Dekgewasse: Musina-boer wys Yanks hoe
Mnr. Hannes Vos, ’n boer van Limpopo, het die afgelope 13 jaar die pad van konvensionele na herlewingsboerdery in die Amerikaanse Midde-Weste gestap.
Sowat 13 jaar gelede het ’n Suid-Afrikaanse groenteboer van Musina sy tentpenne in Amerika gaan inslaan. Mnr. Hannes Vos en sy gesin boer deesdae in ’n gebied wat in die 1930’s midde-in dié land se “Dust Bowl” was, en ’n soortgelyke of self meer uiterste klimaat as Noord-Limpopo het. Temperature van in die 40 °C in die somer en tot -25 °C in die winter kom voor.
Hy het destyds dié uitdaging met ope arms verwelkom. Hy bewys vandag hoe lewende wortels wat so lank as moontlik in die grond bly, geenbewerking, en die integrasie van vee so ’n somersaaiery steeds in marginale toestande winsgewend kan maak.
Hy het van jare lange konvensionele saaiery tot strookbewerking en uiteindelik geenbewerking gevorder.
Hy is só suksesvol dat hy gereeld as spreker op boeredae en nasionale konferensies dáár nader gehark word om sy kennis oor te dra.
Hy sê die algemene siening waar hy en sy vrou, Johanna, nou in die Amerikaanse buurdeelstate Kansas en Oklahoma boer, is dat die vog net eenvoudig te min is om ’n kontantgewas én dekgewasse elke jaar op droëland te verbou.
Hannes en Johanna plant jaarliks koring, mielies en sorghum, asook dekgewasse ná omtrent elke kontantgewasoes. Hulle het intussen ook hul kudde Dorpers nader gehark wat die dekgewasse bewei en die ondergrondse biologie só stimuleer.
Hul gemiddelde jaarlikse reënval is sowat 450 mm, hoewel hulle ook al met minder as 160 mm moes klaarkom. Hy sê die pad wat hulle die afgelope paar jaar met dekgewasse geloop het, het hom oortuig dat die tradisionele sienings oor hierdie praktyk in daardie omgewing nie noodwendig korrek is nie.
Sodra ’n mens die resultate begin sien en ervaar, besef jy die vog wat deur die dekgewasse onttrek word, word verreweg uitgekanselleer deur die voordele wat jy op lang termyn behaal, sê hy. Dit sluit in beter waterindringing in die grond, beter voedingstofhersirkulering en beter behoud van voedingstowwe, wat alles jou winsgrens verhoog.
DAAR ÍS PLEK VIR DEKGEWASSE
Hannes erken dat die praktyk om weidingdekgewasse by jou saaiboerdery te integreer, nie noodwendig maklik is in ’n gebied met betreklik lae reënval nie.
Die kern van die saak is egter dat dit moont-
lik is en jou help om jou winsgrens te verhoog deurdat jy uitgawes aan kunsmis en chemiese middels kan besnoei.
Blaarontledings toon voortdurende stygings in voedingstofwaardes in sy boerdery. Voedingstowwe wat vroeër in die grond vasgevang was en nie vir plantopname beskikbaar was nie, word nou danksy die verhoogde biologiese aktiwiteit vrygestel sodat die voedingstofontleding se resultate elke jaar ’n al hoe groter balans toon.
Hulle het byvoorbeeld die afgelope drie jaar geen fosfaat by hul mielies toegedien nie, en blaarontledings wys dat daar steeds genoeg is, sê Hannes. Hul winsgrens styg nog elke jaar.
RAAD UIT AMERIKA
Hannes volg die Amerikaanse kenner van bewaringslandbou, mnr. Ray Archuleta, se raad oor watter dekgewasspesies jy op jou plaas moet plant. Dit behels dat jy dié wat die swakste presteer, laat vaar, en altyd iets nuuts toevoeg. Met die gemiddelde vog wat hy gewoonlik van Oktober tot April kry, het hy met ’n basiese mengsel van manna (millet), radyse en sunn-hennep begin, wat sy koringoes opgevolg het.
Hannes het ’n paar ander wenke vir medeboere. Begin klein en met wat jy kan bekostig. Begin met byvoorbeeld 160 acre (65 ha) dekgewasaanplantings as jy op duisende acre saai. Behou lewende wortels tussen die kontantgewasse reg deur die jaar in die grond, kyk wat die resultaat is, en neem dit van daar af. Die herstel van grondgesondheid is ’n langtermynprojek. Dekgewasse is geen towerstaffie nie. Gewoonlik duur dit drie tot vyf jaar om die uitwerking te sien, maar as jy op ’n klein persentasie van jou grond begin en daarmee aangaan, is die langtermynresultate ongelooflik. Dis nie altyd maklik om ’n finansier of grondeienaar oor die voordele van dekgewasverbouing te oortuig nie. Hulle kan maklik lenings of huurkontrakte skrap as jy iets probeer wat nie die norm is nie. Hou dus presiese statistieke van jou resultate met dekgewasse en wys dit aan jou finansier of die grondeienaar by wie jy huur, sodat hulle op papier kan sien dit verhoog die grond se vermoë om groter opbrengste met minder insette te produseer. As weerstandige onkruid jou onderkry, kan dit beteken dat jy vir eers die spuit in die skuur moet trek en ’n ploeg haak. Elkeen moet doen wat in sy stelsel werk. Dit beteken nie jy het oorgegee nie, dit beteken net jy het nog baie om te leer oor hoe dinge beter gedoen kan word.
BEWEIDING VOLTOOI DIE PRENTJIE
Hannes-hulle het sowat drie jaar gelede hul skaapkudde begin vergroot. Hy en Johanna het op skape pleks van beeste besluit omdat hul ondervinding is dat skape nie so kieskeurig soos beeste is as dit by beweiding kom nie. En omdat skape alles vreet, wis hulle onkruid, soos Amaranthus palmeri (Palmermisbredie), vinnig uit, terwyl beeste gewoonlik eers uitsoek wat hulle wil vreet.
Hannes sê hy het maar eers onlangs besef beweiding is (ná geenbewerking en dekgewasse) die volgende stap in die herstel van grondgesondheid. Dit verlaag onder meer ook hul chemiese koste in die bestryding van onkruid.
Voer vir die skape vir die wintermaande word vanaf die dekgewaslande gebaal. Die skape kry geen voergraan of antibiotika nie, want dis wat hul koper, Capra Foods in die deelstaat Texas, vereis. Capra verkoop net lamsvleis van Dorpers wat nie uit ’n voerkraal kom nie, en geen antibiotika of groeihormone ontvang het nie. Meer as 120 boerderye, soos dié van die Vosse, produseer vir dié onderneming.
Hannes glo vas dat hul verbruikersmark verander het en dat boerderye daarby moet aanpas. “Ons kan daarteen baklei, of ons kan daaruit probeer geld maak. Daardie verandering gaan nie in die niet verdwyn nie.”
Dis deel van aanpas by klimaatsverandering en noodsaaklik om volhoubaar aan te hou boer, meen hy. “Ons markte het verander, boerdery is nie meer wat dit was nie, en die verbruiker wil weet waar sy kos vandaan kom of wie die vleis geproduseer het.”
Een groot vraag wat boere hulself moet afvra, sê Hannes, is of hulle steeds sekere praktyke beoefen bloot omdat dít is wat hulle geleer is.