Goedkoop spruite verlig droogte

’n Saadlaaistelsel wat daagliks sowat 800 kg groenvoer lewer, het wild op ’n kleinhoewe deur die ergste droogte getrek. Buiten dat dit goedkoper is as lusern, het die wild ook minder duur lekke nodig – wat ’n verdere besparing meebring.

Alternatiewe bronne van veevoer is ’n móét in droogtetoestande, veral as wild nie maklik na beter weiding verskuif kan word nie. Die laat somerreën wat onlangs eers oor dele van die sentrale binneland begin uitsak het, het tot die redding van vee- en graanboere by Bloemfontein en omstreke gekom.

Vir sommiges, soos die private wildreservaat Sangiro, net noordwes van dié stad, het buie van sowat 50 mm verligting vir verdorde weiding gebring, maar die groen uitloopsels bied nie genoeg voer vir die meer as 100 stuks wild en sowat 40 kleinraambeeste wat die eiendom se weiveld deel nie.

Mnr. Marius Strydom, mede-eienaar, het uit desperaatheid sy pa, Christo, geraadpleeg toe hy nie meer kon bekostig om duur en dikwels onverkrygbare lusern as aanvullende voer te verskaf nie.

Die Strydoms hou onder meer ’n trop swartwildebeeste, verskeie kleurvariante bles- en springbokke, volstruise, emoe’s, lamas, alpakkas, gemsbokke, swartwitpense, sebras, lechwes en kameelperde op sowat 83 ha aan.

Hulle het op aanbeveling van mnr. Jan van Deventer, ’n vee-en-wildkonsultant van Bloemfontein, ’n groenvoerplan van Feedgrow op Sangiro beproef, waarvolgens uitgeloopte gars aan die diere gevoer word.

“Die droogte is vir ons gebreek,” sê Christo. “Terwyl die veld herstel, is daar daagliks oorgenoeg groenvoer.”

In die groenvoerstelsel word voergraad- gars as die kleingraangewas met die hoogste voedingswaarde gebruik.

Volgens mnr. Jan Jacobs van Feedgrow is gars 78% verteerbaar en verskaf dit 20,4% ruproteïene, waarvan 56% as deurvloeiproteïene in sy spruitvorm beskikbaar gestel word. Gars het ’n hoë metaboliese energie en is ook hoogs verteerbaar. “Dit beteken die dier gebruik minder van sy eie energie vir vertering. Garsspruite bevat baie ensieme, vitamiene en minerale. Stysel wat moeilik verteerbaar is, word in maklik verteerbare plantsuikers omgeskakel.”

Volgens Jacobs vreet diere wat die gars gevoer word, ook minder lekke. Hy waarsku egter dat boere altyd moet sorg dat diere toegang tot ruvoer het. Mieliereste of ander ruvoer moet na goeddunke aan die diere verskaf word. In die geval van die wildsbokke word hooi verskaf totdat die natuurlike weiding genoeg ruvoer verskaf.

TOT 832 KG VOER PER DAG

Elke saadlaai word met sowat 2 kg droë saad gevul, wat ses dae later tot 12 kg uitgeloopte groenvoer vermeerder. “Indien die saadkoste, arbeid, elektrisiteit en water verreken word, kos die eindproduk 55c/kg,” sê Jacobs.

Die saadlaaie aan die eindpunt van die stelsel word elke sesde dag leeggemaak en

met droë saad aan die beginpunt vervang. Sodoende word groenvoer daagliks gelewer.

Die eenheid by Sangiro kan daagliks meer as 768 kg voer lewer. Die werklike produksie is sowat 13 kg per saadlaai, wat die daaglikse produksie op 832 kg te staan bring.

“Só ’n eenheid van 24 m² se produksie is gelykstaande aan dié van ’n spilpunt op 12 ha. Die garsproduksie benodig net sowat 0,2% van die krag wat die spilpunt sou gebruik en 0,02% van die spilpunt se waterbehoefte. Sangiro se voerproduksie benodig 1 200 liter water in ’n siklus van 24 uur,” sê Jacobs.

Water wat uit die eenheid dreineer, kan gebruik word om die vlak van ’n naasliggende veesuiping aan te vul, aangesien dit voedingstowwe bevat wat deur die ontkiemende gars vrygestel is. Volgens Jacobs word ’n geringe deel van die toediening van 50 liter/uur vrygestel.

Wanneer die voer gereed is, haal hulle dit uit die laaie en ry dit met ’n trekker na die diere se kamp aan.

Volgens Van Deventer verkies die wildsbokke die garsspruite bo enige ander soort voer wat in hul kosbakke gegooi word. Die hele garsspruit word met wortel en al opgevreet.

Die Feedgrow-eenheid van 24 m2 kos R621 000 (BTW ingesluit).

NAVRAE: Mnre. Marius Strydom, e-pos: marius@csn.co.za, sel 082 335 1247; Jan van Deventer, e-pos: janvandeventer1@gmail.com, sel 072 499 1964; Jan Jacobs, e-pos: jan@ feedgrow.co.za, sel 083 227 7891.

BO: Mnr. Jan Jacobs van Feedgrow by die beginpunt van die voerproduksie, met garssaad waarvan die ontkieming begin het. Dié saadbakke word dieper ingeskuif namate die groeiende gars aan die agterkant uitgehaal word.INLAS: Die garsspruite is ná ses dae gereed om aan die diere gevoer te word. Die groeikamer lewer daagliks sowat 800 kg spruite wat na die veld geneem word.

Die wortelbank van die garsspruite word meganies uitmekaar gekap vir makliker hantering. Van links is mnre. Marius en Christo Strydom (eienaars van Sangiro) en Jan Jacobs van Feedgrow. Op die agtergrond kan die herstel van die weiding, wat nog in ’n stadium van groen droogte verkeer en nie oor genoeg ruvoer beskik nie, gesien word.

Die gars word met wortels en al uit die laaie gehaal en aan die wild gevoer. Die Strydoms se kleinraambeeste is eerste by die voerbakke, waarna die wild ook nader kom en die garsspruite verkies bo enige ander voer wat in hul kosbakke gegooi word. Van links is mnre. Simon Mxhosana en Jan Moleleki.