhuisgasse met 45% relatief tot 2010-vlakke verminder moet word.
“Wêreldwyd moet ons afhanklikheid van steenkool en olie min of meer met die helfte verminder word. Dan moet ons aangaan en in 2050 ’n netto nulvrystelling van koolsuurgas hê. Dán kan ons die 1,5 ºC-teiken vermy.” As die wêreld verwarming van 2 ºC wil vermy, sal kweekhuisgasvrystellings teen 2030 met 20% verminder moet word en geen vrystellings teen 2070 moet plaasvind nie. Engelbrecht sê die groot gevaar as 1,5 ºC oorskry word, is die wesenlike kans dat die Groenlandyskap en die Antarktika-yskappe kan begin smelt. Dit sal seevlakke wêreldwyd laat styg en kan nie gestop word as dit begin het nie. WEGBEWEEG VAN FOSSIELBRANDSTOF Engelbrecht sê klimaatsverandering kan net voorkom word as die wêreld saamwerk om die manier waarop energie opgewek word, te verander. “Niks anders is die moeite werd as ons dit nie regkry om van fossielbrandstof weg te beweeg nie. Ons moet ’n reusagtige omskakeling maak van fossielbrandstof na hernieubare vorme van energie, en kernkrag.”
Wetenskaplikes sê kernkrag is onvermydelik as die wêreld drastiese veranderinge teen 2030 wil maak, omdat hernieubare energie nie vinnig genoeg in veranderende behoeftes sal kan voorsien nie.
“Versagting gaan gemaak of gebreek word deur die wêreld se sukses om weg te beweeg van fossielbrandstowwe. Dis eintlik al wat ons kan red van die veranderinge.”
Hy sê voorts dat koste onvermydelik is as klimaatsverandering in toom gehou moet word. “Almal moet saamwerk, almal moet aanvaar dat daar op kort termyn koste gaan wees. Die probleem gaan net opgelos word as die wêreld saamwerk.”
Engelbrecht sê daar is ongelukkig min wat Suid-Afrika op sy eie kan doen om die uitwerking van klimaatsverandering te versag. “Moenie naïef wees en dink dis in ons