Verhaal skuld só betyds

Voorkom situasies waarin geleende geld nie terugbetaal hoef te word nie omdat die skuld verjaar het. Stel ’n behoorlike ooreenkoms op en vergewis jou van verjaringstydperke.

Leningsrekeninge word geskep wanneer kontant of bates verwissel word van ’n individu of entiteit na ’n ander individu of entiteit. Die transaksie word in die finansiële state van die individu of entiteit as ’n leningsrekening aangeteken. Leningsrekeninge word oor die algemeen in boerderye tussen verwante sake-entiteite aangewend. Wanneer ’n boer byvoorbeeld geld uit die boerdery leen vir ’n kind om te gaan studeer, om bates in sy eie naam oor te dra aan ’n sake-entiteit of trust, geld aan ’n werknemer leen, of geld leen om vir ’n mediese prosedure van ’n familielid te betaal, word ’n leningsrekening geskep wat op versoek terugbetaalbaar is. Die vraag is wanneer hierdie leningsrekeninge werklik opeisbaar is.

Skuld verjaar ná drie jaar en mag daarna nie meer verhaal word nie. Die vraag is dus wat die posisie is in die geval van leningsrekeninge, en of die driejaar-verjaringstydperk ook geld ten opsigte van skuld vir leningsrekeninge wat op versoek betaalbaar is.

Die huidige regsposisie is dat kontraktuele skuld betaalbaar is in ooreenstemming met dit wat in die ooreenkoms tussen die partye vasgestel is. Waar geen ooreenkoms aangegaan is nie of indien die ooreenkoms geen vaste tydstip vir betaling bevat nie, word die geld geag om onmiddellik ná kontraksluiting betaalbaar te wees. Dus begin die verloop van die verjaringstydperk in hierdie geval by kontraksluiting. Dit kan verreikende gevolge hê wanneer ’n leningsrekening verjaar en die bedoeling was dat die skuld wel in ’n stadium terugbetaalbaar sou wees.

VOORBEELD

ABC-boerderytrust leen R4 500 000 aan ABC Melkboerdery (Edms.) Bpk. om werktuie vir die boerdery te koop om die onderneming uit te brei. Die lening is terugbetaalbaar op aanvraag, en geen skriftelike of mondelingse ooreenkoms is aangegaan wat bepaal wanneer en hoe terugbetaling sal geskied nie.

Die reënval in die omgewing van die boerdery neem af en ’n groot droogte volg. Ná vyf jaar benodig ABC-boerderytrust geld om voer aan te koop, en die lening word opgeroep deur ABC-boerderytrust. ABC Melkboerdery (Edms.) Bpk. is egter nie in staat om die bedrag terug te betaal nie. Verjaring het begin loop in die stadium toe die geld aan die maatskappy oorbetaal is. In die lig daarvan dat die lening al vyf jaar gelede aangegaan is, is dit nie meer opeisbaar of betaalbaar nie, want die drie jaar verjaringstydperk het reeds verstryk.

Wanneer ’n lening aangegaan word wat op versoek terugbetaalbaar is, moet dit met omsigtigheid benader word. Indien daar nie op ’n datum van terugbetaling ooreengekom word nie, maar wel dat die lening slegs op versoek terugbetaalbaar is, moet ’n ooreenkoms duidelik uiteensit wat presies daarmee bedoel word. Dit is wenslik om professionele regshulp te kry om ’n ooreenkoms op te stel om situasies te voorkom waar die lening verjaar en dus nie meer opeisbaar is nie.

OPLOSSING

Die nadelige gevolge voorspruitend uit die gemelde voorval kon soos volg voorkom word: ABC-boerderytrust leen R4 500 000 aan ABC Melkboerdery (Edms.) Bpk. om werktuie vir die boerdery te koop. ’n Skriftelike ooreenkoms word opgestel waarin die partye ooreenkom om ná vyf jaar die helfte van die bedrag terug te betaal, saam met 8% rente wat jaarliks gehef is. Die ander helfte van die bedrag, saam met 8% rente wat jaarliks gehef is, is binne tien jaar betaalbaar.

As ABC Melkboerdery (Edms.) Bpk. ná die eerste vyf jaar nie die ooreengekome bedrag terugbetaal nie, is ABC-boerderytrust geregtig om die uitstaande bedrag volgens die skriftelike ooreenkoms op te eis. Verjaring sou dus nie plaasgevind het ná drie jaar van oordrag van die geld nie, omdat die verjaringstydperk eers begin loop het van die helfte van die bedrag ná die eerste vyf jaar, en ten opsigte van die ander helfte ná die verloop van tien jaar.

Die ongewenste gevolge word dus uitgeskakel deur die bepalings van die ooreenkoms.

Mnr. Petri Lourens is ’n regsadviseurbestuurder vir Old Mutual Makelaarsdienste in die Wes-Kaap.

NAVRAE: E-pos: knel1@oldmutual.com